Katalog

Dışımız simetrik, içimiz niye değil? Insanların dış görünüşündeki simetrik özellik, iç organlarmda görülmüyor. Araştırmacılar, simetriyi yaratan genetik materyalin (gen) yerini belirlediler ve bazı canlılarda kalbin sağda, karaciğerin ise solda oluşmasını sağladılar. ışarddn bdkddığı zaman ınsanoğlu sıırıetrıktır Her bırı bedenımızın bır yanında yer alan ıkı gozumuz ıkı kulagımız üa kolumuz ve ıkı bacagırruz bulunur Anatomımızıntekolanbırımlenya nı burnumuz ve agzımız ıse tam ortada yer alır tçerıde ISP durum farklıdır Kalp sol dayken karacığer sagda bulunur Iç organlarımızın ço(^u asımetrık ya da asırnetrık ozelbge sahıp merkezı organlardır Bu asımetrının nedenı uzun bır sure dır drdştırmacüarın ügısını çektı Sonunda La Jolla Salk Erıstıtusu nden Juan Carlos Iz pısuaBelmonteveelobı 6 Agustos 1998 tarıhlı Nature dergısmdekı yazılannda da be lırttıklen gıbı ıçtekı asımetrının sorumlusu olan Pıtx2 genını tanımladılar Pek çok ınsarıda kalbin solda değıl de sagda yer alması olaraktanımlanabılırler desktrokardıa du rumu gorulur Bu durumda tum ıç organya yıolmaozellıgını taşır Aynı egıh mın ınsanlar ıçın de geçerlı oldu gu soylenebılır dunyanınherye rınde sımetrı guzelbk ve sag lık gostergesı olarak karşımıza çıkmaktadır Tum bun lar dıştakı sımet nyı açıklasa da ıçtekı asımetn ıçın bır açıklama getırmemekte dır Iç organlar soz konusu oldu gunda gozden uzak olmalan nedenıyle ışlevsellık estetıgın yerını almakta dır D pısı doğal olan yapının aynadab gorunrusu gıbı konumlarar Yanı ornegın karacığer sol da yer alır ve hıçbır soruna neden olmaz Ancak organlaı tek bır bıçımde degıl de gelışıguzel olarak dagüdıgında cıd dı tıbbı ozen ısteyen sırus ambıguus üpı ınsanlar ortaya çıkar Bu sırus mversus vıscerum ya da yalnızca sırus olarak adlandınlan koşullann nesılden nesıle de geçe bılıyor oluşu araştırmacüdn bu durumun sorumlusu olması gereken gerıı bulmdya yonlendırdı Arasürmalar sonunda asımet rıden sorumlu bır dızı gen bulunmakla bır lıkte, Pıtx2 nın başsorumlu oldugunu saptadılar Pıtx2geru kalp veyalnızca sol bolumde yer alacak organlann dokusunda ortaya çıkıyor Bederun ıçındekı asımetn kurulduk tan sonra ıse bu genın bederun dış kas ya pısı ve organlan oluşturacak dokularda sı metrık olarak ortaya çıkugıgozlenrr Buaşa mada gundeme gelen soru nıçın ıçımızm asımetrık dışımızın ıse sımet rık olduc^uduı Evrımbı yologları ıçın bu sımetrı ko nusu bır genetik nı telık olçu mu ozellıgı taşır Hay vanların çoğu eşle rmı sımetrı te'hıelıne gore se çelre Sı metrının denetım altında tu tulması gelışme nın duzenlı bıçımde genetik açıdan de netlenme sının olçu tu olmak tadıı Olası bır eş ve ne denlı sı metrık olursa da ha ıyı gen lere sahıp oldugu gı bı ddhd uygun bır baba ada Simetrinin atası Lo n d r a Doğa larıhı Mu zesınden pale ontolog Rıchard Jefferıes e gore omurgalıların asımetrısı sı rnetrıyı bozan bır kaza sonucu ortaya çıktı Bu talıhsızlıgm kurbanı omuı galılann atası sayılan ve 600 mılyon yü on ce okyanus tabanmda yaşamını surduren sımetrıkbıryaratıktır Dolayısıyla simetrik bır dış goruntu ıçınde yer alan asımetrık organlar yarım mılyar yıllık bır mırasrır Jeffenes J0 yüdan uzun bır sure bo yunca karpoıtler adında soyuçoktanrukenen yaratıklan ınceledı Bu fosıl yaraüklar bırkaçsanümetreuzunlukta dıkenlıbırkuy ruga ve çıkıntılı patates benzerı bır kafaya sahıp olup dıkenlerle kaplıdır Denızyıldızı gıbı çağdaş ekınoderm lerde oldugu gıbı kalsıtlı tdbakaldrla desteklenen bır ıskelete sahıptıı Nıtekım karpoıt ler çogunlukJa ekınoderm sınıfından sayılır lar Jeffenes ın savına gore hem ekınodermlerın hem de omurgalıların ortak atası karpoıtlerdır Bu pek çok yonden son derece akücı olmakla bırhkte karşımızd çok ılgınç bu aykırılık çıkmaktddrr Karpoıtlerın ekınodermler de dahıl olmak uzere yaşıyan ya da soyu tukenmıs tum hayvanlardan farklı olaıak, gerek ıçlerı gereb>e dıslan tunıuy le asımetnktır Bılımadamı bu asımetnye ozel bır açıklama getınyor Onagoreekınodermlerm ve omurgalüdrın ortak atdsı sag bolumundekı tum bırımler daha kuçuk olan simetrik bır hayvandır Bu ydratık tumuyle asımetrık olmamakldbırlıkte sol bolumundekı bınmlersağd oranla ddhd gelışmıştır Kdrpoıtler bu şanssız yaratıgın torunlandır Bunlann bedenı, sol kesım agırhklı bır bedene sahıp hayvanın sımetıık bır hayvan bıçımıne donuşme çabası sonucu ortaya çıkmısür E3a nodermlerle omurgalılar da bu çabarun uzantısıdır Bu sımetrı yıtımı omurgdlıldrın ıç or ganlanyla sınırlıdıı Bu da gunumuzdekı ıç sımetrıyı kısmen de olsa açıklayabüır Her ne kadar Jeffenes ın kuramı çok buyuk bır kabul gormemışse de genetik kanıtlar açı sından olumlu karşılanmaktadır Feza Akça / Kaynak NNS Nature dergısı sımetri konusunu kapak yaptı. S99/2