Katalog

Uzun yaşamanın gizi uçn Ölüme meydan okuyan canlıların fizyolojik yapıları nasıl? Hayvanlar zamanın yıkıcı etkileri karşısmda evrim geçirerek nasıl direnç kazanıyorlar? Uzun yaşamın sırrı, ekolojik ortam ve evrimde mi? A vustralya da yaşayan şeker planoru denılen keselı hayvan ıle kuzeru Apossum (kesehsıçangıllerden Amerıkd ya mahsus memelı bır hayvan) ük hrikışta bırbırme benzer lkısı de gecelerı düldşmayd çıkar sosyal ydşdmldrı hemen hemen dynıdıı hatta yıyecek olarak aynı tur oıumcekten hoşlanırlar Pekı şeker planorunun kuzenıne go re ıkı mıslı uzun yaşamasının nedenı nedır 9 Şeker planorunun uzun yaşam avan tajı bplkı fızyolojısınden belkı de kalorı yakmd hızından kaynaktenıyor Idaho Unıversıteşı'nden Steven Austad, şeker planorunun uzun omrunun nedenlerını araştı ruken buyuk olçude evrım teonsınden ya rarlandı Lvrım geçıren hayvanm on ıle ar ka aydkları arasında oluşan 6 santımlık kanadın uçrna avantajı sagladıgını ve uçma nın da yaşam suresını uzattıgını ortaya koy du Gençlik pınarı Austad yaşlanma ıle ılgüı geleneksel goruşu sorgulayan bıhm adamlarımn başında gelıyor Geleneksel goruşe gore yaşlanrna çaınaşır makınesmde olduğu gıbı, uzun sure kullanım sonucunda ortaya çıkan aşınma ve yıpranma olgusudur Oysa yenı goruş turler arasındakı yaşam suresı farklılıgının nedenlerını ekoloji ve evrimde arıyor Bu yaklaşınım tenıelınde, cdnlıların zdrnanın neden oldugu yıkıma ve yıprdnmaya dırenebüeceklerı fıkrı yatıyor Canlılar evrım geçirerek hucresel yıkım hızıru yavaşlatacak mekanızmalar ge lıştırıyor Ancak bunun oluşabılrnesı ıçın canlınm oncelıgı hayatta kalrna stratejılerı ı ne vermesı gerekıyor Bu yuzyılın ılk yıllarmda başta Alman fızyolog Max Rubner olmak uzeıe bır grup bılım ada mı canlıların metabolık hızlan üe yaşam suresı arasındakı ılışkıyı ınceledıler Rubner meklerın atlarm, kopeklerm, kedılerın ve kobaylann maksımum yaşam surelerını ve metabolık hızlarını ol çerek her bırının yaşam ları boyunca yaktıgı kalorıyı hesapladı Ddha sonra bu sayıyı, yeüşkın hay vanın vucut kutlesıne bo lerek farklı turlere aıt sa bıt bır doku kutlesının ne kadar enerjı tukettıgını buldu Işırı ılgınç tarafı farklı turlere aıt rakamla rın dıkkat çekecek kadar bırbırıne yakın olmasıy dı Rubner ın hesaplarını daha guncel bılgılerle tekrarlayan Austad, bır gram kobaya yaşam boyu 260 kalorı, bır gıam ata ıse 280 kalorı gerekugını ortaya koydu Bu araştırmalar doganm her hayvdnd, yaşamı boyunca tuketmesı ıçın belırlı bır mıktar enerjı dagıttıgı ızlenımını verıyor Bu tez dogru ıse, "hayvan encrjıyı nc kadar çabuk tuketırse o kadar da çabuk olur" sonucu çıbyor Austad bu durumu şoyle açıklıyor Hayvanlar ıle otomobü arasında bır koşutluk kurarsak, hayvanlann sabıt bır enerjı deposuyla yola çıktığını soyleyebılırz Eğer bu enerjıyı hızlı bır şehlde kullanırlarsa fareler gıbı erken yaşta olurler Eğer yavaş kullanırlarsa kablumbağalar gıbı uzun omurlu olurlar Pek çok bıyolog kuçuk hayvanlann erken olumunu bu nedene bağhyor, çunku yuzey alanımn kutleye oranı buyudukçe, hayvanlar vucut ısılannı sabıt tutmak ıçın yakıtlannı da ha çabuk tukeürlcr" Yaşlanma olgusunu bu şekılde açıkla yan teorı dolaylı olarak tuketılen enerjının hucreyı olumsuz yonde etkıledıgını de gosterıyor çunku tuketılen enerjı metabolık atıkldr uretıyor Bu atıkkrın bır kısmı zarar lıdır Ornegın serbest radıkal olarak bılınen eneıjı dolu paıtıkuller aralarında DNA'nın da bulundugu dıger molekullerı topa tutar lar Dıger metabolık atıklar hucresel makı Koruyucu kabuk avantajı: Kaplumbağa glbi koruyucu kabuğu olan hayvanların uzun yaşamaımm sırrı, dıs tehllkelere karşı donanımlı olman ve az eneıji tüketmest... w w w w neyı' pıslıkle doldurup çahşamaz hale getı rır Hucrenın kımyasal reaksıyon ıçın geıek lı olan yakıtı ne hızda tukettıgı zararlı atık ların bırıkım hızını belırleı Hucresel aşm ma ve yıpranmanın belırlı bır eşıgı aşmaf durumunda olum oluşur Bu baglamda meyve sıneklerının ka palı tutuldugu odanın ısısmı duşuıerek me tabolık hızlannı yavaşlatmak sınekleıın om runu uzatır Ancak bu yontem memelıle gıbı sıcak kanlı hayvanlarda ışe yarama? çunku bunlar soguk ortamlarda vucut sı cdklıklarını sabıt tutmak ıçın metabolık hız larını arttırmak zorundadır Bılım adamlar bır deneyde, sıçanların yedıgı yemegı mıktarını kısarak hayvanlann omurlerır yuzde 75 oranında arttırabıleceklerını keş fettıler Bunun da metabolık hızm yavaşlatıl ması ıle ügısı oldugunu duşunduler Derken 1985 yılında Texas Unıversı tesı'nden Roger McCarter ve araşürm ekıbı, kalorı mıktannı sınırlayıp metabolız mayı yavaşlataıak yaşam suresının uzama dıgını ortaya koydular McCarter ın ekık yan aç yarı tok bır duzeyde tutulan sıçanla rm mptabolık hızlarının ılk başlarda bıra duştugunu ancak hemen sonıa eskı noı mal hızına kavuştugunu gozledıler Daha a kalorı ıle yaşamak zorunda bıraküan hay vanlar enerjılermı daha az zararlı bır şe küde kullanmayı ogrendıler McCarter'ı "\V 661/12