Katalog

Yapılann depreme dayanıklığı testi nasıl yapılmalı? "Geçici Proje Kontrol müşavirliği" ve denetim sisteminin yanlış uygulamalan üzerine.... Varol Karayel (*) tespıt edılmesı veya betonarme projelenn bulunamaması hallennde ozellıkle sıva ve paspayı kaldırma ışlemlen kaçınılmaz olarak artacakür Aynca bu durumda taşıyıcı sıstenvn rolovesının çıkanlması şartür Bu da oldukça zahmetlı ve sure ısteyen bırıştır Kaldınlan sıva ve paspaylan yapı ıçm bır tehhke oluşturmayacaktır Ancak araştırmadan sonra bu bolgeler kımyasal tanvrharçlan ue usulune uygun kapaühnah dır Donaülann gozle gondmesı, varsa do naüdah korozyon (paslanma) sevıyesının behrlenmesı açısmdan onemlıdır ııı Yapının mevcut beton kahtesınm tayın edılmesı amacıyla, yapı taşıyıcı elemanlanndan donatı kesılmeden gerekh sayıda standartlara uygun beton numune sı ahnarak laboratuvarda test edılır Bu yontem ıle yapı elemanlarmda oluşturulan boşluklar yuksek mukavemeth, mtresı az kımyasal harçlar ıle yme usulune uygun doldurulmahdır Sımrlı sayıda karot alma zorunluluğu olan bmalarda beton kalıtesının yapı ıçmde dağıhmının kestırılebılmesı amacıyla karot ahnan yerden şart olmak uzere yeterh sayıda ıstasyondan sıvalar kaldınlmak suretıyle çehç okumalan da yapılarak bu okumalar karot sontıçlan ıle kahbre edüıp, yapının genelı ıçm bır beton basmç dayanımı ve standart sapması behrlenır Burada dıkkat edılmesı gereken husus, sadece Sehnüdt çekici okumalan ue yapının beton dayanınvnm bekrlene meyeceğıdır Aynca çehç okumalan sıva uzermden değu, mutlaka beton yuzeyı uzennden yapumahdır Yapının beton dayanımı, tahrüDatsız yontem olan ultrasound yontenv kullandarak behrlenebuırse de numune almarak belırlenmesının daha sağhkk olacağı duşunulmektedır ıv Yukandah aynntuı çahşmalardan elde eduen buguer kuüanuarak yapı elemanlannm mevcut taşıma kapasıtelen behrlenır v Yme yukandah çahşmalardan elde eduen veruer ışığmda yapmın uç boyutlu matemaük modeh kurulup, yerel zemm koşullan da goz onunde tutularakyoneünehkler çerçevesınde anakzlerı yapuıp yapı elemanlanndah ıç kuvvetlere ulaşuır vı ıv ve v den elde eduen kapasıteler ve ıç kuvvetlen tek tek karşuaştınlarak yapının mevcut deprem guvenhğı taym eduır Yukanda behrtüdıgı gıbı bır yapının 1975 Deprem Yonetmehgının ongordugu guvenlıklerı saglaması onemlıdır Ancak bunun yeterlıhgıne yapı taşıyıcı sıstemının tum karakterıstıklerını ıyı de geriendırüebüecek depreme dayanıkü yapı tasanmı konusunda uzmanlaşmış muhendısler karar verebılır Mevcut yapı stoğumuz; belırlı bır program çerçevesınde başta deprem sırasında ışlevlennı kesıntısız surdurmesı gereken yapılar olmak uzere, gerekügınde yüap yapmak da dahıl rehabüıte edılmelıdır 1 7 Agustos 1999 Kocaelı Depremı ue başlayan ve art arda gelen dıger yer sarsıntüan sebebıyle panık ıçensıne gıren vatandaşlanmızın bu durumundan yararlanmak ısteyen bazı firsatçılann ortaya çıkngını uzulerek gonıyorum CEÇİCİ MÜŞAVİRLİK VE DENETİM SİSTEMİ 17 Agustos 1999 Kocaelı Depremı'nın ardından Bayındırlık ve tıkftn Bakanlığı yayınladıgı bır genelge ıle, depıemde hasar gormuş yapılann onanm ve guçlendırme projelennın denetlenmesının "Geçici Proje Kontrol Müşaviıi " unvanını verecegı kışıler elıyle yapüacagını bıldırmıstır Yayımlanan bu genelgedekı depremde hasar gormuş yapıların onarım ve takvıye projelennın hazırlanması gıbı, ozellıkle depreme dayanıklı yapı tasanmı konusunda uzmanlık gereküren bır konudah seçıcılık şartlan yeterh degüdır f K Ulkemız koşullannda maalesr ^ *"rlu BİR YAPININ MEVCUT DEPREM GÜVENLİĞİNİN TAYİNİ * Bır yapının depıeme karşı dayanıp dayanamayacagı dışandan yapüacak gozlem ıle behrlenemez * Dışandan yapüacak gozlem ıle ancak hasar tespıtı yapılabıhr Hasar tespıtı ıle yapının depreme karşı guvenhgı ayn konulaıdır Depıem sonrası yapılan hasar tespıtınde herhangı bır yapısal hasara rastlanılmaması yapının depreme karşı guvenh oldugu anlamma gelmez * Bır yapının depreme karşı guvenlıgı yururluktekı yonetmelıkler ıle belırlenır Ulkemızde deprem yonetmelıklen 1963 1968, 1975 ve son olarak da 1998 yülannda olmak uzere deprem muhendıshgı bılımındekı gelışmelere bağlı ola rak degışmıştır Çagdaş ve uluslararası duzeydekı 1998 yenı deprem yonetmehgımızde on gonılen tasanm deprem yuklen bazı yapılar ıçın 1975 deprem yonetmelıgınm on gordugu yuklenn 2 5 katma kadar çıkabılmektedır Buna karşın 1975 yonetmehgıne gore ınşa edüebümış yapılann bu yonet melık koşullanna uymayan yapüara gore daha ıyı performans gosterecegı bılınmektedır Bunun dışında bır yapının deprem guvenlıgınm, kaç şıddetınde depreme dayanıklıdır bıçımrnde ıfade edılmesı bürmsel bır tanım degüdır Betonarme bır yapının mevcut deprem guvenlığının tayvnı oldukça zahmetiı aynntüı ve uzmanlık ısteyen bır çalışmayı gerektrrmektedır Bu amaçla yapılacak çaüşmarun bır ozetrne aşagıda yer venlmışür ı Oncehkle yapının mevcut betonarme projest bulunmahdır ıı Yapının projesme uygun ımal edıhp edümedığının anlaşılması amacıyla, yennde taşıyıcı sıstem geometrm ve yapı elemanlannm boyutlan kontrol edumehdır Donaülann projesme uygun koyulup, koyulmadığının tespıtı ıçm, bazı yapı cle manlannda sıva ve paspaylan kaldınlarak boyuna ve enıne donatılann cıns, çap, adet ve yerleşımJerı kontrol edümehdır Yapınm projesme uygvn yapılmadığının Denetünsizllktir boylesıne krıük bır donemde başlatüan bu uygulamanm üendekı depremlerde daha da vahım sonuçlar karşımıza çıkarması kaçınılmazdır Depreme dayanıklı yapı tasanmı bır sanat olup, bu konuda yeterh olmak onemlı bır surecı ve bılgı bınkımını ge rekürmektedır Ozelhkle 1992 Erzıncan Depremı sonrası Inşaat Muhendıslerı Odası ve bazı uraversıtelenmız tarafindan başlatüan ve çeşıth platformlarda tarüşılan ' Etkm Proje ve Yapı Deneümı ' çakşmalannın ıçerıgınde, depreme dayanıklı yapı tasarımını yapacak muhendıslenn büımsel esaslara dayalı seçım knterlen aynntıh olarak behrtılmısnr Ne yazık kı hazırlanan çeşıtlı taslaklar 17 Agustos 1999 Depremı' ne kadar Ankara' nın ılgısını çekmemıştır Ulkemızdekı depıem hasarlannın asgan duzeye ındırüebümesı aşagıda behrolen mekanızmalann bır an once saglıklı olarak yururluge geçınlmesı ıle mumkundur *Yetkin Mühendislik Depreme dayanıkh yapı tasanmı büımsel knterlere dayah bır sınavla seçümış hıç bır taahhut şırketıne bagımh olmayan meslek etıgıne sahıp bagımsız profesyonel muhendısler tarafindan yapumahdır *Etidn Proje Denetimi Hazırlanan her proje ayn yethn muhendıs\eı tarafindan kontrol edümehdır *Mesleki Sonutüuluk Sigortası Projeyı hazırlayan yetkın muhendısler ve bu projeyı denetleyen denetim muhendıslerı taşıdıkları nsklere karşı meslekı sorumluluk sigortası yapürmahdırlar *Müteahhitiik Ststeminin Düıene Soknünası Ulkemızdekı muteahhıtlenn bır çatı altrnda orgutlenerek, bırbırlerını denetleyecek bır mekanızma oluşturmaları gereklıdır Bır yasa üe onune gelen kışmın muteahhıt ohnası engellenmelıdır *EOdnYapı Denetimi Hazırlanan projelenn yenndekı uygulaması yıne profesyonel muhendısler elıyle kontrol edümehdır *Zorwüu Yapı Sigortası Tum yapüar ınşaat surecınden başlamak uzere, omurlen boyunca başta doğal afetler ohnak uzere her turlu rıske karşı mutlaka sıgortalanmahdır (*) Inş Yuk Muh 666/9 f suıstımale açık bır sıstemın oluşturulabılecegı ızlenımı edınılmısur Nıtekrm bu unvanın alınması ıçın yapılan başvurulann ıçerısınde de bu konuda belırh bır deneyımı olmayan muteahhıtiık şırketlennın de bulundugu gorulmuştur Ankara'da TUBITAK tarafindan yapılan ıkı gunluk semıner sonundakı bır sınav ıle 429 kısıye bu unvan verümıştır Hatta daha sonra sınavsız olarak 71 kısıye daha aynı unvanın venldıgı anlaşümıştır Daha da vahımı bakanlık yayınladıgı yenı bır genelge ıle bu bsılere takvıye projesı yapma yetkısını de vermıştır Boylehkle bır kışı hem proje hazırlayacak hem de kendı projesını denetleyerek onaylayacaktır Bu tamamen bıhmsellıkten uzak ve meslek eügı ıle bagdaşmayan bır durumdur Denetim amacıyla oluşturulan bu sıstemın pratık anlamı '