Katalog

Kalıtsal hastalıklara tedavi yolunu a cudumuzda uc onemlı fonksı or yonu olan pek yo çok proteın, hucrelerımızde her an ureükr ve bu proteınlerın huc re ıçınde ya da dışında gorevlerını gerçekleşüreceklen hedeflere ulaşmalan gerekır Pekâlâ, yenı uretılen bır proteın dogru hedefını nasü buluyor9 Bu soru, Rockefeller Unıversıty'den (New York) moleküler bıyolog Gttnter Blobelın bu senerun Nobel Tıp ve Fızyolojı odulunu kazanan çalışmasıyla cevaplandı Blobel, 1970'lennbaşında yenı sentezlenen proteınlerın hucre ıçınde endoplazmık retıku lum gıbı organellere ulaşabılmesıru ıçsel yapılannda taşıdıkları smyallerın kontrol ettığmı bulmuştu ve son 20 yıldır bu kontrol sıstemının temelını oluşturan moleküler mekanızmaları bulmaya çalışü Blobel'ın ortaya çıkardıgı ılkeler oyle gorunuyor kı evrensel, mantardan bıtkı ve hayvanlara kadar hemen her organızmanın hucrelerı bu ılkelerle çalışıyor Kalıtsal hastalıkların pekçogunun bu sınyal ve taşınma mei'smzmasındakı hatalardan kaynaklanrnası Blobel'ın buluşunu daha da onemlı yapıyor Yetışkın bır ınsan ortalama 100,000 mılyar hucreden oluşuı Bır hucrede her bırı farklı bır gorev ustlenmış pek çok organel bulunur Bu organellerden bırı olan çekırdek, geneuk materyal olan DNA'yı ıçerır ve hucrenın tum fonksıyonlannı yonetır Herbır hucrede ortalama bır mılyara yakm proteın molekulu bulunur Bu proteinler hucre ıçınde sureklı parçalanma ve yenıden uretılme dongusu ıçındedır TIP Vt . FİZYOLOİ' İÖDULÜ Proteinler gidecekleri hedefi içsel sinyalleriyle kontrol ediyorlar. Bu buluş pekçok kalı hastalığın ardında yatan moleküler mekanizmayı anlamamızı ve Alzheimer, AIDS, s g'ıbi hastalıklara tedavi bulabilmemizi sağlayacak. V tubun gıdecegı bolgeyı posta kodu behrbyorsa bır proteınm hedefmı de uzerındekı moleküler kod belırler Salgı Endoplazmık retikulum Golgı sıstemı Hucre Blobel'in buluşunun önemi Blobel'ın buluşunun modern hucre bıyolojısındekı araştırmalara buyuk etkısı olacak Bır hucre bolunecegı zaman çok bu yuk sayıda proteın ureülır ve yenı organeller yapılır Bu hucrelerın dogru çalışması ancak proteınlerın dogru he deflerıne ulaşmasıyla mumkundur Blobel'ın çalışması bunu mumkun kılan moleküler mekanizmayı anlamamızı sagladı Daha da onemlısı, bu topogenık smyaller hakkındakı yenı bılgılerımız pekçok kalıtsal hastalıgm mekanızmasını anlamamıza yardım edecek Omegın, sısük fib roza bır proteındekı mutasyon sonucu proteının dogru adrese ulaşmaması sebep oluyor Bu tıp proteın trafigındekı hatalar pek çok hastalığın sebebı ve şu an bu hastalıkla rın tedavısı mumkun degıl Proteinler zardan nasıl geçebilir? Bır proteın bınlerce amıno asıtten (proteınlerın yapı taşlan) meydana gelebüır ve bu kadar buyuk yapılann hucre ve organel lerın 7arından nasıl geçebıldıgı araşürmacüan uzun sure duşun duren bır bılmeceydı Günter Blobel 1960'lann sonunda 1974 Nobel Tıp ve Fızyolojı odulunun sahıbı hucre bıyologu George Palade'ın laboratuvanna katıldı ve yenı uretılen proteınlerın hucre dışına taşınmalarındakı mekanizmayı araşüran Palade'ın yanında ye tıştı Blobel'ın araştırması Palade'ın geleneklerıne dayanıyor Daha once proteınlerın hucre ıçınde endoplasmık retıkuluma (çekırdek çevresındekı zar sıstemı) nasıl ulaştıklannı çalışan Blobel 'sinyal bipotezi 1 nın ılk versıyonunu 1971 yüında ortaya attı Bu çalışmasında hucre dışına taşınaCUnter Blobel o z e l bır s m y a l o l d u g u n u Organelleriyle bMlkte blr hücreyi şematik olarak gösteriyor, Yenl sentezlenen proteinlerin üı lan" bulunur ve bu tlnyal dlzisi (topogenlk sinyaller) proteinlerin hedeHerine ulaşmasmı sc dlsl protelnln blr parçaudır ve blr dlzl amino asltten meydana gellr. mRNA Ribozom Proteın zincıri Peptıd sınyali cak proteınlerın yapısmda varolan o n e surmuş tu 1975 yüında bır dızı deneyle bu mekanızmanın degışık basamdklannı açıklamıştı Sonrakı 20 yılda ıse bu mekanızmanın mo lekuler ayrıntılarını basamak basamak bulmaya başladı Dıger araştırma gruplaıının katkısıyla, endoplazmık retıkulum dışında dıger organellere gıden proteınlerın de aynı şekılde ıçsel sınyal taşıdıklannı buldu Bu sonuçlara dayanarak 1980 yıhnda belırlı organellerı he defleyen proteınlerın nasıl ayırd edılebıİHcegının kuralldrını for mulleştırdı Her bır proteın yapısında gıdecegı hedefi belırleyen bır bügı ıçerıyor Bu belırlı amıno asıt dızısı (topogenık sınyal) bır proteının hucre dışına mı taşınacagını, bu organele mı gıdecegı nı ya da hucre zarına mı katıkcagını belırlıyor Proteınlerın hede fını beluleyen bu sınyallerın bır kısmı tanımlandı ve bu Blobel'ın ortaya attıgı kurallaıın dogrulugunu gosterıyor Bu sınyallerı bır meklubun uzcımdekı posta koduna benzetebılırı? Nasıl bu mek657/12 Zar kanalı Çok yakın bır gelecekte ınsan genomu tamamen harıtalanmış olacak ve bu degerlı Endoplazmık bılgı sayesınde pek retıkulum zarı çok proteındekı topo genık sınyalı kolaylıkla "Sinyal Hlpotezl". Hucre dışına gönderilecek olan proteinler endoplazmlk retikulum üzerindeı bulabılecegız Boyletein sentezini gerçekleftlren organeller) tarafından uretilir. DNA 'da kodlanan genetlk bllgl ce, genetık hastalıklatafinır ve rlbozomda hangi amino asltlerin proteînl olufturacağını bellrler. Endoplazmık re rın sebeplerı anlaşıla ribozomda sentezlenen protein endoplazmlk retlkulumun zanndan Içerl girer ve ardından h bdecek ve yenı terapık stratejıler gelıştırüebıolarak anlaşılabümesı gerektıgmı ve ancak bu t lecek Blobel, bu hastalıklara karşı ılaçlann ancak temel mekanızlıtsal hastalıklara ılaç bulunabılecegını soyluyor maların anlaşılabılmesıyle gelıştırılebılecegını soyluyor Ancak, grubu proteın trafıgını duzenleyen temel mek, henuz yolun başındayız ve daha açıklıga kavuşturmamız gereken çalışmalarına devam edıyor pek çok rıokta vaı Blobel, hucre ıçı ve dışı trafık kontrolunun tan Kullanım alanları