Katalog

Hamsiyle gelen tehlike... Zehirlenmelere yol açan hamsilerin 'bayat' oldukları belirtilerek olay kapatıldı. ACABA? > M.Zeki Karagülle* eçen gunlerde Marmara Denızı'nde avlanmış hamsı balıgını tuketen bır grup Istanbullu rahatsızlanarak hastanelere başvurdu Baş donmesı, halsızlık, karın agnsı, bulantı, kusma ve ıshal yakınmaları vardı Çogunlugu ılk tedavılen sonrası evlerıne don duler bazıları hastaneye yatırıldı Bu tur olaylann kaçınıl maz sonucu sosyal bır paıuk yaşandı Istanbullular balık yemeyı tumuyle bırdktüar Bu arada Istanbul II Saglık Mudurlugu hamsı satışını durdurdu Balıkçılar buyuk malı kayıplara ugradılar Tonlarca hamsı ve Marmara balıgı "zıyan" oldu II Saglık Mudurlugu, yapılan analızlerde balıklarda agır metal ve zehırlı maddelere rastlanmadıgını, soru nun balıklann "bayatlamış" olmasından kaynakladıgını açıkladı Ancak, bayat balıgın neden ve nasıl ınsan saglıgını bozdugu merak konusu olarak kaldı Bu arada, Şışlı Etfal Hastanesıne yatırüan ıkı çocukta agır metal zehırlenmesı tarusı konmasının olayla ılgısı kurul(a )rnadı Bır kez daha onemlı bır toplum saglıgı sorunu gereken bılımsel yaklaşım ve ozen üe ele alın(a)madı Yonetsel ve toplumsal kurumlar, gorev ve sorumluluklarıru yerıne getır(e)medı G Insanoglunun denızlere hoyratça boşalttıgı kırlı sular, yalnızca kanalızasyon ve atk sulan degıldır Degışık endustnyel atıklar, ozellıkle kımyasal atıklar (ornegın, metü cıva (MeHg), Polıklor fenol (PCB)'ler, dıoxın ve benzo(a)pyrene) ve agır metaller (arsenık, kadmıyum krom.cıva ve kurşun gıbı) ıle de ınsanoğlu denızlen kırletmektedır Bu maddeler denız canlılannın vucutlannda bırıkıp, bu canlılan besın olarak kullananlann saglıklannı tehdıt edebılmektedır Yme tarımda ılaçlama ve gubrelemede kullanılan maddeler de yagmur ve sulama sulan üe denızlere kırblık unsuru olarak taşınmaktadır m< Bunlar arasında, azot, amonyum, nıtrat, fosfat, sıyanıd ve pestısıüer on planda gelmektedır Bu maddeler de denız suyunda balıklara ve dıger denız hayvanlarına ve bunlan besın olarak tuketen ınsanlara geçebılmektedır Bumaddelerın pışırme veya kaynatma ıle yok edılmerı soz konusu degıldır Kuaca, ınsan denızlen kırleterek once denız canlılannın yaşamlannı olumsuz etküemekte, sonra da bu denız canlılannı besın olarak tuketerek kendı sagügını tehlıkeye atmaktadır Balık zehirlenmeleri Buraya kadar sıraladıklanmız dışında, denız urunlerı başka saglık rısklen de taşıyabılırler ve başka rahatsızlıklara da neden olabıhrler Ornegın, balıklann degışık dokularında bulunan doğal toksinler bu balıklan yeyen ınsanlarda zehirlenmelere yol açabüırler Bu toksınler balıklann koku, tat veya gorunumlennde degışıklıge neden olmadıklan ıçın dıştan varlıklanndan şuphelenmek olanak sızdır Dıger yandan, pışırme veya kaynatma ıle de degışıme ugra Balıklardan Gelebilecek Zararlar Asknda, balık ve dıger denız urunlerının, bazı sag lık rısklen taşıdıgı ve bu rısklerın denizlerin kirlenmesiyle dogrudan ılışkılı olduğu ıyı bılıruyor Denız kır lılıgının başhca kaynagı olan kanalızasyon ve atık suları, ınsanda hastahk yapan bazı bakterı, vırus ve parazıtlerı de beraberlerınde denızlere taşırlar Bunlann bır kısmı denız hayvanları tarafından alınır ve onlann vucutlannda yaşamlarını surdurur Insan denız balık ınsan ekolojık çevrımınde, balık veya dıger denız canlılannın besın olarak alınması sırasında, bu mıkro canlılar ınsanla yenıden "buluşma" şansını yakalarlar Uygun koşullarda korunmamış ve ıyı pışırılmemış denız urunlerının tuketılmesıyle de ınsana 'bulaşırlar" Sonrasında da kann agnsı, ıshal ve ateşle seyreden 1 ıla 7 gun suren, bazen olumle sonuçlanabılen, genel olarak gastroenterit tanısı alan bır hastalık tablosu na neden olabüırler Bu bakterılerın en sık rastlanam salmonellalar'dır Bazı salmonella turlerının üfo ve paratıfo etkenı oldugu haürlanırsa, yarattıklan tehlıkenın cıddıyetı daha ıyı anlaşılabüır "Besin zehirlenmesi" adıyla aınlan ozel bır hastalık tablosuna yol açan Clostrıdıum botulını um denız urunlenyle ınsana geçen bır dıger bakterı tu rudur Aynca, vıbnolar (ornegın, Vıbrıo choleraeOl Vıbrıo parahaemolytıcus, Vıbrıo vulnıfıcus) da aynı gast roıntestınal belırtı ve semptomlarla seyreden hastalık etkenı mıkroplardır Insanda hastalık yaratan ve denız canlılannda bulunabılen vırusler arasında Hepatitis A ve HepatitİB E onemlı bır yer tutar Denız urunlerıne bulaşabılen ve bunların tuketıl rnesıyle ınsanda hastalık yaratan dıger bır vırus grubu Nonvalk virüslerl'dır Bunlar da mıdebağırsak rahat sızlıgına ve ozellıkle aşm sıvı kaybına yol açan bır ıshale neden olurlar Denız kaynaklı besınlerde bulunabılen ve ınsanda gastroenterit yaratan vırusler arasında Rotavirüsler de sayümalıdır 657/10 Yazınm devamı 21. sayfada Bizler kendi başımızın çaresine bakma seçeneğiyle baş başa bırakıldığımıza gore, bireysel koruyucu önlemlere kısaca değinelim; • En taze denız urunlerini tüketelim. • Balık alırken, gozlerının parlak ve dışanya fıhamış ve solungaçlannın kırmızı veya pembe olmasına dikkat edelim. • Parlak,diri ve dokunmakla soğuk hissedilen ve "kokmuş" olmayan balıklan satın alalım. • Aldığımız balıkları en fazla ? saat ıçersınde buzdolabına yetıştırelım. • Buzdolabında buzlukta (0°C civarında) saklayalım. • 7 yada en geç 2 gun içinde pişirip, yiyelim. • Donmuş balığı buzdolabının alt kısımlarında veya soğuk su altına tutarak buzlannın çözülmesini sağlayalım. Oda sıcaklığında bekleterek veya uzerine sıcak su dokerek çozmeyelim. • Balıkları temizlerken tahta altlık kullanmayalım, yine balıklan koyduğumuz kaplan iyice temizlemeden başka bir amaçla kullanmayalım. • Pışirme ile hemen tum zararlı mikroorganizmalann olduğunu bilelim ve balıklann iy'ı pişmiş olmasına dikkat edelim. • Ancak, butün bu bireysel onlemlerle balıklann vucutlannda bulunan kimyasal atıklar, ağır metaller ve toksinlehn yok edılemedığini bilelim. • Ve ashnda, temiz denizlerden temiz balıklar tüketelim. Bunun için de çevre ve sağlık denkleminde insan faktorunun olumlu bir rol üstlenmesi için caba harcayalım. Çevreye saygı ve çevreyi koruma bılıncının hem ınsan hem dığer hem de canlılann sağlığının temel koşullarından bırı olduğunu artık anlayalım ve bu bılınçle davranalım. Ne yapalım?