Katalog

Tek parçalı zekâ 'out', çoklu zekâ 'in' Howard Cardner, insanoğlunun IQ ile tanımlanan tek parçalı bir zekâdan çok, 8 hatta 9 çeşit zekâya sahip olduğunu ileri sürüyor. sıkolog olarak "The Bell Curve" (Çan Egrısı) ısımlı kıtabın nıçın bu kadar tepkı çektıgını anla mış degılım 1994 de Harvard Unıversıtesı psıko logkrından Richard J.Herrnstein ve sosyal bılımcı Charles Murray'm kaleme aldıgı kıtaptakı goruşlerden pek çogu psikologlara yabancı degüdı Ayrıca eğıtım psıkolojısı uzrnanı Arthur R.Jensen Herrnsteın üe bır lıkte 19601ı yıllann sonu ve 1970'lenn başında yıne bu gonışlerı savunuyordu Bana oyle gelıyor kı her 25 yılda bır Amerıkalılar yenı bır psıkolojık tezın ortaya aülması nı ve bu konuda tartışma açılmasını beklıyorlar P gımız unsurlar geleneksel psıkolojıde zekâdan. çok yetenek olarak ele alınıyordu Bu sonuncu ture gıren zekâ unsurlan kâgıt kaleme dayalı klasık testlerle olçulemı yor, ancak bu unsurların saptanması egıtım yontemlen nın gelıştırılmesmde saglam bır temel olusturmak açısından çok buyuk bır onem taşıyor Zekânm tanımı Bugun yaygm olarak kabul edılen klasık zekâ tanımı bırkaç araştıımacının çalışmasmı temel almdktddır Bu tanıma gore zekâ tek parçalı tek unsurludur Bu temel varsayımın yanı sıra ınsanlarm sabıt bır zekâ ıle dogdugu ve zekârun yaşam boyunca çok az degışım geçırdıgı ınancı geçerlıydı Ancak son 10 yüdır şıddetlı eleştırüere hedef olan bu goruşler koklu bır degışım geçırdı Oyle kı psıkolojı bıhm dalınm dışındakı dusunurler bıle bu tek parçalı zekâ tanımınm gerçegı yansıtmadıgının farkına vardılar Son yülarda psıkolojı bılım dalında gerçekleştırı Bugun g" faktoru olarak nıtelenen tek bır çeşıt 10 oldugu kdnısı ydygın Ancak son 10 yıldır bu kanınm yanlış olduğunu duşunuyorum Insan zekâsmın daha genış daha evrensel ve daha zengın bır ıçerıgı oldugu kanısındayım Şımdıye dek 8 çeşıt zekâ saptayabıldım Belkı bu sayı daha fazla Bu unsarlardan bazılan mantıksal matematıksel yetenekler gıbı eskıden de zekânm bır parçası olarak goruluyordu Ancak muzık ve uzaysal zekâ dedı Zekâ çeşitlerine örnekler Harvard Ünlversitesi eğitim bilim dalı öğretim görevlllerinden. 1961de öğrenci olarak glrdlği Harvard da bugün "Project Zero" adı verilen kapıamlı projenln mlman. Bu proje yaratıalık ve bittşim konulannda toplam 12 çalısmayı çatısı altında banndınyor. Ayrıca ülkeslnin Onde gelen piyanistlerinden birl. Bu nedenle sanat ile zekâ arasındaki iliski çalısmalannın odak noktasını olusturuyor Şimdiki eşi psikolog Ellen Winner İle Project Zero çalifman sırannda tanıstı. VVInner çocuklarda algılama konusunda uzman. Bugün 4 ço cuğu da sanatla yakından ilgili. Cardner'ın çoklu zekâ konusunda çesitll kitaplan bu lunuyor'Frames of Mlnd" (Aklın Çatısı), "The Mlnd's New Science (Aklın Yeni Bilimi), "The Unschooled Mlnd" (Okul Cörmemls Beyin). Howard Cardner: Maya Angeluı 1) Lengüistlk Sözlükleri yerinde ve doğru olarak kullanma yetisi. Şairler, yazarlar ve lengüistler: T.S.EIİot, Noam Chomsky, VV.H.Auden 2)Mantıksalmatematiksel Somut ve abstre nesneler arasındaki ilifkiyi ve altında yatan ilkeleri kavrama yeteneği Matematikçiler, bilim adamlan, filozoflar:Stanislaw Ulam, Alfred North VVhitehead, Henri Poincare, Albert Elnstein, Marie Curie. i) Müzik Yalnızca blr müzik parçası bestelemek veya icra etmek değil, müzik dinleme ve al gılama yeteneğini de kapsar. Beiteciler, orkeitra sef leri, müzityenler, müzik elestirmenleri: Beethoven, Leonard Bernsteln, Mldori, fobn Coltrane 4) Uzaysal Gönel dünyayı doğru algılama ve fiziksel bir uyarıanın bulunmadığı ortomlarda bile gönel deneyimlerin yeni den yaratılması MimaHar, artistler, yontucular, haritacılar, iatranç oyuncuları: Michelangelo, Frank Lloyd Wright, Carry Kasparov len araştırmalar zekânın bırden fazla faktorun etkısınde olduğunu gosterıyordu 1930 larda Chıcago Unıversıte sı'nden Louis L.Thurstone 'aklın bırbırınden bagım sız 7 vektore sahıp olduğunu ılen suruyordu 1960 lı yıllarda Southern Calıfornıa Unıversıtesı nden Joy P. Guilford 120 faktorlu zekâ kavramını ortaya attı, daha sonra bu sayıyı 150'ye çıkarttı Fdınburg Unıversıte sı'nden Iskoçyalı drdştırmacı Godfrey Thomson 1940'h yıllarda zekânın bırbırıne baglı olmayan elemanlardan oluştugu yonunde fıkırler ıleıı suruyoıdu Gunumuzde ıse Yale Unıversıtesı nden Robert J. Sternberg e gore zeka bır sacayagı uzerıne kurulu Ayaklardan bırı stan dart matematık yetenegını ıkıncısı sozel ıfade yetenegını uçuncusu ıse yenılıklere açıkhgı temsıl edıyor Şdşırtıcı olan butun bu goruşlerın ortak bır payda çerçevesınde bırleşmesı Tumu tek veya çok unsurlu olup olmadıgına bakılmaksızm zekânın testlerde olçule bılır, analız edılebüır nıtelıgı konusunda hemfüardı Pekı, zekânın testlerle olçulmesı gereklılıgı nere den kaynaklanıyor9 Sır Francis Galton ve Alfred Binet, bundan bır asır once oturup, ılk psıkometrık olçumlerı hazırlamadan once zekâ olçulemıyor muydu'' Şu anda kullanılmakta olan bır duzıneden fazla zeka testı bır anda ortadan kalksa, hıç kımsenın zekâ duzeyı hakkında bılgı edınemıyecek mıyız' Tek sesli zekâdan çok sesli zekâya Alvın Aıley Margaret Mead Charles Darvvın Dalaı Lama S) Bedenselkinestetik Vücut hareketlerini denetlemek ve beden dillni belli blr uyum içinde kullanmak. Dansçılar, atletler, akttirier. Marcel Marceau, Martha Craham, Michael \ordan. 6 7) Kifisel zeku Klflnin, kendlslnln ve dlğer klşllerin duygulannı, ruh hallnl algılaması ve bu bllgilerin ifiğı altında davranıslannı düzenlemesi yeteneği. Psikiyatristler, pollti kaalar, dlnl llderler, antro pologlarSigmund Freud, Candhi, Eleanor Roosvelt S) Doğa biliml uzmanı Doğal nesnelerl tanıma ve umflandırma yeteneği. Blyologlar, doğa bllim ctteri: Rachel Carson, John lames Audubon 9) Varoluşsal Varolma sorununu kavrama ve algılama yeteneği. Bunun bir zekâ çesidi olup olmadığı konusunda daha keiin kanıtlara gerek duyulmaktadır. Ruhani llderler, filozofiar: fean Paul Sartre, Soren A.Kierkegaard Bundan 20 yıl once çocuklar ve felç geçıren yetış kınler uzerınde gerçekleştırdıgım bır dızı araştırmanın sonucunda, ınsan zekâsının tum yeteneklerı tek bır yone kanalıze eden entelektuel bır motordan degıl bırbırınden bagımsız çeşıtlı enerjı bırımlerınden oluştuguna ılışkın guçlu bır onsezıye kapıldım Bu durumda zekâ şoyle tanımlanabılırdı ' Sorunları çozmeye veya bır kul turel çerçeve ıçınde deger bıçılen nesnelerı şekülendır meye yarayan psıkobıyolojık potansıyel" Bu tanım çerçevesınde Herrnsteın, Murray ve oncekılerın benımse 618/8