Katalog

lu oldugu mınımum standart çızelgelerının oluşması • Mınımum standart çızelgelerınden ulusal bdğlık pülıtıkası hpdeflerının belırlen mesı • Hastalarda "kaliteli yaşam" beklentısı bunun saglık sektorunun ' kalıteh hızmet" beklenüsı ıle butunleşmesı • Eldekı kaynaklann bılımsel olarak cevap verılmış. sorular uzennde harcanması ve bu şekılde oluşturulmuş. saglık polıtıkalan ıle dagıtılması • Sıstemın her elemanının suıeklı ver dıgıhızmeünbaşarısınıdenetlenmesı hi2me ü alan kesımın beklenülennın bu denetleme ıçınde behrleyıcı rolu alabılmesı • Sıstemdekı problem yaraüa alanlann kolaylıkld bekrlenebılır ve duzelulebılır ol ması cı' olarak yetıştırılmesıne onem verılmelıdır • Turkıye deKhnıkAraştırmalan uluslaıarası standartlara uygun olarak yapılmalıdu • Turkıye de ozel sektorun saglık sek torundekı araşürma VP gelışhrme ıçın kaynak ayırması desteklenmelıdır • Turkıye dekı kaynaklann mevcudıyetıne gore ulusal saglık hızmetlerı standart ları oluşturulmalıdır Nereden ve nasıl başlamalı? Bu sorunun cevası aslında basırur Bır hekımın hastasıyla karşılaştıgında ızlemesı gereken standart yontemın belırlenmesı ve uygulanması demekör Bu prosedurun dort adımıvardır • Subjekufdegerlendırme Saglık sıstemının verıcı ve alıcı kısımlannda bulunan herkesten subjekhf durum degerlendırmesı ıstenmehdır (bellı omek gruplar seçılmeh) • Objeküf degerlendırme Turhye'deb uygulama hakkında toplanan objeküf verılerın ve ıstatıstıklenn gelışmış ulkelerdeta ve rı ve ıstatıstiklerle durust karşılaştırmasıyapılmalıdır • Sonuç çıkartmave problem belırleme Her alandakı problemlennhas sas ve durust tespıtı yapılmalıdır • Planlama Duzeltmehedeflenırken yapı labüecekgerçek çı hedeflerle başlanmalı, sonra sureklıvekararlıbır uygulama planı çızılmelı Buplana uyulmalı.planher gun degışen koşullarla yenıden gozden geçırümelıdır Türkiye'de durum Istaüsüksel verıler 1998 Cumhurbaşkanlıgı verılerınden dlınmışur 1999 yüı sayılan farklı olabılır • Şu anda Turkıye'de gorev yapan 73 000 hekım mevcut (her 876 hastaya 1 doktor duşuyor) • Turkıye de 1104 hastane ve 151 000 yatak var (her 400 hastaya bır yatak duşuyor) Doktorlann %38'ıve yatak kapasıtesınınyuzde 44'u 3 buyuk şehırde bulunuyor • Bebekolumhızı 1/40,000 • Ortalama yaşam beklenüsı 68 4 yü • Saglık sektorunun harcamaları GSMH'nın sadece %4 2'sını oluşturuyor • Hukumet butçesının yalnızca yuzde 0 5 kadan tum dısıplınlerdekı araşürma ve gelıştırmeye harcanıyor • Ozel sektorun saglık sektorundekı payı %5'ten daha az • Ozel sektorun saglık sektorundekı mevcut araşurma gelıştırme harcamalarında payı yok denecek kadar az • Tıp konusundakı buluşlan ıle elınte patenn olan Turk doktor sayısı çok az, ozellıkle Turhye'dekı uygulama ve buluşlan üe pa tent alan Turk doktoru ya da tıbbı araşürmacısı hıç yok •Turkıye'de Tıbbı KlınıkAraştırma deneuenmemekte • Turkıye'de her saglıksorunu ıçınuygulanması gereken mınımum standart kavra mı gelıştırümemış VP uygulamaya konulma mışdurumda I Saglık kuruluşlannda ya da tıbbı tedavı yontemlerınde' sonuç araştırması" ya da 1 ıç denetim belırlenmesı" kavramlan uygula mada degıl • Turkıye'dekı ortalama yaş beklenü sı gelışmış uluslann ortalama 10 yıl alunda olduguna gaore tıp hızmetlennın bırıncı amacı her zaman ve heı yerde oldugu gıbı ınsan ya şdmını uzatmak olmalıdır Yaşam beklentısı uzatılırken yaşam kalıtesının arttırılması da vazgeçılmez bır hedeftır • Turkıye de çalışan her hekım uz manlık alanmdakı hastalıklann ana mekanızmalarını dunya standartlarına uygun olarak anlamak zorundadır Ayrıcd her hekım, her saglık sorunu ve koruyucu hızmet ıçın belırlenmış olan mınımum standartlan bılmek ve uygulamakla yukumlu olmalıdır • Saglık sektoıunun tum desteklpyıcı elemanldrının kendı gorev aldnlan ıçın he kımleıe uygulanan standartlara benzer stan dartlar gelıştırılmelı destekleyıcı elemanlann sayısı arttırılmalı ve bu ış kollarının çehcılıgı saygınlıgı toplum yaşamında kabul edılır hale geürılmelıdır • Hekımlenn bır kısmının "araştrma gara satş^nı zorlaştıncı, pahalılaştıncı yasal du zenlemeler yapılmalıdır • Acıl olumlenn azaltılma kampdnyası Her hekımın kalbı ve solunumu durmuş bır hastaya mudahale konusunda uluslararası standartlara uygun mudahale edebılme egıtımınden geçırılmesı gerekmektedır Bu eğıtım ılkmezunhekımlerebırhaftalıkprog ramlar halınde verılmelı ve standart testlerden başan hekımlık hakkı ıçın zorunlu küınmahdır Daha sonra her ıb yılda bır, bu egıtımın da ha kısa sureh tekrar programlan halınde yenılenmesı ıstenmeüdır Destekleyıcı saglık personelının hepsı, sunnı kalp masajt ve solu num destekleme egıtımınden geçmelı her an bu ıkı uygulamayı yapabılecek durumda olmalıdır Bunun dışında, destekleyıcı saglık personelınm bır kısmı, hekımlenn gectigı egıtımden geçerek, acıl mudahale ebplerınde yer almalıdır • Kalıte artürma kampanyası Saglık hızmetklennın hepsınden yıllık 'gorev" amaç've hedef behrlemelerı ıstenmeh ça lışma yüı sonunda gerçekleştırebıldıklennden Hamsiyle gelen tehlike... Baştarafı 10. sayfada mazlar Bu zehırlerı taşıyan demz canlılan msanda en hafifırıden mıde şıkâyetlerıne kusmaya ve ıshale neden olurlar Daha kotusu felçlere ve olume yol açabıürler Denızlerın kabuklu canlılan, beslendıklen bazı planktonık yosunlarjdan (dınoflagelldt'lar) kaynaklanan bır dızı toksını vucutlannda depo, hatta metabohze edebüırler Deruz kabukluları toksınlerı ana başlı^ı altında toplanan bu zehırler mşanda yarattıkları klınık tabloya gore adlandınlan zehırlenmelere yol açarlar paralitik, diyareik, nörotokslk ve amnezik zehirlenmeler gıbı Balıklar ve denız urunlerrnde bulunabılen bır dıger toksın tetrodotoxin'dır Bu zehır bır dızı denız canüsında ve balık turunde gosterürruşür Metabolık kaynagı henuz bılınmemektedır Zehırlenmede ılk belırtı besmın yenmesınden 20 dakıka ıle 3 saat sonra gorulur, dudaklar ve dılde hafif bır uyuşma hısse dılır Fago zehirlenmeai dıye de anılan bır tabloya daha sonra yuz, el ve ayaklarda uyusmalar eklenır Baş agnsı, kann agnsı, bulantı ve/veya kusma da gorulebılır Bazen de yurume guçlugu ve felçler ortaya çıkar Hasta hareket edemez, oturmakta büe zorlanır Solunumda zorlaşır Tablo tam paralızıye kadar ve oradan da genellıkle 46 saat ıçersmde olume kadar ılerleyebılır Japonya'da yılda 30 üa 300 Fugu zehır lenmesı olgusu gorulmektedır Ne yapılmalı? Goruldugu gıbı butun bu zehırlenmelerde gehşen hastakk tablolannın bır çok ortak semptom ve bulgusu vardır Tanı koymak bu yuzden hıç te kolay degıldır Hastahk veya zehırlenmeyı yaratan toksınlerın ve kımyasal maddelerın besın olarak tuketılen denız canhlannın vucutlannda saptanması ıle kesın tanı olanaklıdır Ancak, bu saptamada kullanılan analız yontemlen ılen teknolojrk donanım gerektırmektedır Aynca, bu anahzlenn sonuç vermesı belırh bır zaman almaktadır Tabu kı, bu tıp olaylarda numune len alıp, analızlen yapabılecek donamında (personel ve teknolojık yonlerden) laboratuar ve kurumlara gereksınım vardır Hamsı balıklannın yaratügı "besın zehırlenmesı" olayında Istanbul II Saglık Mudurlugu ve Saglık Bakanlıgı yeterlı ve yetkın bır tutum sergıleyemedı Kamuoyunun aydınlatüması ve bügüendınlmesı yo nunde hemen hıç çaba harcanmadı Once, yenen bdlıklarda agır metallere rastlanmadıgı açıklandı Panıgı onlemeye ve bakk(çı)lan korumaya yonelık bu 'ıdarı' açıklamayı balıklann bayatlamıs oldugu açıklaması ızlemısdı Yanı, yaşanan "zehırlenmelenn" neden(ler)ı 'bayatlayan balıklarda"dır Ancak bunlann neler ol dugu karanlıkta kaldı Hıç şuphesız, Marmara Derazı'nde "yaşanan" kırhlıgın ekolojık çevnmle mıdelerunıze kadar ulaşması olan bu olayda rol oynayan yenı bır krrhhk olgusu da karanlıkta kaldı Boylece, belkı de, Marmara Depremınde Yalova'da kurulu AKSA'dan sızan ve henuz ne boyutlarda ve hangı kım yasal auklara bagL bır kırlılık yarattıgı bılınmeyen bır çevre felâketının sonucu olan bır ' olgu' es geçıldı Eger Korfezde kurulu Tupraş yangınında denıze kansan ham petrolun bu olayda hıçbır katkısı ol madıgrnı varsayarsak tabu Bu varsayımları çogaltmak ve kanıtlamaya çalışmak bırüennın gorev ve 1 sorumlulukları arasında bulunmalı * Prof Dr Istanbul Unıversıtesı, Istanbul Tıp Fakultesı Tıbbı Ekolojı ve Hıdro klımatolojı Anabılrm Dalı Uygulanabilir hedefler Bu hedef lere ulasıldıgmda Turkıye dekı beklenen yaşam suresı 78'm uzenne çıkacakOr • Bebek olum hızını 1/100 000'ın alüna duşurmek Bunun ıçın dogum kontrol yontemlerının yerleştırümesı, her aılenın bakabılecegı kadar çocuğa sahıp olması, dogum oncesı ve sonrası takıp bılıncının yerleşürılmesı gereklıdır • Kalpten kolum oranını 1/1 OOOınaltına duşurmek Halkınnskfaktorlerıkonusun da bılınçlendırılmesı kolesterol duzeyı ve kontrolu konusunda yogun egıüm programla nrun duzpnlenmesı gereklıdır • Turkıye'de sıgara ıçme oranını %15'ınaltma duşurmek AmerıkaBırleşıkDev letlen'nde sıgaranın akcıger kansen nskını art tırdıgımbıldıkİPnhalde sıgara şırketlennmsa tış kampanyalannı degıştırmemelerı bu şırketlen Amerıkan hukumeüne mılyarlarca do lar tazmınat odemek zorunda bırakmıştır Bu nakarşıhk ayra sıgara şırketlen yabanaser maye kılıfi alunda Turkıye de fdbnkalar kurmakta ve satış kampanyalarmda ozellıkle daha uzun sure muşterı olma potansıyelı olan gençlerı hedeflemektedırler Bu yuzden sı odullendııme ya da yapamadıklanndan sorumlu olma büıncı yerleştınlmelıdır Sonuç Turkıyem yuzyıhn en buyuk ıkıncı dppremıyle karşılaştıgını kabul etmedı Depremın gucu ne olursa olsun bu deprem Turkıye'ye vermemesı gerektıgı kadar çok hasar verdı Bunun nedenlerı uzerınde çok şey yazıldı soylendı Benzer nedenler yu zunden yanı ıyı orgutlenememekten ya da gunluk kuçuk çıkdrlar ıçın, uzun vadede gerekh oldnlan ıhmal efmekten duşunmemek ten çok şey kaybpdıyoruz Enacıolanı bunu duzeltebılecek guçteyken bu gucu bır turlu sükınıp gostermeyışırmz ve olan ıle yetınmemız Toplumsal sıçrayışlar, toplu fedakârlık ve emekvermekıleoluyor Turkıye degışım ıs temıyor' sesını ben duymak ıstemıyorum en çok da aydın kesımden Turkıye aslında degışımı ıstıyor ve hak edıyor Turkıye artık degışım ıstemedıgını 1 zannedenlerı' ıstemıyor (*)Amerıkdn Ulusal Saghk Ensütu len(NIH) Bethesda, Maryland 657/21