Katalog

derecede onpmlı gozu ile baktıgı cepho sı doga ılımı cephpsıdır Bu bdkımdan matemaük doojadan aldıgımız ızlenımlerı tasnıf etmeye ve geıektıgı zamarı buııldn tekrar bulmak konusunda kolaylık sağla rnaya yarar Bu ıtıbarla matomaukten do ğa ılmı olarak bahsptmek belkı de hatalı olur Daha dogıu olnrı bır ıfade tarzı, ma tematıgın tabıat ılımlerı ıçın bır tur kartotek hızmeü gordugu olabılır Fakat mesela fızık ıçm bu katrotek o kadar onemlıdır kı bunsuz bır fızık tasavvur etmek pek guç veya ımkansız olur Doganın muzık kompozısyonları ıçırı ılharn kdynacjı oluşu gıbı yıne doğa, fızık vasıtasıyla bırçok matematık kompozısyonlar ıçın ılham kaynagı olmuştur Bıraz once bır guzelsanat oldugunu ıddıa ettıgırnız matematıgın guzelsanat lar akademısmde veya konservatuvarda degıl de Fen Fakultesınde ogretılmesının bır hıkrrıetı de belkı budur Matematıgın bır guzolsanat oldugunu ve mesela bır senfonı ıle karşılaştırabılecegımız bır matematık teorıde onemlı unsurun este tık mahıyette oldugunu soyledık Bunu muhtemel olarak, safdılane olmakla be raber benı şımdılık tatmın eden şu şekü de anlıyorum Kanımca guzellık kavramı bır saadet hıssının ıfadesıdır, yanı kendı kudret ve serbestı hıssınden de farklıdır zıra reel bu kudret VP serbestı hıssı tuç bır zaman sınırsızlıgı, sonsuzlugu taşımaz Dıger taraftan belırlı bır matem atık teorı ıle uzun ve devamlı bır beraber hk bazen bu ıllıi7yonun reel bır kudret hıssıne donuşmesıyle sonuçUnır ve o zaman dogal olarak estetık unsur dd kaybolur Aynı halın dıger guzelsanatlarda gerçekleşıp gerçekleşmedıgını tabıı bıl mıyorum Matematıgın uzerınde bu kadar durdugum estetık cephesıne karşılık acaba doga ılımlerırıde de estetık bır an yok mudur? Eger varsa matematıge guzelsanat gozu ıle baktıgım gıbı mesela fizıge de aynı gozle bakamaz mıyım'' 'Ikbıatı gozleyen bu üımlerde de boyle bır unsur herhalde mevcuttur fakat on ların kdrşıldştıkldrı, doğanın guzellıklerı rollerı de bu guzellıklerı gozlemek ve hıssetmektır Halbukı ressam mımar, şaır bestecı matematıkçı guzel eserı yaratırlar, hıç degılse oyle zannederler Bu bakırndan fızıkçıyı konulannı seç mesını ıyı bılen bır fotografçıya matematıkçıyı de reelı degıl, duy gulammlarını resmeden bır ressama benzetebılırız Matemaükte olsun, dıger guzelsanatlarda olsun bıze bu bahsettı Kütüphane ve bilgisayar göniillüleri Üstün Dökmen (*) B u yazıda, Batı ulkelerınde uygulanan "Kutuphane Gonullulen" sıstemını tanıtmak ve gerek bu sıstemı, gerekse "Bilgisayar Gonullulerı" adını vermek ıstedıgım benzen bır sıstemı kutuphanelenmızde hayata na sıl geçırebüecegımızı taruşmak ısüyo rum Oncelılke, okullanmızdakı tupuhnae kullanımuıa degınecegım 80li yıllarda kütüphanelerimiz 198O'lı yıllann ıkıncı yansında, ılkokul, lıse ve unıversıte oğrencüerımızın, okuma alışkanlıklan ıle ılgılı ven toplamış ükokul kufuphanelenyle ılgılı bır dızı gozlem yapmıştım (1) Ankara'dakı unıversıte ogrencüerının kutuphanekullanımıyla ılgılı bırkaç bulguyu şoyle ozetleyebüınz * Oğrencılenn % 54'u, fakulte kutuphanelennde veya Mıllı Kutuphane'de kaynak araştırmamakta, yalnızca kendıkıtaplanndan ve notlanndan ders çalısmaktaydılar, yanı kutuphanelerı daha çok okuma salonu nıyetıne kullanıyorlardı * Unıversıte ogrencüennı % 23 'u "Index"ın % 95'ı ıse ' Abstract"m ne oldugunu bılmıyorlardı Ogrencüerın % 72'sı, "abstract" sozunu, ük defa kendılerıne uyguladıgım ankette duyduklannı belırtmışlerdı * Yıne deneklerımın % 98'ı Turkıye Makaleler Bıblıyografyası'na hıç bakmadıklannı belırtmıslerdı Ogrencüenn yansından çoguna, kutuphanelerın nasıl kullanılacagı konusunda rehberlık hızmetı verılmemıştı Bu bulgu larla paralellık gosteren başka araştirma bulguları da vardır 8O'lı yıllarda Ankara'dakı ılkokullann kutuphanelerını gezdıgımde, çok az sayıdakı okulun kutuphanesı, ço cuklarda okuma gudusunu gelıştırecek nıtelıkteydı ılkokullann buyuk çogun lugunda kutuphane ya hıç yoktu, ya da vardı ama kadrosuzluk nedenıyle memur bulunamadıgı ıçın kapalıydı Mevcut memurlar ıse, kutuphanecılık egıtımı almış kaşıler degıldı, okuldakı memurlardan herhangı bınsı kutuphanecı olarak atanıyordu Bırçok okulda ıse kutuphane okulun bodrumundaydı Çocuklara hızmet vermeye çalışan bazı semt kutuphanelerı de bınaların bodrum katlanndaydı Çocuklar kalo rıfer borularının arasmdan geçerek bu kutuphanelere ulaşabılıyorlardı Araş tırma kdpsamındakı çocuklann % 86'sı ıse çocuk kutuphanelermın çocuklara odunç kıtap verdıgıru bılmıyordu (1) Yukandakı tablo, derste tutulan notlan ezberlemenın ışlevsel oldugu ogrenme ortamlannın urunu olsa ge rek Ogrencılenmızın okuma ve kutup hane kullanmd alışkanlıklarıyla ılgılı 8O'lı yıllarda yaptıgım araştırmayı, ıçınde bulundugumuz yü kısmen tekrarla maya başladım Hk bulgular on yıl ıçmde kayda deger bır gelişme olmadığını gostenyor Ornegın, kuruphaneler yme okuma salonu nıyetıne kullanılıyor Ancak sevmdırıcı bır gelişme var, bu da bazı kuruphanele re bılgısayarlann gırmış olmasıdır bu kutuphanelerde ogrencıler, bılgısayarla kaynak tarayabüıyor Fakat bılgısayar/ınternet, kutuphanelenmızde henuz yeterınce yaygın ve etkın degıl dır On yıl sonra Ankara'dakı ükokul kutuphanelerını dolaşügım zaman, nıtelık ve nıcelık açısmdan hıçbır gelişme olmadıgını, hatta gerıleme oldugunu belırledım Yıne, bırkaç okulun katuphanesı kalıtelıydı, çogunlugun kutuphanesı ya yoktu, ya sureklı kapalıydı ya da açıkü ama ıtıcı sayılabüecek olçude bakımsızdı On yıl oncesıne oranla kutuphane sayısında azalma olmuştu, bazı okullarda kuruphaneler dershaneye çevrılmıştı Gönüllüler sistemi Yukarıdakı bulgulara baktıgımızda, kutuphanelere yeterınce onem vermedığımız, kutuphaneyı adeta bır luks olarak gordugumuz anlaşılıyor Oysa kutuphane, egıtım surecının ayrümaz bır parçasıdır Eger bıf'egıum sıstemınde dershane kutuphaneden daha onemlı ıse, o egıüm sıstemı "ezberletmeyı" tercıh edıyor demekür Eger bır egıüm sıstemınde kutuphaneye yeterınce onem verüıyorsa, o sıstemde oğrencılenn bügıyı keşfetmelen ve uretmelen ıstenıyor demekur Bügı çagına gırdık sayılır Bu çag, derste tutulmuş notlan ezberleyen ınsanlann degıl, bılgıyı ureten ınsanlann çagı olacaktır Okullanmızdakı kutuphanelere daha fazla onem venlmesının geregı açıktır Işe nasıl başlamalı9 Kanımca ük once, kulturun genelınde bulunan "ezberletme' eğılımını gıdermek gereklı Hancı olarak, egıtıme ve kutuphanelere aynlan parasal kaynak artınlmalı bunlann yanı sıra, Batı ulkelerınde uygulanan bır sıstemı denemeyı onerıyorum Bu da kütüphane gönüllüleri sısterrudır Bazı ulkelerde trafik gonullulen gıbı kutuphane gonullulen sıstemı var (1,2) Gonullu veliler, kutuphane kullanımına ve çocuk psıkolojısme üışkın kısa surelı bır egıtımden geçtıkten sonra, çocuk kutuphanelennde, kendüenne uygun saatlerde, sureklı çalışan kutuphane orevlısının yanı sıra, oğrencüere hızmet verıyor Çocuklara kutuphane kullanma alışkanbgını kazandırabümek ıçın, uç şeye onem vermek gereklı (a) Kıtabın nıtelıgı (kapsamı gorunuşu vb) (b) Kutuphane ortamı ve (c) Çocugun kutuphanede 0evamı21. sayfada 564/17 mızı mutlu hıssettıgımızde benhgımızı ışgal eden ızlenım kompleksını yaratan ve ya yarattıgını zannettıgımız şeye guzel derız Dıger taraftdn saadet hıssme bır tur kudret hıssı hatta sınırsız bır kudret hıssı gozu ıle bakabılınz Bızı mutlu eden şey arzularırruzın tatmmı degü tatmın edebılme kudret ve serbestısıne sahıp oldugumuzu zannetmemızdır Bu ıtıbarla bızde gu/ellık hıssmı yaratan ızlenım komplekslerı bızde sınıısızlık hıssını yaratanlardjr Guzel ınsdna ıçınde çırpındı gı acız çemberını unutturanona bu tuı smırsızlık serbestı ve kudret hıssmı verc bılen şeydır dıyebıhrız Matematık teorılerındekı pstetık unsurunun da yıne acızden kurtulmak ve sınırsızlık ılluzyonundan ıbarel oldugunu zannedıyoı um Fakat şunu da ıldve edebılınz kı butun guzelsanatlarda olduğu gıbı bu sınırsızlık ılluzyonu kesın bu hıs degüdu ve ancak tecrube ıle ne oldugu hakkında bır fıkır edınılebıhr Bu ılluzyon reel bır g m hudutsuzluk ılluzyonunu veren şey nedır? Sanıyorum kı bu şey ıntellektın otomatık olarak ışleyen soyutlama meka ruzmasınııı rıe oldugunu bırdz once gor duk Induksıyon mekanızması, şuurumuzda cereyan eden ve bırkaç defa tek rar eden bazı olayların şuuraltımızda sonsuza kadar tekrandır Guzel bır sen fonı Suleymanıye Camu, boyle ınduksıyonları talırık ederler Işın bıraz tuhaf tarafi, matematıkçının şuuralünda cereyan eden ınduksıyonları şuurustune çıkarma ya ugraşmasıdır Bu suretle olur da sınır sızlık ılluzyonu kaybolursa da bır taraftan bır ılluzyonun en kuvvetlı oldugu anların ınduksıyonlann şuuıaltmdan "juurustunp geçış anları olmalan bır taraftan dd şu uraltında ceroyan eden ve şuurustune naklcdılen her mduksıyona karşılık ge nellıkle yenı şuuraltı ınduksıyonlann dog ması nedenıyle estetık bakımdan bır şey kaybedılrnış olmaz ve matematık de hıç bır zarrıan bıtmez