Katalog

uygulanabılırlıgı kdbul edüdı Bu ılaç hakkındakı son 10 yülık bügı ve deneyım bırüamını lıtaraturde ve pratıkte qormezden gelmek, doğı u değüdır Gunumuz tıbbı (farmakolojı ve klınık uygulama) morfının gızemıru bellı olçude aydınlığa çıkarmıştır Bugun artık morfın hakkında 20 yü oncekı bılgılerınuzden çok daha farklı goruşlere sahıbız Morfının hekım kontrolunde ağrılı hastada kullanüdıgında yol açtıgı etküer ıle sokaktata agnsız kışıde kullanüdıgında sebep oldugu eüalerın farklı oldugu büınmektedır Orgarazmada şıddetlı agrının varhgının, opıoıdlenn bazı yan etkılerının (sedasyon, solunum depresyonu, bagımlıhk) oluşma olastfıgrnı degıştırdıgı klınıkde saptanmıştır Psıkolojık bagımlüık, fızıksel bagımlüık, tolerans ve agrı şıddetıne paralel artan morfın ıhtıyacı gıbı kavramlar artık bırbırlerınden ayırt edümektedır Şıddetlı ağnlı hastada hekım kontrolunde morfın uygulandığında fızıksel ve psıkolojık bağımlılık rıskı fevkalade duşuktur Lıterature gore, morfın uygulanan 12 000 hastanın ıçınde, onceden madde bagımhlıgı olmayan hasta grubunda, psıkolojık bagımlılıgın sadece 4 hastada goruldu Bugun morfını ve turevlerını, sadece kanser hastakgında degü, amelıyat sonrasmda, damar bozukluklarına baglı agrıda, şeker hastalıgına bağlı agrıda vb şıddetlı agnya neden olan pek çok selım agrı sendromunda kullanmaktayız Gunumuz anlayışına gore, kabul edılen ve hatta artık tartışılmayan, bır tansıyon hastasında anühıpertansıv ılacın kulanımı veya bır şeker hastasının msulın kullanımı ne kadar doğru ıse, morfının de şıdetlı agnlı hastada kullanımı o denlı dogrudur Dıkkat edümesı gereken, opıoıdlerm, şıd detlı agrılı hastada agrı hetamı tarafından, Dunya Sağlık Orgutu'nun koyduğu kurallara uygun olarak verılmesıdır Bu kurallar etkrnlıgı arttırmaya ve oluşabılecek yan etküerı en aza ındırmeğe yonelıkdır Dunyada IASP'nın (*) bu kuralların ogretılmesınde, dogru uygulanmasında ve yaygınlaştırümasında buyuk katkıları bulunmaktadır Bu duzeltmeme, dergınızde ıveddıkle yer verececjimzı umıt edıyorum ProfDr IşıkAydmh Istanbul Unıversıtesı, Cerrahpaşa Tıp Fakultesı, Agn Bılım Dalı Başkanı Kaynaklar 1 Arlansall W Sandler A Goughnour B Bdbul N , Harsanyı Z Darke A C Effıcacy of controlled release rodeın ın chronıc non malıgndnt paın A randomıze, placebocontrolled clınıcal trıal Pam 62 169 178 1995 2 Carr D B Cousıns M ] Spınal roule of an.ılge sid Opıoıd.s and future optıorıs Neural Blockade M J Co usıns P O Bndenbaugh ,3 Bdsım.Uppıncort RavenPhıladelphıa 915,1998 3 Jurna I Opıoıds ın chronıc paın therapy Der Srhmer? 10 211 214 1996 4 Moulm DE Iezzı A Amıreh R Sharpe iq Boyd D,Merşkey H Randomısıed trıal of oral morphıne for chronıc noncaancer paın Lancet347 143147.1996 5 Porıenoy RK Cronıc opıoıd therapy ın rıonmalıgnant paın ] Paın Symplom Manage 5 46 62 1990 6 Schofferman J Long term use of opıoıd anal gesıcs for the treatment of chronıc paın of nonmalıgnant ongın J Paın Symplom M.ınagp 8 279288 1993 7 Schulzeck S Oleım M Maıer C Morphıntabletten beı chronıschen nıcht tumorbedıngten Schmerzen Anaesthesıst 42 545 556,1993 8 VVells JCD Opıoıd drug for non malıgnant paın 8 th VVorld Congress The Paın Clınıc Ilenerıffe ,1998 9 VVıelbdlck A Zenz M Opıoıd treatment of patıents wıth non cancer paın 5th European Socıety of Anaesthesıologısts Annu<ıl Congress .Lausanne ,3 6 May 1997 10 Zenz M , Stumpf M Tryba M Longterm opıoıd therapy ın patıents wıth chronıc nonmalıgnant paın ] Paın Symptom Manage , 7 6977,1992 * Intematıonal Assocıatıon For The Study Of Paın Bir insansının ilk tan Ceçen sayımızda geçen yılın en önemli bilim olaylarmdan biri olan Güney Afrika/ Sterkfontein'da, kafatası ve tüm iskeletiyle birlikte dunyada ilk kez eksiksiz bir insansı fosilinin keşfedilmesini duyurmuştuk. Bu çok önemli olayın daha aynntılı öyküsünü sunuyoruz leriyle yaptı Onun "Kuçuk Ayak'ı" bıze ılksel atalanmızla ügılı bırçok bılgı verdı Aynca, bu keşıf insanın evrım sıralamasındakı, bu terkfontein'da, Wıts Paleoantropolojı Araştırtna Gruılksel atamıza aıt ayaklann, hem ınsana hem de maymunlara bu'ndan Dr Ron Clarke tarafindan dunyada şımdıye benzer ozellıkler taşıdıgmı gosterdı "Kuçuk Ayak" (2) hem bıdek, ilk kez eksiksiz bır "insansı" kafatası ve ıskeletı keşzım gıbı dık durabüıyor hem de tıph bır maymun gıbı kolayca fedıldı Fosü, yaklaşık 3 5 mılyon yaşında ve yapılan bu keşıf olagaçlara tırmanabılıyordu dukça onemlı O zaman, Clarke şoyle demıştı "Şımdı, elımızde aynı bıInsanoglunun en eskı atalarından bırıne aıt olan bu fosü, reye aıt, bırbırıne baglı alt bacak ve ayaklar var. Bu da gosterıbılım adamlarınca hâlâ tam olarak çozulemeyen ınsan evrımıyyor kı, tum ıskelet, bu homonıd (insansı) kuyuya duştukten sonle ılgılı bırçok soruya yarut bulabüır ra fosüleşü ve ıskeletın buyuk bır kısmı hâlâ Sterkfonteın krrecıGeçrruşte bulunan Australopıthecus (1) fosıllen, ya bır kanın ıçınde sakh olmalı" Gerçekten de haklı fatası parçasından ya da kısmı bır ıskeletçıktı ten oluşuyordu Ancak hıçbır zaman bunlaClarke" Boylece, ıskeletın, hâlâ antık magara rın ıkısı bırden aynı ture aıt olmuyordu En dolgusunun içınde, dıger tumAustralopıthecus son bulunan fosıl ıse sıradışı ozellıldere sakemıklerını ıçınde banndıran tabakaların dehıp olgun bır yetışkın ilk defa olarak, palerınlıklermde yatmak zorunda olduguna manontologkr, tek bır tur ıçın de olsa hangı tur dım" dıyor kafataslarının hangı tur uzuvlara karşüık Son derece mutevazı, ama her şeye ragmen, geldığını tam olarak anlayıp, uç mılyon yü aklını tek bır şeye odaklayan antropolog, ınonce bu turun etrafta nasıl dolaştıgını anlasanlıgın soy harıtasında Sterkfonteın'ı bırıncı yabılecekler sıraya yerleştırmeye karar verdı Işme, ıkı kesKeşıf bırçok "ılk'e" onculuk ettı kafakm gozlu asıstanı Nkvrane Molefe ve Steptası, alt ve ust çeneyle, hatta dışlerıyle bır hen Motsumi'ye bır ıncık kemıgı parçası velıkte bır butun halınde, kafatası ıse ıskelet rerek devam ettı Boylece, kapkaranlık magale bır arada bulundu Bunları kapkaranlık radakı boydan boya ara kesıtte, bulacaklaıına dev bır magarada bulabılmek ıse buyuk bu parçanın uyup uymadıgını kontrol edebılebır başarı ceklerdi ilk kez boylesıne eskı, tam bır ınsan Bu samanlıkta ıgne aramak gıbı bır şeydı, sı maymun ayagı ve dış on kol kernıgı bu Clarcke buluntulonyla birllkte. h e m d e k a r a n l l k t a e l f en erlerıyle "Işlerı gerlundu Wıts Anatomı Bılımlen Departma çekten çok ozen gerektırıyordu" Mucıze eserı, sadece ıkı gun nı'ndan Prof Philip Tobias'ın keşfe olan tepkısı şoyle "Tek ıçmde, daha once kazıya başladıkları yerın tam zıt tarufında ku bır kemık büe heyecan verıcı olabılırdı, oysa bu, canlının nasıl çuk bır parça buldular Parça tam yerıne oturmuştu, kazıya dehareket ettıgının sırrını taşıyan tam bır ıskelet' Tobıas sozlerıvam edıldı Beton gıbı kayalann keskı darbelerıyle aşmdırılmane eklıyor "Bu, Sterkfonteın'den şımdıye kadar çıkartüan en anya çalışılması çok zahmetlı bu ıştı Ama alt bacak kemıklerı ve lamlı tosıl 1924te keşfedılen Taung Kafatası'ndan berı Guney butunuyle bır onkol kemıgı ortaya çıkmıştı Afrika'dakı en onemlı buluntu' Bu rutubetlı yeraltı magarasında, uç kışı aylarca etrafı kaSterkfonteın kazıları başkanı Dr Clarke, Iskeletın bıze zıdılar Clark" Bundan daha fazlası olmak zorundaydı Ama hıç ne gıbı yenı bılgüer saglayacagı, bır yıldan once meydana çıkbır şey meydana çıkmıyordu, umutsuzluga duşmek uzereydım" maz" dıyor ve eklıyor "Ancak şu anda tek büdıgımız, bunun Daha sonra, kalın kıreçtaşı tabakalannda bır şeyın oldugu yer erken ınsansıların anatormsını ve evrımını aydınlatabılecegı" den çıktıgını fark ettı ve ıskeletın yere duşmuş olabılecegı sonuGeçen yedı yıl boyunca Sterkfontein'da çahşan Dr Clarke, bu cuna vardı Tum dıkkatını başka yone çevırdı keşfı, Prof Tobias'ın "Kuçuk Ayak" admı verdıgı dort kuçuk ayak Keskısıyle en ufak bır şey yakalasa büe telefon etmesını kemıgmı keşfmden sonra, esrarengız "paleo detektıf" ıçgudusoyledıgı, Stephen Motsumı'nın onu arayacagmdan emındı ve Stephen aradı Clarke, Sterkfonteın1 a ugurlu gelmıştı, yıne haklıydı, başka bır kemıgın de ızlerı orta ya çıkmaya başlamıştı, Turgut Gürer S * Sterkfontein Mağaraları Kemıgın, tıtızlıkle çücartılmasına devam edıldı ve daha da fazlası belırdı Bırden, bunun alt çene kemığının arka kısmı oldugunu anladı " Sonra, bırden, dış mmesının parütısını gordum" Stephen'la betaber, nefes1 lerımızı tutmuştuk Clark, "Bu dogru olamaz " dıye hay 1 tardı, "Bu bır ust dış Elımızde artık bır ust ve alt çene var Hey, Stephen, Artık tam bır kafatasımız var" Boyle bır şey dunyada ilk kez bulunmuştu ve bır paleontolog'un ruyası gerçek olmuştu Bu zavallı yaratık, yuzu koyun yere yıgüıp kalmış, başını, sol kolunun uzerıne koymuş ve oylece olup kalmıstı Bulunan foul heyecan yaratıyor. ÇUnki kemikler 3.5 mılyon yaşmda 618/18