Katalog

Deprem krizinde kültür bileşimi Ülkemizde, akıllı ve namuslu insanlar yönetimlerden dışlandıkça, bu toplum üst üste tokat yemeğe devam edecektir. Doğan Kuban eprem gıbı olağanustu krız donemlerınde ınsanlar, kısa bır sure ıçın, yaşam sarhoşluğundan ayüıp, olum kalım savaşma gırışebüıyorlar 17 Agustos'tan bu yana Turkıye bu savaşın bılıncı ıçmde yaşıyor Arsa ve yapı spekulasyonu, daha fazla kat gıbı yagma termınolojısının yerını mşaat kontrolu, az kat, yerleşme ıdeolojısı gıbı püavplan deyımını yaratanlann yağmacüığına karşı, daha rasyonel ve büımsel olmaya yonelmış bır termınolojı alıyor Bencü bır para kazanma felsefesınrn yerını, ınsanı ve kamusal endı şe, bır sosyal yardım felsefesı, geçıcı bır sure ıçın de olsa, alıyor Bu kadar açık ıztırap manzaraları karşısında duyarlı toplum kesımlerı ve sorumlu ıdarecıler ıçın, ınsan yme temel konu haüne donuşuyor Gerçı oluyu mezara koymadan me zarı soymayı planlayan hırsızlar yıne vaı Fakat bu felaket aşamasmda on planda değıller Yıne de nsıl cıddı sorun deprem karşısında, toplumun kulturel yapısının ırrasyorıel bıleşenınden kaynaklanan, algılama yanlışlarıdır Bırıncü algılama duzeyınde halk jeologlardan, falcüardan gelecek tahmını sorar gıbı, depremın ne zaman ve nerede olacagını oğrenmek ıstıyor Onlar ne kadar bunun olanaksız oldugunu soyleseler de, unlu medyamızın raportorlerı de dahü, herkes uzmanlardan, nerede ve neza man'a yanıt vermesını beklıyor Depremın neden oldugunu bılen camı hocalan da var Onlar henuz nerede ve ne zaman oldugunu soylemıyorlar ama, nıçın oldugunu büıyorlar Orneğın Golcuk fuhuş yapan kısa eteklıler ve askerler yuzun den yıkılmıştı Bunu soyleyen aklı evvel hoca bu kez Duzce ya da Bolu'da mevlut dınleyenlerden çoğunun neden kurban oldugunu soylemekte bıraz zorluk çekıyor olmalıdır lkıncı algılama duzeyınde halk ıçınde oturduğu evın ya da apartmanın yıküıp, yıkümayacağını ogrenmek ıstıyor Bunun yanıtının da hemen hemen olanaksız olduğu ona soylenmıyor Büımsel olarak kuşkusuz olanak vardır, fakat bunu uygulamak pratık olarak yoktur Bır yapının depreme dayanıklüığını ırdelemek ıçın onun statık hesaplarını ve projesını gormek gerekır %60'ı kaçak olan bır yapüaşma duzenınde, yapıların projesı dıye bır şey olmaz Ote yanddn projesı olan yapıların projeye uygun yapüıp yapümadığını bılmek de olası değüdır Çunku Turkıye'de ne yapı polısı vardır, ne de ye terlı bır ınşaat kontrolu En kolay saptanabılecek şey malzeme kontroludur Yapılardan ornekler alınıp, laboratuvarlarda, kullanılan malzeme oranlan ve beton dayanıklüığı ırdelenebüır Fakat bunun saglıklı oknası ıçın orta boy bınalarda bırçok yerden ornek almak gerekır Yapının sağlamlıgını anlamak, tansıyon olçmek turunden bır şey degıldır Alt katta dogru olan çımento orarıı, onun ustunde eksık olabüır Istanbul'dakı yapılan sadece bu açıdan kontrol etmek kaç ekıp, kaç laboratuvar, ne kadar zaman ve ne kadar para gerekngı hesaplanırsa bunun da olanaksızlıgı anlaşdır Kaldı kı yapı kontrolu sadece ustyapıda degıl, aynı zamanda zemınde ve temeldedır Ve kent ıçınde zemın de, ozellıkle yetersız drenaj, yenı ınşaat ve kazılaıla değışır Temel altında kanalızas yon ve su kaçaklan yuzunden ınşaat donemmden sonra de~ ğışıklıkler olabüır Turkıye'de yapboz'lu alt yapı ınşaatları nın zavalüığını herkes büıyor %60'ı kaçak bır yağma ınşaat duzenınde, zengın ınsanlann ya da buyuk kurumların ozel ınceletmelerı dışında sıstematık bır yapı saglamlıgı araştırması yapüamaz Bunun ıçın ne ekonomık olanak vardır, ne de orgutlenme Buıüan halka açıklamak ve onu yanlış beklentüere sokmamak, bırtakım açıkgozleıın de bundan yararlanmasmı engellemek gerekır Kaldı kı herhangı bır yapının depreme karşı dayanıksız oldugunu soyledığınız zaman, o yapının boşaltılması sağlansa büe, o yapıdan çıkan, dıyelım D 2030 aılenin yenı konut sorunlannı da çozmek gereklıdır Turkıye'de kamu ıdaresı bunu sağlayacak guçte değüdır Bırkaç konut ıçın bu saglaasa büe, bır kent ıçın bu olanak yoktur Bu bır ıyı nıyet sorunu değü, bır sayısal kapasıte sorunudur Butun bu tartışmalarda, aüelerın yaşamında ne tur değışüdıkler oldugu, geçım, eğıtım, yenı çevre ve psıkolojık travma sorunlan, tekruk ve sayısal sorunlar kadar onemlıdır Bu boyutlarda baküdıgı zaman, herhangı bır toplumun bu tuı sorunlarla karşüaştığı zaman, şok geçırmesı doğaldır Fakat butun tarıhı boyunca bu deneyımı geçırmış toplumlarda, evlerının ınsanlann başlanna geçmesının, kulturel bır denge sızlık sonucu oldugunu da soylemek zorundayız Özetlenine, Türkiye'nın herhangı bır kentınde, bır deprem oldugu zaman, bugun karşüaştığımızdan farklı bır tablo elde edümesı olanaksızdır Müyonlarca egrı yapümış konut ne kontrol edüebüır Ne de sağlamlaşünlabüır Belkı her seferınde bır ondekınden daha akülı mudahaleler yapüabüıı Bunu saglamamn yolu da, sayıya vuruldugu zaman olanaksız oldugu başmdan belh çozumleıe saplanmamak, ellı yılda yağma duzenın yarattıgı yapüaşma kargaşasının ve para şehvetının, toprak yağmasının Türkiye'nın bırıncü ekonomık etkınlığı halıne getırmenın bedelını, malesef odemek zorunda olduğumuz gerçegını, ne kadar acı olursa olsun, kabul etmek, fakat bır gun sonrasından başlamak uzere, haftalık, aylık, yülık ve çok yülık korunma programlan gerçekleşürmektır Halk, kısa ya da uzun bır sure sonunda depremle karşüaştığı zaman muvakkat bır sıgınak, bır battanıye, bır somun ekmek ve ıçecek su bulmalıdır Turkıye'de ne devlet, ne de beledıyeler orgutlu bır tumel yardım sağlayacak guçte kendı kendıne yardım edecek şeküde orgutlenmesını sağlayacak teşvıklerı yapmak, su sırada duşunulecek en kolay geçıcı çozumdur Uzun vadede, kamu yapüarı, konutlar, kent nufusu ve karmaşık alt yapı sorunlan ıçın daha kapsam lı programlar hazırlanabüır çevesınde yapmak büe, sorumluların butun yaşamları bo yunca uykusunu kaçırmalıdır Gerçekten de bu bağlamda, yapüan butun yaygaralara karşın, kamuoyu garıp bır duyarsızlık ıçındedır Herkes fay hdttının nereden geçtığı hakkında büımsel tartışmalan dınhyor, fakat eğer bır deprem olursa, bır bardak ıçecek su ve bır somun ekmeğı nasü bulacağını duşunmuyor Aynı ırrasyonel tavırlarla yenı yağma programlarından umut beklıyor 1950 yüından sonra, demokratık rejım eğer oyleysekırsal duşunceyı hızla ıktıdara getırmıştır Osmanlı da, Turkı ye Cumhurıyetı de elıt ıradelerı ıdı Bunun yerıne geçen ıse sanayı oncesı duşunce ve davranış ortamında yaşayan koy ve kuçuk kent temsücüerıdır Bu halkın buyuk kentlere goçmuş olması kulturlerının doğasını değıştırmedı Bugun çoğunluğu kentlerde yaşaydn ınsanlann çıkardıklan sorunlarla ona yanıt verecek ınsanlann bügısı arasında bır dengesızlık var Egemen kırsal kultur Türkiye'nın sorunlan ıçın çare uretemıyor Çunku çağdaş toplumun çozmek zorunda oldugu sorunlann sayısı bu kultur ternsücüennın uretebüeceklerı yanıtlardan çok fazladır Bın sorulu, yuz yarutlı bır toplumda yaşıyoruz Bu çozumu demokratık olmayan elıtıst bır tavır olarak gormekte devam edenler, yanı polıtık gucu sayısal Deprem tehlikesi karşısında da temel çıkmazımız kentlere ve iktidarlara egemen olan kırsal kültürün'ün ne krizlere ve Türkiye'nın temel orunlarına çözüm üretemiyor. olarak elınde tutan sanayı oncesının duşunce duzeyınde ve davranışlannda yaşayanlar, populıstler, sahte demokrası havarüerı, gıderek daha çok acı çeken, daha çok şıkayet eden, gecelerı deprem korkusundan evıne gıremeyen, e s h üe yenı arasında bınamaz, yanı şızofren, yannından korkan, kaygüı, gokdelen yapan, fakat kaldırım yapamayan, unıversıte kuran, fakat büım uretemeyen bır toplum yaratmışlardır Bu toplumda yasasızhk gazete sayfalarma sığmaz Şıkayet ve eleştırüer dıpsız bır uçuruma atüan ve yankı vermeyen taşlar gıbıdır Akıllı ve namuslu insanlar Medyatık hay huy ve aldatıcı soylem kalabalığı ıçıne büe, bu duşunclerı ymeleyenlerın sayısı çok Turkıye'de bü gısıne guvenüecek ınsan potansıyeh var Depremden sonra ortaya çıkan jeolog, sısmolog, yer büımcı, zemın mekanıkçısı selı, hepsı bır potaya konamayacak olsa büe, bu potansıyelı ortaya koymuştur Bu toplumda akıllı insanlar oldugu kadar, namuslu insanlar da vardır Ve sağduyulu bır halk da vardır Ama sağduyu rasyonahzmın yerıne geçemez Ve depreme karşı sağduyu ya da sezgı değü, ancak akü etküı olabüır Ne var kı ıstenen emrayet verıcı toplum duzenı elli yüdır gerçekleşemedığıne gore bu büenlenn toplum ıçınde hıçbır ağırhklan olmadığı, hatta şayüannın, gorecelı olarak gıderek azaldığı da soylenebüır Turkıye'yı ıdare edenlenn katında, akü dışlanmış durumdadu Temel sorun, butun Musluman ulkeler gıbı, sadece budur Tartışüamayacak kadar açık olan, aklın egemen oldugu bır devlet ıdaresmı gerçekleştırme zorunluluğudur Kırdan goçmuş bır toplum sayısal demokrası üe bu sorunu 1950'den bu yana, yarım yuzyüdır çozememekte, hıçbır savaşa gırmedığı halde, çok da acı çekmektedır Orgutsuzluğunu suratına tokat gıbı vuran, toplumsal, ekonomüc ve dogal olaylarla karşüaşmakta ve sarüa dayak yemekten usanmamaktadır Ya sorunlara ıasyonel yanıtlar arayan ve bulan kadrolar ya da aklı ortaçağda dolaşan protokentlüer, üancı bırmcıyle ışbırhğı yapamadıkça, surunmek toplumun değışmez kaden olacaktır Ya bilim ve rasyonel egemenliği ya da sürünmek Bu kadar uzun bır kent yağmasından sonra bu gun yapüandan fazlasını Türkiye'nın butçelerı sağlayamaz Hıç ol mazsa bu kez, butun yaşamı boyunca bırıktırdığı parasıyla bır kuçuk daue almış ınsan, eğer evınde ıç rahatlığı üe otu rdmıyoı, her sarsıntıda delı gıbı dışan uğruyorsa, kentlerı yarı yapısı oturulmaz hale gelıyor, ahşap ve tuğla dolgulu bır eskı ev ayakta dururken betonarme apartmanlar, tuzla buz oluyorsa, bunun nedenının ığrenç bır yapüaşma polıtıkası, plansızlık, ruşvet ve oy avcüığı sonucu oldugunu halka anlatmak bır uygarlık borcudur . T Bu depremler Turkıye'de pohükanın ağırlığı aküla dengelenmezse, toplumun daha çok acı çekeceğını gostermektedır Mület meclısıne egemen olan larsal kultur temsü cüerı, rasyonel bır duzen kurulması ıçın gereklı akü ve bügı potansıyelmı harekete getıremezlerse, karşımıza her zaman Kocaelı, Sakarya, Duzce depremlerının sonuçları çıkacaktır Zaman geçıp, nufus artıkça bu sonuçlar daha da ağır olacak tır Kımsenın ddını büe etmek ıstemedıgı bır Istanbul depremı Turkıye'yı şu anda tdhmını olanaksız durumlard surukle yebüır Boyle bır olasüığı basıt sayısal karşüaştırmalar çer 661/16