Katalog

Bitkilerde virüs hastalıkları leşerek yenı vırus partıkullenırus, mantdr, bakterı ve dıger nı meydana bıtkı hastalık etmenlerıne gore getırırler geç olmakla beraber bundan Büımsel anyaklaşık 1 asır once canlılarda hastalık lamda vıral oluşturan patojen olarak saptanmışür ınfeksıyon Bıtküere zarar veren vırusler verım ve çogalan vıkalıte kayıplarına, urunun pazar degerırus partının duşmesme, kurumlara, yaprak, surkullerının guıı dal ve govde anormallıklerıne, bıtbır sonrakı kının omrunde kısalmalara neden olur huc r e y e Bitkilerde ük saptanan vırus Tutun geçmesıyle Mozayık Vırusu'dur ve bugune kadar başlar Vıral da 1000 cıvannda vırus hastalığının bıt hastalıklar kılere zarar verdıgı bılınıyor (1) Vırusnedenıyle Şekil 2: ZYMV ile bulaşık kabak lar (sol baştakı sağbklı kabak) ler bıtkılere vektorle (genelhkle boortaya çıtemele dayalı vırus belırleme teknıklecek), uretım rridteryallen üe (aşı, tohum, kan unın kayıpları tum urunler ıncelenrınden ELISA testlerı 198O'lı yülardan çubuk, çelık, vb) mantarlarla, nematoddıgınde %3035, bazı urunlerde ıse bu berı yaygın olarak uygulanıyor Dıger larla kuskutle poınle ve mekanık olarak oran %8590'lara kadar ulaşmaktddır taşmırlar Pasıf patojendırler, kendı baş testler 199O'lı yılların ıkıncı yansından Ulkemızde sera domateslennde %50lanna hastalık oluşturmazlar (2) sonra kullanılmaya başlandı 70 cıvannda urun kayıplanna neden Dıger tum canlılardan farklı olarak olan domates san yaprak kıvırcıklık vıtek tıp nukleık asıt ıçerırler (RNA veya rusu vektor beyaz sınek üe taşınmdktdNasıl mücadele etmeli? DNA) Elektron mıkroskobuyld goruledır Vırusun beyaz sınekle taşmmasınm Vırus hastalıklanyla nasü mücadele 9 büır ve morfolojık olarak, sılındırık, kuengellenmesı üe urunde %297'lık bır edılır Bugune kadar tamamen vırusle resel, çok yuzlu, ıplıksı, uzun ıplıksı (şeartış goruldu re ozgu bır kımyasal mücadele yontemı kıl 1) çok partıkullu, ıkız partıkullu ve Vırusler urun kayıpları yanında bulunamadı zarflı bıçımlerde gorulurler Hayvan ve ururüerın pazar degerlerını de duşurur Bunurüa beraber vıruslerle mucamsanlara zarar veren vıruslerle bıtkılere Buna en guzel ornegı yıne vektorle taşıdelede, bulaşmadan korunma engelzarar veren vırusler arasında belırh bır nan Zucchını Sarı Mozayık Vırusu lenmesı boceklerın kontrolu, ara kofark yoktur (ZYMV) oluşrurur nukçuların ya da dogal olarak ınoku Ozellıkle yaz başında manavlarda lum kaynagı olan bıtkılerın ımhası, vıŞekıl 1 Arüasnrüan uzun ıplıksı vıve meyve pazarlarında gorulen sıgılceruse ya da ırklarına karşı dayanıklı ya rus partıkullerının elektron mıkroskob gıbı puturlu, şeküsız, ufak kalmış ya da tolerant kultur bıtkısı çeşıtlerının tabunda gorunumu (x50 000) da mcelmış hıyar ve kabak meyveleıı rımda kullanımı, asüamabudama, haVırusler konukçuya taşındıktan sonbu vırusle bulaşıktır (Şekü 2) sat sırasında kullanılan aletlerın dezenra hucre sıtoplasmasına ulaşır ve daha feksıyonu ıle dal ve kok kaynaşmaları Bu kadar onemlı zararlara neden sonra vıral genorn sıtopldsmd ıçerısınde nın engellenmesı, bıtkı yetıştırme perolan vırus hastalıklarıyla mucadelede organaller arası hareketler yardımıyla yodlarının vırus vektorlerının aktıf olen onemlı etken dogru teşhıstır Ancdk çekırdege taşınır dugu donemlerın dışınd çekılerek butek tıp nukleık asıt üe bunu çevreleyen Burada sentezlenen VıralmRNA laşmanın engellenmesı, Crossprotecçoguıüukla proteın bır küıftan oluşan vızıncırlerı çekırdek dışına çıkartılarak rı tıon (bır vırusun zayıf ırkının onceden ruslerı tanımakta oldukça zordur Vırusbozomlar aracüıgıyla genetık kod ya verüerek daha sonra bıüaşacak olan ler vıral üa alt bırımden bırısının karek şdmsal forma yanı nukleık asıtten proteaynı vırusun şıddetlı ırkmm zararının terızasyonuyla belırlenır Proteın küıfın ıne donuştuııılur azaltüması ya da ortadan kaldırılması) ozellıklerıne gore yapılan tanımlama Çekırdek ıçerısınde vıral genom ve ve vırusten an ısmıne dogru uretım testlerının en populer olanı ELISA tpstlesıtoplasma ıçerısındekı vıral kılıf protemateryalı kullanımı ve sertıfıkasyon ıle rıdır ını sentezlenmesı ışlemlerı belırlı bır suolanaklıdır (1,2) Sertıfıkasyon temelde re daha devam eder daha sonra sıtopNukleık asıdın ozellıklerıne gore ulke ya da bolge bazında bıtkısel ma lasma ıçerısınde bu üa vıral alt unıte bıryapüan tanımlamalar ıse hıbrıdızasyon teryal hareketlerının devlet otorıtelerıy teknıklerı, le kontrol edılmesıne dayalı resmı bır elektroforez uygulamadır Ulkemızde son yıllarda ve PCR gıbı yalru?cd turunçgülerde bu yonde bır nukleık asıılerleme kaydedümıştır dın baz dızı Yeterlı kanun destegı saglanamadı lımı agırlıgı, grndan eldc edüen vırusten an uretım strukturu vo materyallerı üe vırusle bulaşüc bıtkıler her bır zındvru dldndd yetıştırümpyp devam edılı cırın ' tam yor ve tdm dnldmıyld bır sertıfıkdsyon olarak gen uyguldmdsı sdgldndmıyor harıtasının Kaynakçri çıkartılması 1 Plant Vırus Dısease Control 1998 Edıted by A Hadıdı R K Khetarpel drıd H KoganezdVVd APS press na dayalı Ihe Aııı Plıytubm St Kıul Mı/ın lbHN0H4U54 141 4 USA ? Vıruaes of PLınl 1996 Fdıted by ABıurıt K molekuler Crabtree M Dall Wıtz A Gıbbs and L VVatson CAB teknıklerı Inl/UK 1SBN0851913 /9x Curıbndye UK dır Ulke C) Ç U Zıraat Fakultesı Bıtkı Koruma Bolumu Şekil 1: Arılastırılan ipliksi virus partikullerinin elektron mikroskop mızde bu üa 01 330 Adana ,< . Astma Kampları Nıhat Sapan (*) Mehmet Asil Yılmaz Mehmet Özaslan (*) B V ır solununı yolu hastahğı olan astma tekrarlayan oksuruk, hınltı ve nefes darhğı gıbı bulgu larla seyredeı Çocuğun gunluk yaşantısmda engcilcr ortaya çıkaron bu durum okul devamsızlığına ncdcn olmak ta ve astmah çocuğun akranlanndan gen kalmasına yol açmaktadır Hastahğın ağırlaşması nedenıyle sıksıkhastaneye yatma ve okul devamsızlığı nedenıyle ozelhkle kotu sosyoekonomık durumda bulunan astmah çocuklarda oğrenım kapasıtelen akranlanna gore azalmakta dır Son yıllarda astma butun dunyada artış gostermekte olup genel olarak ço cuklar arasmda gorulme oranı çeşıüı ulkelerde yapüan çalışmalarda %5 ıle 15 arasmda değışıyor llkokul çağı çocuklarda Bursa'da 967 9, Istanbul'da %98 olarakbulundu Astmanm toplumsal mahyctı oldukça yuksektır Amenka Bırleşık üevletle n'nde 1990yüında astnah olguldnn tedavısının toplam mahyetının 6 21 mılyar dolar olduğu bıldınldı Aynca astmah çocuklann okul devamsızlığı astmah enşhnlerm ışlerının engellenmesı, verımlıhk kaybma yol açar Tedavıdeyararlı olan uygulamalardan bın çocuİdara yonelık olatak plan lanmış olan astma yaz kamplandır Ulke mızdehılkuygulaması 19%yılmdabaşlamış olup her yıl tekraı edılmektedır Astma kamplan 1981 yıhndan bcrı bu tun dunyadd ve ozelhkle Amenka Bırle şık Devletlerı'nde organıze edılmektedır, amaçlan şunlardır 1) Hoş ve huzurlu bır ortamda ko nunun uzmanlan tarafmdan çocuklara hastalıkları ıle ılgılı bılgılen oğrenme olanağınm sağlanması 2) Astmanın tedavısmde yenı gelıştmlen solunum aletierının bıhnçlı bırsekılde kullanılması ıçın eğıtım venlmesı 3) Bağımsızlık ve kendı kendme karar verme duygusunun gehştırdniesı 4) Astma ataklanm ortaya çıkaran nedenlenn ve atakla ügıh bulgulann tedavüerınm oğreulmesı 5) Yenı ve kendılen gıbı astmalı olan arkadaşlarla tanışma, sosyal ılışkılerm gehştırılmesı ve astma ıle ılgılı endışenın azaltılması, bugüenn ve dene yımlerm paylaşılması 6) Yuzme gıbı astmalı bıreyler ıçın yararh olan sporlann ogretılmesı ve spora teşvık edilmelerı 7) Sosyal program çerçevesı ıçmde eğlenceh ve guvenh bıt ortamda taül geçırmek 8) Çokdıkkatıstpyenbıruygulama olan astmanm tahbmden oldukça yoı gun duşmuş olan aılclcrm bırsure dahı olsa çocuklannm guvenh bır ortamda bulunduğunu bılerek dmlenmelennın sağlanması Merkezı tstanbul da bulunan ve çe şıtlı unıversıtelerden oğretım uyelpnnm uycsı olduğu ÇocukSolunum Yolu Hastalıkları Derneğı tarahndan duzcnlc nen Astmah Çocuklar Yaz Kamplan dıı zenh bu şehldu her yıl yapılıyor Bu yıl uçuncusu yapüan kamp bu hafta suı mekte ve 'fıırkıye nın bırçokıl ve üçcsm den gelen ortaldma 50 kadar a^tmHİı çocuk katümaktadır Bu kamp suasmda çocuklara 4 yuzme hocası tarahndan bu program datuhnde yuzme dervlprı ve ?, tenıs hocıisı taralındaıı tenısderslen verümektedır (*) Prof Dr Ulııdağ Unıv Tıp Fak Çocuk Alerjı Büım Dalı Başkanı altında gorülmesi (x 50.000) 599/20