Katalog

Akademik yükseltmeler tartışması sürüyor lkemızde akademik yükseltilmeler ve ozellıkle doçentlik sınavlan surecınde yaşanmakta olan sorunlarla ügüı olaıak etık açıdarı sakıncalı buldu gurrıuz ve akademik bılımsel çevıelerce de tarüşılmasmı gereklı gordugumuz noktalaruı başlıcaları şunlardır 1 Unıversıte dışından doçentlıge başvuıu yasal bır hak olaıak tamnrnış olmakJa bırlıkte bu adaylann sınavla rında subjektıf olçutleıın belırgırı rol oynadıgı gozlemlen mektedır Burada dıle getırılmesı gereken bır nokta bu tur başvurularm hemen sadece tıp alanına ozgu olmasıdır Ya sal durum bugunku bıçımıyle devam ettıgı surece, Yuksek Ogretım Kurulu'nun adayın egıtım veren devlet ya da SSK hdstanesınderı başvuruyor olmasının, gıreceğı sınavın ob jektıflıgıne golge duşurmeyecek ve jurı kararının adü ol masını saglayacak bıçımde duzenlemeler getırmesı ge reklıdır U Biyoetik Derpegi' nin • • • • • Doçentlik ^» • Sınavları ile İlgıli Goruşu 2 Doçentlik sınavına gırecek adayların yabancı dıl bılgılerını belırleyen smav, bır suredıı Kamu Personelı Dıl Sınavı ıle bırleştırılmıştır Amacı ve hedefı, adaylardan bek lentısı oldukça farklı olan bu ıkı sınavın bırlıkte yapılması dan sadece kendı seçeceklerı ve en nıtelıklı bulduklan makalelerı ıle başvurularını yapmalarına olanak verecek bır uygulamaya gıdılebılır Batıda kımı ulkelerdo 4 Kımılerınde 10 ıle belırlenmış olan bu sayısal sınır lamanın adaylan "kabarık bır dosya" hazırlamak yerıne, ' nıtelıklı bır dosya" sunmaya yonlendııecegı bunun da bı lımsel ortamımıza katkı getırecegı ongoıulebılır nın zaman ve ışgucunden tasarruf saglamak gıbı bır temel 5 Yayınlann degerlendırdmesıne ılışkın raporların gerekçesı olsa bıle dıl tazmınatı almak ıçın sınava gırenler jurı uyelermce smav tarıhınden 1 ay once Yuksek Ogretım ıle doçentlik başvurusu ıçın gııenlerın aynı bıçımde deger Kurulu'na ıletılmesı ve adaya bılgı verılmesı sozlu bılgı sı lendırılmelermı etık bulmuyoruz Bır başka deyışle, yenınavına (kolloksuyma) alınmayacak adaylara sınav tarıhın den ayn ayrı smavların yapılması soz konustı olmasa bıle den en az on beş gun once duı umun yazılı olarak bıldırıldoçentlik başvurusu amacıyla sınava gıten adaylann başan nıesı bugunku sıstem ıçerısmde ozellıkle adaylaı açısmlan kendı ıçmde bır dauıhm eğnsı çıkanlorak aynca değcr dan yaşanan bazı sorunları çozecektır lendmlmehdır 6 Doçentlik smavlarınm uygulamalı bolumunde de 3 Her adayın bır tez hazırlaması ve bunun puanlan bırtakım sorunlarm yaşandıgı gorulrnektedır Ornegın tıp ması adayın varsa otekı yayımlarınırı da TUBITAK, ABC sı ta, "doçentlik sınavı vakası" uygulaması da uzerınde durul nıfı dergılerde ya da TUBITAK Turk Tıp Dızını'nde yer al ması gereken bır konudur Bu sıstemde ne hekımlerın hasmasına gore değerlendırılmesı bıçımınde bu uygulamaya ta seçme' hakkı ne de hastaların hekım seçme hakkından gıdılmesı yerınde olacaktır Tez hazırlanması ıle jurının sasoz etmek mumkun degıldır Ozellıkle cerrahı dallarda, dece adayı degerlendırmesı olanaklı hale gelecek boyleaday hıç tanımadıgı koşullarda ve son derece gergın bır ce jurı her bır makale ıçın otekı yazarların yanmda adayın ortamda amelıyat yapmak zorunda kalmakta, ote yarıdan katkısının ne oldugunu belırlemeye yonelık sorunlar yaşa vakanm smav sonrasmda ızlenme şansı bulunmadıgı ıçm mayacaktu Tezlı bır sınav uygulaması ıle de, yayın etığı de zorlama ve geçıcı bır hekım hasta ılışkısı kurulmak açısından haksız ımza, eksık ımza1 olarak adlandırdıgımız tadır Hekım ve hasta haklan açısından sakmcaları olan bu olgunun onune de bır olçude geçılmış olacaktır Bugunku durumun gıderümesme yonelık duzenlemeler getırıluygulama surdurulecekse adaylann tum yayınları arasınmelıdır verebılme şansları çok azdır Çunku evrensel nıtelıkte ' onjınal" bılımsel çalışmalar çok az sayıda onlerme gelmektedrr Dıger yandan, eger Turkıye'de doçentlik sınavlannın olçutunu dunya büımme katkı payı anlammda alırsak ve adaylann onune gerçekleşmeyecegını bıldıgımız çok yuksek duvarlar çekersek herhalde bır sure sonra unıversıtelerın kapısma kılıt vurmak, bılımsel çalışmalan tamamen durdurrnak gerekecektır Gerçekte, bılımsel çalışmalar ulkenm sosya ekonomıkkulturel polıtık teknık ya da genel kalkınmışlık duzeyınden bagımsız degıldır Bır ulkenın genel verılerırun sagiayabüdıgı koşullar bılımsel çalışmaların nıtelık ve duzeylermı belırler Ulkemızde smava çekılen her do çent adayının dunya olçegmde bır bılım m sanı olmasını beklemek hayalcıük olur Oyleyse uygulamada da gozlenen tablo gıbı, doçentlik sınavlarında "bılımsel dogruluk"tan kımı zaman feragat edılmesı kaçınılrnaz hale gelmektedır Dolayısıyla da junyı bılımsel dogruluk konusunda fazla eleştırmeye hakkımız yok gıbıdu" Boylesı bır tespıtten sonra doçentlik smavlannda bazı etık degerlere sahıp çıkılması artık kaçmılmaz hale gelmektedır Soz konusu bu etık sorumluluk bızce bazı etık ılkeler çerçevesınde cle alınmalıdır Bu ılkeler durustluk eşıtlık ve adalet ükelerıdır rultusunda belırleyeceklerı olçutlerle, ya yınlann yeterlı olup olmamasına katar veı mekteler ve smav sorularmm duzeymı sap tamaktadırlar Smav krıterını alçaltmak yukseltmek "keyfıyetı' jurının ehndedır Onu denetleyebılecek tek bır şey vardır kı, o da taşıdıgı etık duyarlılık ve bu duyarhlıgının bır durustluk ılkesı olarak yansımasıdır Yanı bır yerde uyenın etık duyarlılıgı adayı doçent yapabüır de yapmayabüır de Etık kaygı taşıyan bır uyenın durustluk üke sıyel kendmı tartıp verdıgı kararlarda haklı olup olmadıgını sorgulaması gerekır Jurı sınavın her aşamasında durust olmak zo rundadır Durustluk ükesı bır jurı uyesının yukumlu oldugu en başta gelen etık unsurduı Doçentlik sınavı ve etik Erdem Aydın(**) Ç ^j ok konuşulması ve uzerınde tartışılmdsına ragmen doçentlik sınavW larına ılışkın degerlpndırmeler ge nellıkle etık ("ahlak") kaygılar goz onunde bulundurulmadan yapılmaktadır Degerlendırmelerın ıçerıgı genelde sınav sıstemınde degışıklık yapılması ve çogunlukla da başarı 'çıtasıran' daha da yukseltılmesme ılışkın goruşlerdır Oysa etık yonunden baktıgımızda kuşkusuz her sıstem ve uygulamanın olumsuz yanlarına rastla nabüır Sınav jurısı açısmdan en onemlı nokta sınavda herhangı bır olçute baglı bulunmamaktır Jurıye 'kuralı kendm koy" hakkı tanınmıştır Tanınan bu serbestı jurı tarafmdan adayın çok genış bır kapsam ıçerısmde sınanması ve değerlendırılmesı ne olanak verır Boylelıkle hızla degışen bılım ve egıtım ortamında bazı kalıplara uyma gereksmımı ortadan kalkar Jurı, ışınde daha ozgur olur Aday kı eğer gerçekten başarüı bır aday ıse koşullanmanın olmadıgı bır ortamda kendmı daha ıyı yansıtır, kendmı daha ozgurce ıfade eder Boylesı bır sıstem aynı zamanda jurıye karşı duyulan guven ve ıtıbarm da ıfadesıdır Bır de jurı serbestısının kotuye kullanılrnası konusu var kı bu kotu durumdan soz etmek bı le ıstemıyorum Bılımsel çalışmalarda ük başta ıstenen adayın orıjınal" çalışmalar yapmış ol masıdır Buradakı "orıjınal" ıfadesını, soz konusu çalışmanm evrensel bılıme katkıda bulunması ve bılım çevrelerınde genel ka bul gormesı olarak anlıyoruz Jurı bu tespıtı tam ve dogru olarak yapabılmelıdır Boyle oldugu takdırde jurırun uzerıne duşen vazıfeyı "bılımsel dogruluk" ıçerısmde yerıne getırmış oldugundan soz edebılırız Bır başka ıfade de, jurı dış etkı altında kalmadan, onyargısız bıçımde adaya aıt çalış maların evrensel bılımdekı yermı etkısını tamdogru olarak tespıt etmış ıse, o zaman bılımsel dogruluk ıçerısmde davranmış ve de bılımsel sorumlulugu yerıne getırmış olur Ulkemızdekı bılımsel etkmlıkler ıse bu yonden hıç de ıç açıcı durumda degıldır Hepımızın bıldıgı gunluk hayatta soh bet konusu oldugu ve bazen medyada da yer aldıgı gıbı ulkemız bılım çevresının evrensel bılıme katkısı son derece sınırlıdır Gerçek anlarnda dunya lıteraturune geçmış bılım ınsanımızın sayısı bır elırı par makları kadardır Ve yıne çok konuşulan konu, tezleı de ıçmde olmak uzere ' bılım sel çalışma" adı altındakı sayısız yaym ve faalıyetm gerçekte hıçbır ışe yaramayacak dunya bılımm tekraıı olan donemı geçmış hatta ne ıçm ele almdıgı bıle bellı olmayarı çalışmalardır Bu durumdan çıkarabılecpgımız so nuç şoyle olabılır Juı ıleı bugune kadaı bılımsel yonden dogru tespıt yapamamışlar hak etmeyen bınlerce adayı doçent yap mışlar ve boylece sayısız etık ıhlal yaşan mıştır1 Dıleyen yaptıgımız bu son degerlen dırmeyı hemen benımseyebıhr Ancak bu çok kolaycı bır tutum oluı ve hıç kımsenın yuzlerce jurı uyesı ıçın boyle olumsuz bu yargıya varmasına hakkı yoktur Gerçek durum aslmda şu şekılde ıfade edümelıdır Turkıye'de doçentlik sınavlarında jurı uye lerının bılımsel dogruluk ıçerısmde karar Eşitlik ilkesi Smavlarda her adayın aynı degerlendırme olçutlerıyle karşı karşıya gelmesı gereklıdır Ne kadar durustçe yaklaşılırsayaklaşüsm aynı ya da farklı sınav donemle« rmde adaylann eşıt bıçımde degerlendırp. lebılmesı çok guçtur Dolayısıyla eşıtlıkçr davranış da, suıavda uyulması gereken etik bır üke halıne gelmelıdır Adaylan eşıt öfçut ve standartlar dogrultusunda degeflendırmek vazgeçemeyecegımu yaklaşı rrumız olmalıdır Işıtüdığı gıbı bırçok smav da adaylara eşıtçe davranılmamakladır Ornegm yetersızlıgı bellı ıkı adaydaıı yal nızca bırı başarılı bulunuyor ıse bu dogru bu: davranış degıldır Bırısı geçerken, ' bı lımsel başansızlık' gerekçesıyle otekı ada yın buakılması bılımsellık yonunden belkı onaylanabüıı ama etık yonunden onaylana maz Jurının, bılgı ve çalışmalanyla heı adayı tek başma degerlendırmesı geldıgı mız bu noktada aı tık yeteılı degıldır, adayYazının devamı 21. sayfada Dürüstlük İlkesi Juııyc bılımsel olçutu belırleme hakkınm verılmesı, onu serbest bu 'otorıte" gucune sahıp hale geürmektedır Kuşkusuz buyuk olçude gorecelı olacak bu belırleme ışlemının, tamamıyla jurınm kendı bılgı ve vıcdanı dogrultusunda olacagı tahmın edılebılır Işte ulkerruz, doçentlik smavları bu yondendır kı etık sakıncalar yaratmaktadır Uyeler kendı vıcdan ve ılkelerı dog 617/17