Katalog

laboratuvarda üretilecek * lında fare embrıyosunun 100 hucrelık donemın den elde edıldı Budonemdekıembnyolarblas tocyst olarak adlandınlan ıçı boş bır top şeklın dedır Rahımde blastocyst zamanla fetuse donuşur Kultur ortamında buyutuldugunde ıse dış tabakası zamanla dokulur ve farklüaşmamış ıç tabakadakı hucreler embnyonık kok hucrelerını oluşturacakyıgınlaradonuşurler Bunlaruzunsu re farklüaşmadan buyuyebüen hucrelerdır An cak, farenın blastocyst'ına gerı enjekte edıldıgınde fızyolojık uyaranlar sayesınde olgun hucrelere donuşurler ve farklılaşarak dokulan oluştururlar Araştırmacılar farklı kultur ortamlarıru test ederek anahtar bıyolojık bır kımyasalın (leukemıa ınhıbıtory factor) varlıgında hucrelerm tahmın edılemeyen bır şekılde farklılaşmaya başladıgını buldular Bu bulgular embnyonun dogaj ortamındakı şartlan taklıt ederek ıstedıgımız do kulan ureüp uretemeyecegımız sorulannı gundeme getırdı Kaslarda bulunan bır protein olan miyosİn farenin embriyonİk kök hücrelerinden elde edilen bu göruntude kırmızı renkle boyanmıs (solda). Farenin kalbine nakledllen kök hucreleri kalp kası hücreleriyle birleşmiş (ortada). Verici hucreler yeşll floresan boyayla boyanarak ayırtedilebiliyor (sağda). Gelişimi yönetmek Butipmanıpulasyonlarolanaklı VVashıngtonUnıversıty School of Medıcıne'den Gerard Bam ve Davıd I Gottiıeb bır A vıtamıni turevı (retınoık asıt) uygulandıgında sınır hucrelerı (noron) oluştugunu gosterdıler Bu dramatık etkıye uygulanan basıt kımyasalın aktıfleştırdıgı bır dızı genın sebep oldugu duşunuluyor Embrıyonık kok hucrelerını mıkroskop altında ınceleyen araştırmacılar kendı kendıne farklılaşan hucre kumelerınm kalp atışı ntmındekı degışımını çok da şaşırücı bulmuyorlar Genelde bu tıp potansıyel degışımlenn gelışmesıne ızın verüıyor ve ardmdan ıstenılen hucre tıplen seçüıyor In dıana Unıversıty School of Medıcıne'den Loren J. Field ve grubunun yaptıgı da aynen bu Fıeld, bu metod sayesınde kalp kas hucrelerı elde etmeyı başardı Bu hucrelen yetışkın farelere naklettıklennde ıse yedı hafta boyunca ışlevlerını surdurduklerı goruldu Aynı şekılde, Harvard Medıcal School'dan Terrence Deacon da embrıyonık kok hucrelerını yetışkın farenın beynıne yerleştırdı ve bu hucrelerın sınır hucresıne donuştugunu gozlemledı Farklılaşan bu hucrelerın bır kısmı dopamın uretırkenbır dığer kısmı beyınde uretüen bır başka kımyasalı salgüadı ve bu hucrelerın hemen hepsınde akson (sınır hucrelerının sınyalı bır dıger sınır hucresıne ıleten uzantısı) oluşumu gozlendı Bu sınır hucrelen sadece normal gorunmekle kalmıyor, aynı zamanda normal fonksıyonlannı da gorebüıyorlar Ancak, hangı buyume faktorlerınm nakledılen bu hucrelen uyardıgı henuz bılınemıyor Şaşırtıcı bır şekılde, sınır hucrelen benzerı hucrelerın bobreklere nakledüdıgınde de gelıştıgı gozlenmış Prunat embrıyoları soz konusu oldugunda bu teknıkte farklılıklar goru luyor Blastocystlann dış tabakası kultur ortamında aynlıp dokulmedıgı ıçın bu ışlemı araşürmacılann gerçekleştııme sı gerekıyor Egeı bu ışlem yerıne getırümezse ıç tabakadakı hucreler oluyor Bu teknık ınsan embrıyolannda da ışe yararsa çok yakın bır zamanda kan, kalp kası ve sınır hucrelerının yanında dıyabet tedavısınde kullanılmak uzere pankreas dokusu, yaralann tedavısı ıçın derı dokusu ya da küardak dokusu uretebümek mumkun olacak Ne yazık la, embrıyonık kok hucrelerının karanlık bır yonu de var Bu hucreler yetışkın fareye nakledıldıgınde teratoma olarak adlandınlan bır çeşıt tumor oluşabüıyor Araştırmacılar hucrelen naklet meden once tumunun farklılaşma evresını tamamladıgından emın olmalı Boylece, ıstenmeyen dokuların oluşması engellenebılır Şu ana kadar bahsettıgımız huc relenn tumu tedavı yontemlennde ızo le edılmış hucreler şeklınde kullanüacagından duzenlı ve çok kompleks yapılar olan organlara donuşmelen gerekmıyor Bu ıyı haber, çunku organ oluşumu uç boyutlu ve çok karmaşık bır sureç Or ganlar genelde farkh embrıyonık dokulann karşüıklı etküeşımı sonucunda oluşabılırler Ornegm, akcığerler embnyonun orta katmanındakı hucrelerın ıç katmandan tureyen on bagırsakla etkıleşımı sonucunda meydana gelırler. Gelecegın doku muhendıslerı eğer organ uretmek ıstıyorlarsa kok hücrelerinden oluşan dokulann ne tıp karşüıklı etkıleşımden geçtıgını ogrenmek zorundalar Dogaya meydan okuyan bır başka çalışma ıse hucre transplantasyonunda nakledllen dokunun alıcının bagışıklık sıstemı tarafmdan yabancı olarak gorulme mesını saglayabılmek Bu tıp 'evrensel verici1 hucreleri ancak genlerı degıştırılerek yaratılabılır Ya da gen modıfikasyonuna altematıf metodumuz yazının başından berı anlattıgımız embnyonık kok hucreleri Evrensel verıcı hucre tıplen yaratmak bır hucredekı sayısız genın degıştınlmesı anlamına gelıyor Bu degışımler hucrenın zannda sergıleyecegı belırlı proteınlenn uretümemesını ve boylece alıcının bagışıklık sıstemının bu hucrelen yabancı olarak damgalamamasını sağlayacak Ancak, boyle bır genenk mudahaleyı başarabılmek oldukça zor Bunun yanında, hastanın htıcrelerının npaüp aynısını uretebümek embnyomk kok hucrelen ureten teknolojıyle klonlamayı bırleştırmeyı ıçerıyor kı bu bır hucrenın genlennı degıştırmekten daha kolay bır yontem Yapüması gereken tek şey geneük materyalı ıçeren çekırdeğın kromozomlan çücanlmış bıJ yumurta hucresıne konulması ve bu yumurtanm elektnk şok venlerek dküfleşmesını saglayabılmek Bu hucreler ınsan gelışımının ük aşamasında meydana gelen hucresel ve molekuler duzeydekı degışımlere ışık tutuyor ve bu donemı ahlakı olarak kabul edüebüır şartlarda ınceleyebümemızı saglıyor Zıra, embrıyolarla çalışmayı engelleyen ahlakı kaygüar kendı başına embrıyo oluşturma yetısınden yoksun olan kok hucrelenyle çalışırken soz konusu degü Bu hucreler uzermdekı araştırmalar embrıyologlan uzun zamandır duşunduren temel sorulara ışık tutabüecek ve emb nyo hucrelerının bırbınnden farklüaşarak dokulan ve organ sıstemlennı nasü oluşturdugunu anlamamızı saglayabılecek Farenin embriyonİk kök hucreleri: Fare beynlne yerieştlrildiğinde sinir hticrelerine benzeyen hücrelere dönüşüyor (resimdeki kahverengi ve sarı bölgeler). Bu hücrelerin sinir hücresine dönuştüğünü çevredeki dokuya yaptıklan uzantılardan (akson) ve beyindeki sinir hucrelerlnin üretebildiği belirli enzimleri Uretebilmelerinden anlıyoruz. Sevil Duvarcı Saentıfıc Amerıcan Your Bıonıc Future 657/19