Katalog

Bolu: tünel viyadükleri ve karayollan 4 Aralık 1999 gunlu Cumhurıyet Bılım Teknık'te yukarıda yınelenen başlık altında yayınlanan ve altı sa yın yazarın kaleme almış oldugu yazı, 17 Agustos ve 12 Kasım depıemlerınden sonra yaşanan tuhaflıklara yenı bır ofnek oluşturuyor Insanlar elbettekı uzmanlık alanlan dışındakı konularda da fıkır beyarı edebı lırleı Ama bır bıkm teknık dergısınde yazı yayınlamak farklı bır şey olmalı Oncelıkle» büınmelıdır kı çagdaş muhendıshkte 'dogava galıp gelmek" dıye bır kavram yoktur, "doğayı ve doga guçlerını tanıma ve anlama çabası" vardıı Aklı başında hıçbır muhendıs dunyanm tum olanaklan elıne verıl.se büe, doğanın rum guçlerıne guçleııran mertebesı ıçın "mutldk" bır yaklaşımda bulunamaz Çunku doga guçlerının mertebesı ıçın "mutlak" bır yaklaşımda bulunulamaz Ozellıkle deprem, ruzgâr, yagmur gıbı doga olaylan "rastgele" olaylaıdır ve yapı muhendıslıgınde ancak "olasılık kuramı" çerçevesınde hesaba katüabılır Ornegın Turtaye'dekı otoyol koprulerı (vıyadukler de kopru tıpı yapılardır) ellı yıllık yapı omru suresınce meydana gelme olasıkğı % 10 olan donuş perıyodlu depreme gore tasarlanır (projelendırüır) ve yapılır Yukarıdakı tanımlama, 475 ydlık donuş perıyodunu ışaret eder Açıktır h, ornegın donuş perıyodu 1000 yıl olan depremler daha buyuk depremlerdır Bu yaklaşım ulkemızde benımsenmış ve kullanılmakta olan ABD şartnamesının (1) yaklaşımıdır ve gorulduğu uzere bır "olasılık' tan soz etmektedır Koprulerın depreme karşı tasarlanmasında kabul edılen temel ılkeler şunlardır 1 Kuçuk ve orta buyukluktekı depremlere, onemlı bır hasara uğramaksızın, yapısal elemanların esneklık sınırları ıçınde karşı konulmalıdır 2 Buyuk depremlerde, kopnınun tumu ya da bır bolumu tamamen yıkılmamalıdır Oluşabılecek hasarlar, koprunun kolaylıkla ulaşüabılır ve denetienebılır noktalarındala onanlabüır degıştırılebılır elemanlarında meydana gelmelıdır Goruldugu gıbı, muhendıslık dunyası, deprem karçısında kılı kıpırdamayacak yapılar yapma hayalı ıçınde degıldır Bu bağlamda Bolu Dagı Vıyaduklerı (Tunel Vıyaduklerı degıl), son depremlerı yaşayan bır tanesı harıç yuzlerce otoyolu/karayolu koprulerı gıbı, yukarıda belırtılen ılkelere çok uygun davranışlar gostermış bulunmaktadırlar Deprem hasarları koprulerın beklenen elemanlannın beklenen noktalarında meydana gelmıştır Bu hasarlar onanlacak (deprem takozlan ve kırış başları), deprem sonumluyuculer ve mesnetler degıştırılecek kopru tablıyelen (tabla değü1) verenlerle kaldmlardk eskı konumlanna getırılecek ve deprem nedenıyle oluşrugu sanılan, aslında henuz yerme konulmamış derz elemanlannın yerleştırıleceğı boşluklar, derz tertıbatlan üe kapatılacaktır Dolayısıyla, sayın yazarlann ıfade ettıklen "Vıyaduk eger bu depremden hasarsız çıksaydı, deneyın başarıyla sonuçlandıgını soyleyebılırdık" savı tumuyle yanlıştır, kopru muhendıslıgının "depreme karşı tasarım konseprT'nı bılmemekten ılerı gelmektedır Aynı yazıda, yaklaşık 20 km tutan Bogu Dağı karayolu geçışının çok kısa (150 m) bır kesımınde meydana gelen bır dolgu heyelanından, bılgısızlık (') veya çok buyuk ıhmallerden (') kaynaklanan bır felaket gıbı soz edılmektedır Oysa bılmdığı gıbı dolgu heyeldnları dahıl her çeşıt heyelan, dunyanın her yerınde, heı zaman ve deprem olması gerek meden meydana gelebılen olaylardır (Kaldı kı bu kesım ye ra yapılan bır kesım değıl, yaklaşık 25 yüdır ayakta duran es Önce nitelikli müzik sonra sözcük 4 Arahk Cumartesı, Cumhurıyet Bıhm Teknık ekmde Sn Şeref Etker'ın 10 Yıl Marşı uzerme yazdıip. yazı dıkkaünu çektı Sn Etker, Dr Osman Şevfo Uludağ'm besteledığı, sozcuklermı de yazdığı 10 Yıl Marşı'nm sozcukleıındeh kaüye, ahenk ve cumle yapısını eleştınyor "10 Yıl Marşı'nın ufak bır laduı ıle ve aynı nağmelerle hem hsan bunyesıne, hem de şurm teknığıne uygun bır hale sokulabıhr Derç ettıtymı/ nidrşuı notasını, onun alüna yazdığımız şekle koymakla ortadah sakatiıkldnn kdlkacağını soyleyebıhn? Şıırın ıfo tane yedı hecedcn murekkep olan ıh mısrdi bu şehlde duzeltılebıleceğı gıbı dıger mısrdldi da aynı şekle sokulabıhr " demektedır ozeüe Sn Şeref Etker bırşarhmn ya da muzık eserınm once mu zıksel yapısına, mantğma, estetığıne bakılması gerektığını bümıyor mu? Orellıkle bır şarhda once ezgı ve tarüm mcclemr Sonra da sozcuğun, hecenm ımızıgm ntmık hecelerıne, prozodısıne kesınkeslıkle uyup uymadığına bahlır Sn Uludağ'm besteledığı marşın 2 vc 4 saürlanna muzıkspl açıdan baktığıınızda ntmık orantı, gelışürım, değışım vebutunc vanş oğelennın mevcut olmamasıyla, geçerlı olmayan bu muzığe, sozcuklenn uyup uymamdsı aruk dıkkatımızı çekmıyor Neden acaha, Sn Şeref Etker, Sn Uludağ m besteledığı 4 sdtırlık marşının sadece ıb satınnın geçerlı olduğunu, ama bırhutunu oluşturmadığını gorunı yor Kusursuz nıtelıklerle bestelenmış olan C R Rey hocannzın 10 Yıl Marşı'nın muzıksel değerlerıne, B K Çağlar ılc F N Çamlıbel'ın uyumlu anlamlı sozcuklerme bakmıyorya da kdrşılaştırmıyor C R Rey hocamızın Dr Uludağ'm marşının ılk latınndan ve buyuk bır duşunur ve eğıtıcı olan Jean jacque Rousseau'nun 'Koy Kâhını"operasınmbır temasmdan esmlendığısoylenmıştır (E llyasoğlu, C R R btabı, s 134) Ancak butun bun lar drtık çok geçmışte kaldı Dunyanm en buyuk bestecüennm bır temayı bırbaşka muzısyenden alıp değışık yontemlerle ışle dıklermı goruyoruz Geçenlerde bır Yugoslav çocuk şarhsmda, Beethoven 'm 6 Senfonısı 'nın gınş temasmın aynen kullanıldığmı gordum Çok da hoş olmuştu Onemlı olan C R Rey hocamızm 7 satırhk marşında, ana motıün kuçuk değışımlerıyle sekız olçuluk bır muzık cumlevnı oluşturması, 'sol mapr"de yazılmış olan marşm beşmcı saunnda bır 9 lu mınor Domınant Akoru 'yla anlık bır nostaljiyı duyurması, daha once de kullanmış olduğu ntmık motıllerıyle marşı beş olçude bıtırerek bır butune vardırmasıy dı Bu gıbı sade, turdeş oğelerıyle 10 Yıl Marşı, ezgısı, tarüm ve sozcuklerıyle kendısmı butun Turhye'ye sevdırmışür Emmım Sn Şeref Etker 10 Yıl Marşımızı çok ıyı bılıyordur Oyleyse neden muzık malzemesı bu denh zayıfve geçersız olan Dr ŞPV7 h Uludağ'm marşmm sozcuklen uzermde bu denh duruluyor Herhangı bır şıır muzıkle seslendınlebılır elbet Ama ortaya bambaşka bır muzık çıkar Muzıksel temeh sağlam olmayan bır marşm sozcuklen, ka&yelen uzermde durmak zaman oldurmekten başka bır şey değıldır bence Leylâ Pamir kı bır dolgudur) Burada onemlı olan yolun ne kedar sure trafığe kapandıgı ve ışlevını yerme getırıp getırmedıgıdır Bıhn dıgı gıbı Bolu dağı kaıayolu 24 saat ıçınde trafıge açümıştır Yaklaşık 250 km uzunlugundab bır bolgeyı etkıleyen 17 Agustos depremmde de bır hafta ıçınde karayolu ulaşımı tarnamen sağlanmış ıdı Oysa 1995 KobeJaponya depremınde (ta sadece Kobe şehrını etkılemış, 30 km uzaklıktakı Osaka'da adeta hısse dılmemıştı) kesılen karayolu ulaşımı ancak uç ayda açdabılmıştı 1994'teb San FernandoABD ve Kobe depremlerı sonrasında gazete ve dergılerde yayınlanan fotografldn hatırlayınız Devrdmış ve çokmuş, tablıyesı uçmuş, ayaklan harap ol muş kopruler, vıyadukler Turkıyedekı yolların ve yollar uzerındekı yapüann depreme karşı gosterdığı performans ıse, gerçek bır başarıdır Objektıf olmak ve bu başarıyı (ulkemıze gelen yabancı uzmanlann durustlukle yaptıgı gıbı) teslım etmek gerekır Evet, depreme ugrayan kentlerırnızdekı bınalarda hıç de ıyı bır sınav veremedık Bu başarısızlıgın nedenlerı araştırümalı ve tarüşümalıdır Bu yapılıyor Ancak başanlı ışlerın de büınmesı, neden başarılı olundugunun anlatdması gerekır Işte o zaman "bılımsel ve teknık kurallara uygun tasarım, kalıtelı yapım ve tıtız denetım"ın onemı yalnızca sozde ve yazılarda kalmaz, orneklerı üe somutlaşünlmış olur Yoksa, bır meslek dalının onemını vurgulamak ugruna termınolojısını bıle bılmedıgımız konularda yazılar yazmaya kalkmak, basıt olayları abartmak, objektıf olmamak ve Sezar'ın hakkını Sezar'a vermemek, doğ ru şeyler degüdır Akın Oyat Inşaat Y Muhendısı Temat A Ş Gn Md Yard (1) Standand Specıfıcatıon for Hıfhvvay Brıd ges AASHTO ( A y r ı c a A Oyat, Karayo lu Koprulerının Sısmık Tasarı mı Içın Kılavuz Şdiüıamc KGM Teknık Bullenı, Hazıran 1989) 666/15