Katalog

Unıversıtesı'nden karı koca ıkı bılım adamı, James L.Gould ve Carol Grant Gould, hayvanlardaia problem çozme yetenegıne dıkkat çekerek, katı bır davranışçüık kuramı üe bu yetenegın açıklanabüecegını ılerı suruyor Gould'lara gore hayvan davranışlan şartlı reflekslerle dçıklanabüır Dogal olarak hayvanların her hareketı zeka gerektıren bır eylem degüdır hayvan davranışldrının pek çogu genler ve ıçgudulerle sınırlıdır Arızona Umversıtesı profesorlerınden Irene M.Pepperberg, lısanm büışsel yeteneklerm gelışımınde çok onerrüı bır rol oynadıgını duşunuyor "Alex üe Sohbet Papaganlarda mantık ve konuşma" adlı makalesınde Pepperberg, hayvanların sımge ve ses yardımıyla üetışım kurmayı ogrenebüecegını ılerı suruyor Ancak bu arada konuşma dılını anlayarak kullanıp kullanmadıklan henuz büınmıyor Zekânın lısandan başka olçutlerı daha var Kendının ve başkalannın büıncınde olmak bu olçutlerden bırı State Unıversıty of New York'un ogretım gorevhlerınden Gordon Gallup, unlu ayna dene yı üe yalnızca ınsanların, şampanzelerın ve orangutanların kendüerının büıncınde oldugunu, ancak başkalarının duygularının büıncıne vaıamadıkldrını üerı suruyor Oysa Unıversıty of Southvvestern Louısıana'dan hayvan davramş büımcısı Daniel J. Povinelli, Gallup'un ayna deneyımınden elde ettıgı bulgulan yanlış degerlendırdıgını ılerı surerek, "Şempanze ve orangutanlar külı ınsan yavruları degüdır" dıyor ve ınsanın dışmdakı prımalların sempatı ve empati yetenegınden yoksun oldugunu ıddıa edıyor Zekâ testleri ı İlk zekâ testini Darvin, kuzeni olan Sir Francis Calton için yaptı. Fakat zekâ testinin asıl başlangıç dönemi Birinci Dunya Savaşı'dır. Bu dönemde asker seçimi için psikologlardan bir test geliştirmeleri istenmiştir. "• '* • " ıpık bır Amerıkalı ogrencı, ortalama 5000 saatını lısede geçırırken, buna ek olarak bınlerce saatını de kufuphanedekı ve evdekı çalışmalanna ayınyor Ancak unıversıteye gırmek ısteyen oğrencüerın yazgısı Skolastık Degerlendırme Tesü (SAT) ya da Amerıkan Unıversıte Testı'yle (ACT) belırlenıyor Amerıkalı bılım ddarnları Rlchard I. Hermstein ve Charles Murray bu tur testlerden elde edüen puanlarla başarı arasında bır bagıntı oldugunu soyluyorlar ABD'nın prestıjlı yuksek becerı gerektıren ışlerde çalışan kışüerden oluşan 'elıt" bır topluluk oluşturdugunu ve bu şekılde daha az becerı gerektıren, duşuk maaşı ışlerde de toplumun buyuk bır kesımının yazgüarıyla başbaşa bıraküdıgı bır sıstem uygulandığını düe getırıyorlar Büım adamları bu alanda dogal gorunmez bır elın çalışügını üerı suruyorlar. • •• • •,/. T Ben, Robot Insanın en yakın akrabası kendı bılıncınde olmasa da bügısayarlar bu yetenegı gelıştırebüıyor Yapay zekâ konusundakı goruş Testlerin tarihçesi Charles Daminın kuzeni olan Sir Francis Galton zekâyı olçmek ıçın ük büımsel atüımı yapü 1884 ve 1890 yüları arasında Galton Londra'dakı South Kennıngton muzesınde az bır para karşüıgında ınsanların zekâlarını olçebüeceklerı bır test uygulamaya başladı Gal ton'un tesünde yun, saçma ya da tıkaçlarla doldurulmuş çeşıtlı süah kartuşlan vardı Bırbırle rıne benzeyen bu kartuşlar farklı agırlüdara sahıptüer Soz konusu test ıse kartuşlan alıp agır olanı hafıften ayırma yontemıne daytinıyordu Daha sonra, Fransız Alfred Binet ıse 1905'te arkadaşı Theodore Simon üe bırlıkte sozcuk bügısı, anlama ve sozle üışküerı değer lendıren bır zekâ tesn gelıştırdı Okul başarısını olçmede son derece başarüı bulunan Bınet'nın tesünın bır turu olan StanfordBinet Zekâ Cetveli gunumuzde de hâlâ kullanüagelmektedır Ancak bu noktada Bınet'nın gorevının okul performansına ve ozellüde de zekâ prob lemı olan çocukların davramş bozuklukları olanlardan ayırt edümesıne yonelık olduguna unutmamak gerekır Fakat zekâ testinin asü başlangıç donemı Bırıncı Dunya Savaşı'dır Bu donemde asker se çımı ıçın psücologlardan bır test gelıştırmelen istenmiştir Kısa bır sure sonra ıse, başta 10 (zekâ katsayısı) olmak uzere "okul yetenegı", 'aka demık yetenek" gıbı çeşıtlı performansları olçen testler gelıştırdı Bu testlerin adları farkb ol masına ragmen bunların ortak amaçları zekâ duzeyını olçmektı SETI bilim adamları uzayda yafaması muhtemel canlılara meiaj gönderilmetine taraftar. lerıru "Programlı Kanatlar" başlıkh makalede toplayan bügısayar uzmanları Kenneth M.Ford ve Patrick J.Hayes bılım adam lannın yapay zeka konusunda yanlış bır yol ızledıklerını belırterek, şunları soyluyor "Muhendısler yıllardır kuşları taklıt ederek uçan makıneler yapmaya çabaladı Ancak modern uçaklar kuşlardan farklı bır şekılde uçuyor Sonunda akıllı zekânın dogayı taklıt etmek zorunda olmadıgı anlaşüdı Bugun çevremızde bunun orneklerını bol bol goruyoruz" Bılgısayarsız bır dunya artık duşunulemıyor Akıllı makıneler dort bır yanımızı sarmış durumda M IT Medya Laboratuvan'ndan yazüım uzmanı Alex P.Pentland, bügısayarlann ayrümaz parçalarından klavye, ekran ve modemın gıyüebüır hale getınlmesıne onculuk edenlerden Ornegın, emaü'ler gozluklerden okunabılccek, ayakkabüara monte edılmış jeneratorler cep telefonlannıza enerjı sağlayacak Bügısayar teknolojisındekı bu gelışmeler bırgun ınsan beynı üe bügısayarlar arasında dogrudan üışkı kurulmasını gundeme getırecek Bu şeküde beüegın sınırları genışleyecek, beyne kayıtlı bügüerın bügısayara aktarımı veya tersı mumkun olacak Bu şeküde noronlar sılıkonlara baglanabılecek Dunyadakı noronların uzermdekı perde her gun bıraz daha aralanırken, uzaydakı noronlar gızını hâlâ koruyor Buenos Aıres Unıversıtesı'nden uzay bılımcı Guillermo A.Lemarchand uzayda zekı yaratıklann (SETI) varlıgını araştınyor "Orada Akülı Bır Yaşam Var mı 9 " başlüdı makalesınde Lemarchand, bugune dek uzayın akıllı yaratıklarıyla üışkı kurulmamasını, astronomların uzayın daha çok kuçuk bır bolumunu ıncelemesıne bagbyor Bugun SETI projesının yalnızca ozel fonlarla desteklenmesı ve radyo teleskop larm guçlerının yetersız olması bu surecı gecıktırıyor Reyhan Oksay Scıentıfıc Amerıcan, VVınter 1998 617/12 Testler neyi ölçer? Sıradan zekâ testleri okul performansının olçulmesınde bellı derecede başarı saglamalarına ragmen bunlar daha sonrakı yaşamda ış yeteneklerı, maaş ya da onemlı bır karıyer edınme gıbı konularda yetersız kal maktadır Genellıkle, bu tur testler kışılerın performanslarındakı degışımın yuzde 10'unu olçebılmektedır Ustelık topluluklar, durumlar ya da gorevler degıştıgmde 10 daha da yetersız hale gelmektedır Ornegın, VVashıngton Unı versıtesı'nden Fred Fiedler 10 nun duşuk stres koşulları ıçınde performansla rı başarüı bır bıçımde olçerken stresın yogun oldugu donemlerde yeterlı olamadıgını gozlemledı. SAT ve yetenekı degıl a olçen 1 dahaıy B lere ha gunluk runları Batı Afrika'da uygulanan Kpelle testi Batı normlarma göre hazırlan mif IQ testlerinin değifik külMHerde yetenlz kaldığını ortaya koydu. Kpelle daha çok iflevselllğe dayanan unsurlan orneğln, "elma" lle "yemek" ortaya çıkanrken standart testler daha çok unıflandırma üzerinde "elma" lle "portakal" kurulu bulunuyor. Testlerin yeterliliği artırmak Ote yandan, bır grup Amerücalı psücolog, yalnızca zekâyı ve analıtık yeteneklerı na gore de bır bellege yetışen oluyorh sı'nden