Katalog

Deprem bölgesine hüzünlü bir yolculuk ve sağlık konusu Dr. Elif AnoğluC) ürkiye'den 900 mıl uzakta, acü bır haber aldım Amenka'nın Maryland eyaleünde henuz 16 Agustos'tu, akşam saat 10 cıvanydı "Çabuk Istanbul'u ara" dedı telefonun obur ucundala ses, "Istanbul'da çok buyuk bır deprem olmuş1" Bu telefonun uzenne, Istanbul'u aradıgımda, babama ulaşügım ıçın ne kadar şukrettıgımı soylememe gerek yok Babam, "Evet buyuktu kızım" dedı "Bız ıyıyi2, ama Izmıt, Adapazdrı ne durumda bellı degü " Amerıka'da butun haber ıstasyonlan o telefon konuşmasının 10 dahka sonrasında yayınlarını kesıp, "Turkıye'nın baüsında yuzyılın en şıddetlı ıkmcı depremının meydana geldıgını" büdırdıler Dk goruntuler acıydı ve daha da acının habercısıydı Ilk 24 saat goruntulenm gorunce, gurbette hıçbır şey yapraadan kalabıknek mumkun degüdı Onceden venlmış sozler nedenıyle, depremın9 gunu varabıldım yaralı ulkeme Tıp Fakultesı'm Istanbul'da bıurıp, ıhüsas egınmım ıçın Amenka'ya gıdeh 6 sene bıtmıştı Bır doktor olarak da Turkıye'de çabşma tecrubem yoktu Ama vatan bu, ınsanı bagnna1 basar dıye duşundum Havaalanındakı krız masasında, bana Amerıka'dayken soylenen yerden farkh bır yerde gereksınım oldugunu soyledüer Adapazan'na gıtmemn en ıyı olacagını behrttüer Elıme bır yazı verıldı Tamosırada.KadıkoyBeledıyesıBaşkanYar dımcısı Incı Beşpınar ıle karşüaştım Kadıkoy Beledıyesı'nın, Kırpmar koyunde bır Çadırkent kurdugunu soyledı ve orada bır doktora gereksınım olacagını belırttı Ertesı gun, beledıye ekıbıyle yolaçıktık Izmıt'ın onunden dolaşarak, Sapanca ve Kırkpıridr'a vaıdüc Yolda gorulen hasar yer yer ınsanı hayretler ıçınde bırakıyordu Kırkpınar kendısı cennet gıbı yemyeşıl bır koy Agustos sonunun çok guzel bır gununde, mıs gıbı çam kokan bır belde SaglıkOcagı'nınkapısınınaçümasınıbek lerken, Çadırkent'ı dolaştım O gun Çadırkent'ın ılk gunuymuş Kuçuk Mustafa (Kırkpınar'data 11 yaşındaJa ılk arkadaşım) geldı ve' 'Teyze, oyuncak mıgetırdınız,dağıtacakmısınız"dedı Geürdıklerımızın oyuncak olmadıgını, ılaç oldugunu, benım de doktor oldugumu duyunca, Mustafa dedesının hasta oldugunu soyledı ve bana Çadırkent'ı dolaşnrdı Mustafa'nındedesınıgormeyegıttım Satılmış Amca, hprhalde uzun bır zamandır ıhmal edılen ve sureklı bakan bır doktor olmadıgı ıçın de tanısı dogru konmamış kan kansenne benzer şıkâyetlen sıraladı Benım deneyımım, tam teşekkullu hastanelerde, her turlu laboratuvar olanagı olan ortamlarda geçtı o ana kadar Kendunı bu anda, elınden sılahı ahnmış askerlere benzettım Hıçbır kudretım kahnamıstı sankı Her ne olursa olsun, Satılmış Amca'nın bazı tahlıllennı yaptırabılecegım ortamı bulacagıma soz verdım kendı kendıme Çadırkent'e gelıp yerleşmış. 200 aılenın ıçınde aşüanması gereken mınık bebekler, tedavı edılmesı gereken ust solunum yolu enfeksıyonlan ve sureklı tedavısını devam ettırmesı gereken, ancak tedavıyı alması gerektıgını bılmeyen orta yaşlı hastalanmın olacagını o ılk dolaşmada tespıt ettım Bır de buyuk bır korku vardı ınsanlarda, kuçuk Mustafa'nın da "Nasıl oldugunu tahmın ede T mezsın Doktor Teyze '' dıye ıfadelendırdıgı deprem korkusu Arkadah yeşühgın, berrak suyun, koca dagın ve masmavı gokyuzunun ıçınde buyuk bır felaketın çok yakmda olmuş oldugunu kavramak zordu gerçekten, Mustafa'nın ve arkadaşlarınrn gozlenndekı golge olmasaydı O gun oğleden sonra, Kadıkoy Beledıye Başkanı Selamı Ozturk ıle beraber Adapazan'nın merkezıne gıtük Kamptan sadece 20 km uzakta, deprem acı gerçegının tum korkutucu azameüyle karşımıza çıkacagını soylemış olmalarına ragmen gorduklenme manamadım Adapazan merkez, tam anlamıyld bıtmıştı 2 ana cadde tamamen yıkdmıştı Tum alt yapı en derınden baltalanmıştı Caddelerde dolaşırken gordugum, "Burası nasu olacak da toparlanacak" sorusuydu Evler yıkık, ya canlar En yakınlannı kay betmış ınsanlar, nasıl olacak da yeraden topar lanma cesareünı bulacaklar'? Ertesı gun Saghk Ocagı'nda hızmet etmeye başladık Memleketınde hıç doktorluk yapmamış Doktor Elıf ıçın ıyı bır ogıenım surecıydı bu Aslında Doktor Elıf, sadece ıkı elı ve Saghk Ocagı'na dızüı üaçlar üe hekımlık yapmayı bümezdı kurtanlması mumkun degüdı Dorduncu gunumde, Adapazan'ndan Çadırkent'e Omer Amca'yı geürdüer Omer Amca, 95 yaşında bır Istiklal Savası Gazısı Omer Amca'yı ınceledıkten sonra, tek başına yaşamasının dogru olmadıgını ve saglık kontrolunun da yapılabılecegı bır Huzurevı'ne yerleştınlmesı gerektıgını soyledım Kırkpınar Beledıyesı benım bu karanma saygı gosterdı Omer Amca'yı sevk etmek ıçın gereldı ışlemlerde bulundu Fakatyıllannıbagımsız geçııen Omer Amca, bu ışe razı gelmeyıp, kendı kaderını kendısı belırlemek ıstedı Ve alıp başınıgıttı Hastanın kendı saglığı ıle ılgılıkararlan verebüme ve oncelıklerını belırleme hakkı kutsal bır haknr Amerıka'da bu konuda yazılmış bınlerce sayfa dokuman ve onlarca dava var Omer Amca, arada sırada Çadırkent'e ugruyormuş, gonullulerden Yusuf un soyledıgı uzere Oksurugu ve nefes zorlugu kotuleşmış Hafta, solunum yolu enfeksıyonlan ıle stteptekok ateşlenyle, hafif bır bıt ve uyuz salgırunı tedavısıyle, beram ıçın ılaç ısımlerındekı farklüıklan çozmeye çalışmak ıle ama sevgıyle dolu geçıverdı Gordugum msanlar, bana hep, benım onlara gutlenmesındekı sorunlan bırbınnden ayırmak olası degıldır Garrıson 1913 yılında yazdıgı bır Tıp Tarıhı kıtabına "Tıp Tarıhı üe tnsanlık Tanhı ıç ıçedır Insanlıgın butun kahramanhk oykulen, sonsuzluga kavuşmak ıstemesı, buyuk başarüarı ve acı yenügılerının hepsı bu tarıhın ıçıne yerleşmıştır" dıyeıekbaşlamışta Turbye'deSağhkHızmetlerı'nın yonetonı ve organızasyonuyla ügıh pek çok sorun vardır Çunkutoplumsalyaşdnümızdahalledemedıgımız basıt ve karmaşüc sorunlar oldukça, saghk hızmeüenne aıt sorunlar asla çozulemeyecekür * 2000'k y ülarda, her \ş sektorunu degerlendınrken bakngımız ana gostergeler, saglü< sektorunde de var tnsan zengınhgı, uzücsel yapüanma, organızasyonun gucu, kalıteyı kontrol ve artürma mekanızmalan gıbı • Fızücsel yapüanma deyınce en genış anlamda, hastaların hekımlerle karşüaşabüeceklen kalıteh bır ortam kastedüıyor Bu ortam, uç katmandan oluşuyor Bırıncı katman, bırıncı derece sag ük hızmetlerının, yaru koruycu saghk hızmetlennınsunulduguyapüaıdır (Turkıye'de Saghk Ocaklan ya da hekımlerın muayenehanelerı bu gorevı gorebüır) Ikmcı sırada, hastane yapüan yer ahyor Bu yapüan, koruyucu saghk hızmetlenyle onlenemeyen ve tedavı edümesı gerekh hastahkların gunun üp standaı tlanna uygun olarak ızlendıgı ve tedavı edüdıgı ortanüaı olarak tanımlayabüırız Uçuncu adımı ıse hastahk ortaya çüctüdan ve te davısı yapüdüctan sonra kahcı sorunlann uzun su reh tahbının yapüdıgı ve yaşam kahtesını maksımuma ulaştırmayı hedefleyen rehabüıtasyon merkezlerı oluşturmaktadır • Saghk lıızmetlenndekı organızasyon planının hedeflerı şoyle ozeüenebüıı Koruyucu saghk hızmeüerını oncehklı olarak yerleşüıınek kahteh tedavıyı ya da koruyucu hızmet hastaya zamanmda ulaştrabümek saglık venlerının bügı bankalannı oluşturabümek, her saghk sorunu ıçın uygulanması gereken mmımum bır standart oluşturabümek • Saghk hızmeüermde kahte kontrol ve de netleme büeşenındekı alt katmanlar ıse şoyle ozetlenebüır Sunulan hızmetın kalıtesının ve başansının degerlendırümesı.mahyet kontrolu ve egıtım Bu egıtım, sektorun verıcı ve aha konumunda yer alan üa kesım ıçın de sureklı devam etmesı gereken bır sureçtır kı Doktor Elıf ın kudreü, hastaya zaman ayırabılmesıyle, laboratuvar testlerını yaptrabılmesıyle, goruntuleme yontemlerıru ısteyebılmesıyle dog ru orantüı olarak artardı Ilk gun Doktor Elıf, hastalarınm beklenülerını ogrenmeye çalışü Hastalar bıraz sabırsızdı, bıraz utangaçü Omegm kımse tepeden tımağa muayene olmak ıstemıyordu, ama herkes deıdını soylemek ısüyordu Hastaya dokunmadan teşhıs koymarun guç olacagını anlatmak uzun surmedı Kırkpınar Beledıyesı'nın olanaklan ve aıle dostu muz Selahattın Bey sayesınde, laboratuvar sorunumuzu da çozmuştuk Hastalan onların yardımıyla gomntuleme merkezıne ve laboratuvara ulaştırma yolunu bulduk Ikıncı gunun sonunda yakmda bır yerde havuza duşmuş ve bogulmuş beş yaşında bır mınık yavru getınldı Saglık Ocagı'na Acıl mudahale, zamanmda yapılmalıdır Beyını oksıjensız bırakmamak ıçın kalp dolaşımı ıle solunumu sunnı yol dan sağlamdk ılk koşuldur Bu mınık yavru, belkı bana çok getırılmışü, belkı nerede oluısa olsun verebudıgımınfazlasınıverdıler Içten bır saygı ve sevgryı gen yansıtnlar Bu ıçtenhgı hıssedıp onlann daha ıyısını hak ettıklennı bılmek bır uzuntu kaynağı "Sınır Tanımayan Doktorlar" kuruluşunun bır gorevlısıyle karşüaşük hafta ıçınde ' 'Burası bızım gorev yapügımız dıger ulkelere gore cennet" dedı "Geçen yıl Kolombıya'yı gorseydınız " Bunu bır avuntu olarak goremıyorum, ben büıyorum kı benım ulkem dogru planlama yapsa, mevcut ınsan potansıyelı ıle çok daha ıyısını yapabüır Daha ryısının yapılabılmesı ıçın kendıme arUk gorev zamanı geldıgını duşunuyorum Bu duşunce ıle yazımın ıkıncı kısmında bır gorev tanımlaması ve onerüer zıncırı sunacagım Soyledıklerımı yapabılmek ıçın tum gucumle çahşmaya ve gerçek gorevler almaya hazınm Dünyada gidişat Kısaca şoyle ozetleyebüınz bu gıdışat çız güerını • Temel büımlerde patlama, geneuk kodun çozumlenmesı, normal ve hastahk hallennde geçerh olan molekuler mekanızmalann anlaşüması • Temel büımlerdekı patlamayla ortaya çıkan bügüenn yenı tedavı yontemlerıne ışık tutması ve yenı onleyıcı ya da tedavı edıcı yontemlerın gehşnrümesı • Once duşuncede ortaya çıkan bu yenı tedavı yontemlerıru, khnık araşnrmalar şekunde denenmesı ve sonra da yenı standarüar halıne gelmesı • Hastahkların onlenmesı ve tedavı edümesı ıçın' altın standar t'' olarak kabul edüen ve her saghk gorevhsının kendı alanında uymakla zorun Daha iyi saglık hizmeti nasıl yapılacak? •>•*'•*"• Saglık hızmetlerının sunumu, toplum yaşamının her katmaruyla orulmuştur Toplum yaşamındaJa dığer sorunlar ıle saglık hızmetlerının or 657/20