Katalog

Arar gemisinin Marmara bulguları Deprem sonrasında İÜ. Arar gemisinin Doğu Marmara da yaptıgı sığ sismik ön araştırmaları... BedriAlpar, İÜ Deniz Bilimleri ve Işletmeciliği Enstitüsü, 34470, Vefa, Istanbul. Şahin Akkargan, İÜ Mühendislik Fakültesi, jeofizik Mühendisliği Bölümu, 34850, Avcılar, Oğuz Gündoğdu, İÜ Mühendislik Fakültesi, jeofizik Mühendisliği Bölumu, 34850, Avalar, zun yıUardır pek çok araştırmacının ılgısını çeken Marmara Bolgesı aktıf tektonıgı, 17 Agustos 1999 tanhınde meydana gelen MW=7 4 buyuklugundekı depremm ardından daha fazla ıncelemeye alınmıştır Bugun bılım adamlan, Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) uzerınde meydana gelen depremlenn bırbırlerıru tetıkledıgı ve batıya goç ettıgı gerçegınden yola çıkarak bır sonrakı depremm nerede ve ne buyuklukte olacagı yonunde araştırmalar yapmaktadırlar Depremm karasal alanda oluşturduğu yuzey kıngının en batı noktası lzmıt Korfezı'nde Başıskele mevkudır (Şekill) Kıngın lzmıt Korfezı ve Marmara Denızı ıçerısındekı dogrulfu ve konumunun saptanması pahalı bır jeofizik metot olan sısmık yontemlerle yapüabümektedır Bu amaçla kurumlar karasal ve demzsel araşnrmalar yapmışlar ve yapmaya devam etmektedırler Istanbul Unıversıtesı Denız Büımlerı ve Işletmecüıgı Enstıtusu'nun emektar R/V Arar araştırma gemısı, 17 Agustos depremmden sonra lzmıt Korfezı'nde çevre kırlılıgı araştırma çalışmalan yapmıştır Daha sonra ıse lzmıt, Karamursel ve Çmarcık basenlerı, Armutlu Yanmadası kuzeyı, Tuzla Korfezı, Adalar Bolgesı ve Istaribul'un guneybatı sahılleımde yuksek çozunurluklu sıfiraçüımlı sıg sısmık araştırma çalışmalan yapmıştır Marmara Denızı ve korfez ıçerısmde toplam 69 adet tek kanallı sayısal sısmık hat atılmıştır Şekil 1 de korfez ıçınde atümış olan sısmık hatlaı ve bu hatlar tarafından kesüen 17 Agustos depremı yuzey hrıgı gorulmektedır Enerjı kaynagı olarak 1 25 kj sparker ve ahcı olarak ıse 11 elernanlı su yuzeymden çekmelı (surfacetovved) hıdrofon kullanılmıştır Ornekleme aralıgı 0 25 ve gıdışgelış kayıt pencere suresı 250 ms olarak seçılmıştır Gemmm manevra kabüıyetınm yuksek olmasından dolayı ortalama gerektıgmde 7 m derınlıge kadar olan sığ sularda ven toplanabılmıştır Bu sayede kıyı şerıdme yakm yuzey kırıklannın sısmık kesıtler uzermde gozlenebılmesı saglanmıştır Denız ıçme gonderüen kaynak dalgacıgı frekansma ve gemı hızına bağ lı olarak sısmık kesıtler uzermde duşey ve yanal çozunurluk sırasıyla 1 m ve 4 1 m gıbı oldukça hassas değerlerde olmuştur Bu parametreler ıle denız tabanmm altmdakı 60150 m derınhklerdekı sedımanlar ve dığer olaylarm detaylı bır şekılde goruntulenmesı sağlamıştır lzmıt Korfezme Başıskele mevkunden gıren fayın denız tabanında yarattıgı yuzeysel kınklar bırçok sısmık kayıtta gozlenmışnr (Şekil 1). Bu 28" 45" lısmalar yapmak ıçın hazırdır Ancak boyle bır çahsma yapmadan once, bu sahada araştırma yaptıgı büınen MTA Sısmık 1 gemısmm sıg ve/veya derm sısmık kayıtlarınm mce lenmesı sonuçlann bılım çevresmde açıklanması gerek kıngm uzanusının on tespıtı ve geıekse onu ızleyecek olan sıg su sısmık çalışmalarının planlanması bakımmdan onemlıdır Bu Istanbul. uzantınm konumu, mevcut bulgulan (ornegın TPAO fay harıtası) gerçeklemede ve stres modellerı gelıştırmede Istanbul. onemh rol oynayacaktır Aynca EsenkoyHersek arasmdakı alanda yeterlı olmayan sısmık kesıt sayısı en kısa surede U Oult Şekil 2 . Baflskele mevkllnden alınan slsmlk keslt. Doğnıltu atımlı faylanma patternl ve gaz çıkiflan rahatlıkla teçllebltmektedlr. kırıklardan veya yakm çevresındekı guncel çokellerden çıkan gazm, sısmık kesıtlerde yarattıgı goruntu Şekil 2'de gorulmektedır 17 Agustos 1999 depıemının denız tabanında yarattıgı kınklar Hersek Deltasında sonlanmamıştır Armutlu Yanmadası açıklannda da yuzey kıngı sısmık kayıtlarda gozlenebılmektedır (Şekil 3) Bu yuzey kınklannm Armutlu Yanmadası'ndan Imralı adasma dogru devam edıp etmedıgı anlamak ıçm, Istanbul Unıversıtesı bu kesımde de benzen çaproblemm çozumunu saglayacak kadar çogalhlacaktır Bu bolgede yapüacak olan çalısma bır sonrakı depremm nerede olabüecegı konusunda onemh bügıler saglayabüır Adalar Bölgesi Adalarm guneydogusunda (Sedef Adası ıle Tuzla Burnu arasmda) denız tabanmda yaklaşık uzunlugu 12 km olan bır yuzey kıngı gozlenmıştır T^rıhsel verılerden bılmdıgı uzere Ahna Rasathanesı Muduru Eginitis yaptıgı araştırmada, Kartal ıle Çanakkale arasmda uzanan telgraf kablosunun Kartal'dan 3 mü açıkta kesüdıgıru saptamıştır (Gundogdu, 1991) 10 Ttemmuz 1894 depremmden hemen sonra Marmara Denızmde araşürma yapması ıçm davet edılen Egınıüs, Saltan II. Abdttlhamit m ıstegı uzerıne hazırkdıgı raporun bır kısmında aynen şu ıfadeyı kullanmaktadır "KartalÇanakkale telgraf hattı kablosu Kalaı Sultanıye kesımmde Kartal'dan 3 mü uzaklıkta bıçakla kesılmış gıbı kopmuştur Bu nokta yekil 4 te venlen sısmık kesıtın ahndıgı lokasyon ıle çabsmaktadır Sısmık kesıt uzermde doğrultu atım paternı gosteren bu fayın dıger faylarla ve kara ıle ılıslasınm olup olmadıgı yenı bır araştırma konusudur ve oldukça da onemlıdır 29*15* N 4046 Marmara Denİzi Kocaeli (kprcmııuk çalişan fay Adalar Önünde göriilen fay 40*49 M'OOT 2915 29* 30* 29" 4ff 30*09 Sekll 1: Arar gemlslnln Izmit Körfezl'nde topladığı yüksek çözünilriüklü sıfıraçıhm sığ ilsmik kesltlerln lokaıyonlan ve deprem sonrası otusan yüzey kınğının doğrultu ve konumu. 666/18 Öneriler 1) Tektonık yapının aydınlaulmasma yonelık olarak