Katalog

enstrumanlan degışık olan degışık gruplar tarafından buyukluk hesaplan da deönşıklık gosterebılır Bu nedenle gerek 17 Agustos depıemınde gerekse de 12 Kasım depremmde Kandıllı grubuna medya tarafindan rastgele yoneltılen eleştırıler yalnızca medya mensuplannın ceha letınden kaynaklanmaktadır Çok buyuk depremlerm (Ms>7 3 ve ustu) yuzey dalgaları yoluyla buyukluklerının hesdplanmasındd sorun çıkmaktadır zıra buyuk fay kınlmalarmda hareket eden kayaç kutlelerının urettıklen enerjı yuzey dalgalan hesa bma gırmez Bu sorunu beı taraf etmek ıçın tum deprem lerın buyukluklerını hesap edebüecek bır yontem gelıştı rılmıştır kı buna da moment büyüklüğü (Mw) demr Bu buyukluk ve bılhassa moment kdvrdmı Marmdrd Denızı altında bulunabılecek olasılı bır faym boyutldrının tdrıhsel depremsellık verılennden hareketle talımın edılmesı açısından bızlcr ıçın büyük onemı haızdır Sısmık moment deprem ureten kaynagın buyuklu gunun bır olçusudur ve şu şekılde tanımlanır Mo=mAu Burada m kayaçlaım makaslama gerılmesıne gosteıdıklen dırenç A fay duzeyının kııılan (yanı kayan) kesı mı u da fay boyunca meydana gelen oıtalama otelenme yanı k'aymadır Burada çok onemlı bır husus u ıle fay uzunlugu drasmdd bır ılışkı olmasıdır u ne kadar çoksa fay da o denlı uzun olmalıdır Gozlemler gostermışür kı buyuklugu 7 rıırı uzermde oldn deprernler 100 küometreden daha uzun fay pdrçdlarını kırmdktadırldr Şımdı Mw8 olan bır depremın ne buyuklukte bu alanı kırması gerektığmı duşunun Momentten hareketle moment buyukluk şu formulle hesaplanır t Mw=2/31og 10 Mo6,0 Me de sısmık momentten hesaplanan enerji kullanılaıak hesaplanan bu buyukluk turudur kı kuşkusuz en "gerçekçı buyukluk budur Ancak bunun da momente bağlı olması gozlemsel oldrak en nesnel buyuklugun Mw oldugunu gostermeketır Buyuk buyukluklerde Mw ıle Ms drasındd onemlı fdrklar gorulur Ornegın 1960 Şılı depremı Ms olardk 8 3 ıken Mw 9,5'tu Şekil 4 Mw ıle dığer M olçeklerınm kaışılaştırılmasını sunmaktddır Şekil 5 de de muhtelıf doğal ve ınsan yapısı olayların açıga çıkarttıkları enerjı ve bunun moment buyukluk açısından ıfadesı go rulmektedır Bu gratık okuyucuya buyuk depremın urettıgı enerjının buyuklugu hdkkındd bır fıkır verebüır DEĞİŞTİRİLMİŞ MERCALLİ ÖLÇEĞİNE CÖRE YER SARSINTISI ŞİDDETİ RKHTER ÖLÇEĞİNE CÖRE DEPREM BÜYÜKLÜĞÜ 3,54,2 I. Çok uygun konumda bulunan birkaç kişl dısında hlisedilmez. Ancak aletler kaydeder. II. Çok hafif: Durmakta olan, özelllkle blnalann tist katlarında bulunan birkaç kişl tarafından hluedttlr. Tek veya yalntzca blrkaç kordonla asılmif nesneler sallanabilir. III. Hafif: Bina içlerinde, özellikle blnalann tist katlannda dikkat çekecek derecede hissedilir, fakat pek çok klşl bunun bir deprem oldugunu farketmez. Duran ototnobiller haftfçe sallanabilir. Duyulan titreslmler geçmekte olan blr kamyonun yarattıklan glbidir. Sure tahmin edlleblllr. 4,34,8 IV. Orta fiddette: Cündüzleri blna Içlerlndekilerin pek çoğu, bina dışındakllerln de pek azınca hlssedlllr. Geceleri bazıları uyanabillr. Tabaklar, pencereier tıkırdar, kapılar gıcırdar. Duvariardan çıtırtı gelir. Hlssedllen ağır bir kamyonun blnaya çarpması gibldir. Duran otomobiller farkedllecek sekllde sattanır. V. Oldukça siddetli: Herkes tarafından hlssedillr, pek çok kişi uyanır. Bazı tabaklar, pencereier vs. kınlır. Kapılar açılır kapanır. Birkaç alçı çatlaması olayı olur. Duraysız nesneler dtiser. Ağaçlann, direklerin veya dlğer uzun boylu nesnelerin sallanması bazan farkedlleblllr. Sarkaçhsaatler durablllr. Yatakta olanlar veya Iskemlede oturanlar sankl gemlde imifçeslne yatak ve Iskemle Ile blrllkte yalpalanırlar. 4,95,4 VI. Şlddetll: Herkes Msseder. Pek çoklan korkarak blna dısına kosar. Bazı ağır mobllyalar bareket ederler. Raflardan kttaplar duvariardan reslmler dtiser. Bazı bacalar dtişeblllr, alcı çatlayabllir. Hasar haHftir. 5,5 6,1 VII. Çok siddetli: Herkes bina dısına kosar. İyi planlanmış ve insa edilmis binalarda hasar Ihmal edilebilir derecededir. İyl yapılmıs sıradan yapılardan hasar hafif, en çok mutedildir. Fena insa edilmis veya kötü planlanmış binalarda hasar epeydlr. Klliıe çanlan kendillğinden çalmaya baslar. Bazı bacalar kınlır. Ciden otomobillerde olan klşilerce de hlssedlllr. 6,36,9 VIII. Tahripkar: Özel planlanmış yapılarda hasar hafiftir. Sıradan büyük binalarda kısml çökmeyle blrtikte epey hasar görülUr. Fena yapılmıs binalarda hasar büyüktür. Panel sekllndekl duvariar kendllerini çerçeveleyen yapılann dısına atıhriar. Bacalar, yüksek fabrika bacalan, sütunlar, anıtlar, duvariar yıkılır. Ağır mobilya ters döner. Yerden az miktarda kum ve çamur fifkırdığı görülUr. Kuyulardaki su seviyelerinde değişme olur. Motoriu araç kullananlan rahatsız eder. IX. Çok tahripkar: özel İnsa edilmis yapılarda hasar önemlldlr. İyi insa edilmis yapı Iskeletleri sarkülden çıkar (yanl yatar). Büyük binalarda hasar büyüktür, kısmi çökme görülür. Binalar temellerinden ötelenirier. Yer bellrgin tarzda çatlar. Yeraltı boruları (havagazı, doğal gaz, su, kanallzasyon) kınlır. 77,3 X. Yıkıa: Bazı İyl yapılmıs tahta yapılar harap olur. Ekseri duvariar ve blna Iskeletleri temelleriyle harap olur. Yerde genls ve bol çatlaklar olusur, Raylar bükitlür. Dik yamaçlarda ve nehir falezlerinde önemll heyelanlar olur. Kum vekil kaymalan olur. Su sahile sıçrar. 7,48,1 XI. Afet: Pek az duvariı yapı ayakta kalır • hatta hlç kalmayabilir. Köprüler harap olur. Yerde büyük çatlaklar açılır. Yeraltı boru hatlan tamamen devredısı kalıriar. Yumusak tabanlarda toprak kaymalan ve yer kaymalan olabillr. Raylar çok bükülür. Marmara fayı Şekil 6 Aykut Barka ve arkddaşlannın çeşıtlı yerlerde yayımladıkldrı Mdrmard tabaru fay geometrısını gosteımektedu Aımutlu ydiımadası batısındakı fayların hıç bııısı 100 km uzunlukta degıldır Yanı bunlann hıçbuısı 7'nın uzermde deprem uretemez Halbukı 10 Eylül 1509'da meydana gelen ve Küçttk Kıyamet adı verılen buyuk deprem buyuk bır olasılıkla Mw>8'dı Bızı bu kanı ya goturen gozlemler şunlardır^ 1. Istanbul'dd 1000 ev yıkümış, 5000 can kaybı ol muştur Şehrı kuşatan duvarlarda buyuk hasar olmuş, 49 kule yıhlmıştır Egııkapı ıle Yedıkule aıasındakı tum du varlar Edırnekapı ve Süıvrı Kapısı yıkılmıştır Denız surla rında Ishak Paşa Kapısma kadar buyuk hasar olmuş, Top kapı Sarayı tarafında Dılsız Kapısı ıle Kayıklar Kapısı arası çokmuştur Galata Kulesı parçalanmış Galata'nın muddfaa duvarları yıkılmıştır Ayasofya'nın bır mınaresı yıkılmış, Fa tıh Camıınde çok daha nddı hasar olmuştur Hem lstanbul taidfındd hem de Beyoglu nda yeı yanlaidk kunı fışkumış sahıl yeı yer buyuk derınlıklere kadar çokmuştur 109 ca 8,1 den fazla XII. Büyük afet: Hasar tamdır. Yeryüzünde llerieyen dalgalar görülür. Cörüş ve sevhje çlzglleri yamulur, yani yerde es kiden düz olan yerier eğimli, eğimli olan yerier düzlesebilir ki bu faylanmanın isaretidlr. Nesneler yerden yukan doğru atıhr. mı hasar gormuştur Anadolu Hısarı ve Anadolu Kavagındakı Yoros kalesı zarar gormuştur Kızkulesı fecı şekılde yıkılmış Halıç boyunda Fener duvarları cıddı tamıre ıhtıyaç gostermıştır 2. lstanbul dışında Çekmece koprulerı zarar gor muş, Süıvrı kalesı yıkılmıştır Çorlu'da halk o derece kork muştur kı ıkı ay evlerıne gırememışür 3. üımetöka'da bulunan saray zarar gormuş, şehır de başka zarar da olmuştur 4. Gelıbolu'da zarar gormeyen tek bır ev kalmamıştır 5. Bursa'dan zarar rapor edümıştır 6. Iznik tahnp olmuştur. I. Izmıt'te tum camüer ve kaleler tamamen tahnp olmuştur Bu şehırde başka zarar da vardır Gebze'de 300 suvarı depremde telef olmuştur 8. Bolu'da kuleler ve mınareler çokmuştur 9. Deprem Kanıre'de, Kınm'da, Yunanıstan'da ve Be sarabya'da hıssedılmıştır Bu korkunç deprem son beş yuzyılda tum Dogu Akdenız bolgesınden bılınen en buyuk afettır Hıç kuşkusuz Gelıbolu'dan bolu'ya kadar olan bır alandakı Kuzey Ana dolu Fayı'nıtek bır fay halınde olmasa bıletek parça 661/10