Katalog

beklenenler Yeni bir beyne sahip olabilir miyiz? ! '. • \ Herhalde olamaz, ama sinir ucu hücreleri üzerinde yapılan son araştırmalar beyindeki hasarın onarılabileceğini ve kimi bölümlerinin yeniden yaratılabileceğini ortaya koyuyor. S inırbilim uzmarüarı, bırakın beyin naklini akıllarından geçirmeyi, beyin dokusu nakli yonünde ilk deneysel adımlar atmadan çok önce, düşün adamlan bu tur olası bir cerrahi girişimin sonuçlarını enıne boyuna tartıyorlar, beyin nakli ameliyatnda alıcı mı, yoksa verici mi olmanın daha iyi olduğu sorusuna bir yanıt getirmeye çalışıyorlardı. Bır başka deyışle, Tom üe beyinlerinizi degiş tokuş ettiğinizi varsayalım. Bu durumda gerçek siz, beynı Totn'un bedenine iliştirilmiş kişi midir yoksa Tom'un beynmin nakledildigi kişi midir? Bu sorunun yanıtının Tom'un bedenindekı kışı oldugu kanıtlanabilir, çünkü yaşamınızın en özel ve su yuzune çıkmasından en çok çekındigıniz ayrıntıları bilen o. Bedeninızi daha önce taşıyan kişinin dizinde bır sorun olabilir, ama o bunun nedenını bilemeyecektir (ah, 1971 'de kız arkadaşınızı etküemek içın futbol oynarken yaptıgınız o çalım!). Beyin degiş tokuşuyla ilgili kuramsal görüşlerıru toparlayan Tufts Univcrsitesi düşün adamlarmdan Daniel Dennett boylesı bır alışverışın hıç de adü olrnadığı sonucuna vanyor, "Şimdiki bedenimle üışkimın kesıldigi açıkça ortadaydı, ama beynimden soyutlanmam olanaksızdı. Deneyimlerım beym naklınde kişinin genellikle alıcıdan çok, verici olmak istedigini gosteriyor" diyordu. relerinin herhangi türde beyin hucresine dönuşebilen, sınir ucu hücreleri adı verilen ana hucreler içerdiginin bulunmasıyla birlikte bu görüş de geçerlılik kazandı Harvard Tıp Fakultesi bilım adamlarmdan Dr. Evan Snyder bu hucrelerden aldıgı orneklerle laboratuvarda "kitle uretimine" geçtı. Snyder hücrelerin zarar goren erişkin bey nine aktanlmaları durumunda olu hücrelerin yerinı rutma lannı bekliyor. Tıp uzmanlan egitimlerini aldıklanna kendılerine erişkin beyninin esnek olmadıgı, bır başka deyışle, sinir hucrelerinin kendilerıni yenıleyemedıkleri ogretildi. Bıçakla elinizi kestiğiruzde, derı yenı hucreler urettıginden kesigin açtıgı yara bırkaç gun içinde kapanırken, ne kotu bir şey ol dugunda boylesi bu ona rıma tanık Tum beyin nakli gunumüzde de büim kurgu ozelligini koruyor. Bilım adamları boylesı bir şeyın tumden olanaksız oldugunu düşünüp bir yana atmasalar da, gerekli bağlantıların aşırı karmaşık olmasından oturu, bunun en azmdan önumüzdekı 20 yıl içınde gerçekleşemeyecegi ne inanıyorlar. Öte yandan, beyin hücreleri naklinin gelecegi soz konusu oldugunda, bunun çok farklı bır şey oldugunu one surüyorlar. sanlann da aynı ozellige sahip olup olmadıklan yonünde kesin bir kanıt elde edilemedi, Işin aslına bakarsanız, çogu sinirbilim uzmanı böylesi bir olasılıgı aklından bile geçirmiyordu. Snyder ise bu konuda pek emın degüdi. Doga bir çok canlıya bu ozelligi bagışlarken, insanoglunu böylesi bir nımetten yoksun bırakması anlaşılır gıbi degildı. Snyder 1992 yılında fare beyinlerinden sapı andıran hucreler aldıklarını ve bunlan yapay olarak yetıştırdıklerini belirten bir rapor yayımnladı. Daha sonra, sinir hücreleri beynin hücrelerin yenüenmedigı bilınen çok kuçuk bir bölgesinde yok olan bir dizi fare ureten Harvard Tıp Fakultesı'nden Dr. Jeff Macklis ile bırlikte çalışmaya başlayan Snyder kendi urettiği hücreleri bu farelere aktardı Hucreler hızla beynin zarar goren bolgesını saptayarak kendilerini yenilediler. Sinir ucu hucrelerinı farelerdekı çoklu sklerozu andıran bir tur hastalığın sagaltımında kullanan Snyder, en son çalışmasında felç gibi kitlesel beyin hastalıklarını da sinir ucu hucreleriyle sagaltmayı başardı. Farelerle ilgili her gelişme gerçekte insanlar için de atümış bir adım sayılıyor Bu tür bulgular her geçen gun artıyor. Son uç yıl içinde bilim adamlan beyin hucrelerinin insanı andıran kımı maymun turlerınde de kendilerini yeniledıklerini ortaya koydular En onemlı bulgu ıse geçen yıl elde edildı. Isveç Halk Enstitusu'nden Fred Gage ve ekibi sinir hucrelerinin msan beyninin bellek ogrenmeden sorumlu hıpkampus bolgesınde üretildigıne tanık oldu. Beyin hücresi nakilleri ve sonuçlar Bugune dek yapılan beyin hucresı nakıller ı farklı sonuçlar ortaya koydu. Sözgelımı, bir mılyonu aşkın Amerikalıyı giderek devinım ve konuşma yetisinden yoksun bı • rakan parkinson hastalıgının sagaltımına bir goz atalım. Hastalık, iletilerin beyinden bedenin oteki bolümlerine gönderümesinde etkiü olan dopamin adlı kımyasalı ureten beyin hucrelerinin giderek bozulmasından kaynaklanıyor. On yıl kadar önce Isveçli büım adamlan insan dolürunden aldıklan dopamin ureten hücreleri parkinsonlu hastalann beyinlerine aktarmaya başladılar. Bu işlem sonucunda hastaların bir bölumunun devingenliginde olumlu bir gelişme meydana geldiyse de, bu gelişme genellikle kısmi oldu, kimilerinde de hiçbir gelişme olmadı Yontem zamanla daha başanlı olsa, kürtajla alınan dölut hucrelerinin kullanılması yönundeki torel sorunların ustesinden gelinso büe gelecekte yaygın biçimde uygulanması çok güç. Çunku bu ışlemde her hasta için 15 dölütten alınan hücrelerin hiç beklemeden aktanlması gereki Yeni bir buluş Gage'nun buluşu Snyder'in verileriyle birlıkte degerlendırıldıginde sonuç çarpıcıydı. Buna bır de Princeton Üniversitesi'nden bir ekıbın geçen ay elde ettigi bir buluş eklenince bilim dunyasında yer yerinden oynadı. Soz konusu ekip erişkin "makak" maymunlarının beyinlerındekı en karmaşık bölge olan beyin zannda surekli olarak yeni hucreler uretildigine tanık oldu. Arhk bilım adamlan beyin hastalıklarmın eninde sonunda iyileştirilecegi konusunda son derece umutlular. 2020 yüına gelindiginde bu tür sorunlara çözüm getirecek yöntemlerin geliştirilmiş olacagına inanılıyor. Tüm beyin nakli denli çarpıcı olmasa bile, beyin hucrelerinin bir başkasına aktanlması da kimi felsefık sorunlan gündeme getinyor. Kimi bilim adamlan bu tur bir uygulamanın bellekte bır degişime neden olup olmayacagını, yeni hücrelerin eski anılan süıp sümeyecegını sorguluyorlar. Snyder tüm bunlann "metasınirbılim" olduguna dıkkat çekerek, hücrelerin geçmışte yaşananları anımsamak yerine onlan banndıran kışıden etküeneceklerine inandıgını belirtıyor ve bu yuzden veı ıcı olmaktansa alıcı olmayı yegledıgını one suruyor. Rjta Urgan, Kaynak: Time yor. Durum böyle olmakla bırlikte, Başkan GeorgeBush'un deyımıyle, "Beynin Onyılı" sona ererken sınırbılım uzmanları beyin hucre nakillerinin Parkinson ve Alzheimer gibi hastalıkları iyileştirmese bile en azından durduracagına giderek inanıyorlar Daha bır yıl oncesıne dek bile boylesi bır şeye saçmalık gözuyle bakümaktaydı. Gelgelelim, geçen guz dolut aşamasındaki beyin huc666/8 olunmuyordu. Acaba bu neden boyleydi? Snyder bugüne dek, beynm plastik olmadıgı, yeni hucreler üretmedıgi, bireym gereksindiginden çok daha fazla sayıda beyin hucresiyle dogdugu, ancak yaşlandıkça bunlann sayısının giderek azaldıgı görüşu egemendı. 6O'lı yılların başlannda dirimbilimciler erişkin fare beyninin iki yerinde yeni hucreler üretıldigini buldular. Ne var kı söz konusu buluş kemirgenlere özgu onemsiz bir özellik olarak yorumlanarak hemen unutuluverdi. 80'li yılların ortalarında Rockefeller Unıversitesi'nden Fernando Nottebohm erişkin bir kanaryanın beyninin gunde 20 bın gıbi bır hızla yeni sinir hücreleri uretebüdıgını keşfederek "kuşbeyinli" kavramına yem bır boyut getırdı Başka bilım adamlan da balık ve surungenlerde benzer bir ozellige dikkat çekmelerine karşın, ın