Katalog

an YERBİLİM Sıbrrya nın en kuzey ucundab bozkırlaıda Popigai adında gızem ü bır yer vardır Oradakı ırmaklar boyunca uzanan yuksek tepeler bır zamanlar tumuyle erımış oldugu yonunde ızler taşıyan kayalar dan oluşmuştur Uydu aracüıgıyla elde edılen goruntuler soz konusu tundrdnın gerçekte hdlkd bıçımmde dev bır alçdk basmç alanı oluş turdugunu gostermekte bu da Popıgaı nın genış bır goktaşı krateri oldugunu ortaya koymaktadır Geçen temmuz ayında Kanadalı ve Rus bılım adamlarrndan oluşan bır ekıp goktaşının dunyaya yaklaşık 35,2 milyon yıl önce duştu gunu saptadılar Ekıp bu tarıhe goktaşının çarpmasmdan sonra yenı Yeni bir göktaşı krateri daha perek Ameı ıka ya yonelırler Bu sıcak su havzasının uzerındekı nemlı hava yukselerek fııtına bulutlarının oluşmasına ncdon olur Fırtınalar so nucunda atmosferın ısısmda meydana gelen de gışım su dkıntıldnnın da yonlerını degıştırerek ıklırnın dunyd çdpındd etküenmesıne yol açar Geçen yüa dek 1982 yılındd bdşlayan El Nıno nun en etküı oldugu yü olarak bılınıyordu 1986 1991 1992 ve 1994 ydlannda da hafıfçe etkısını bellı den El Nıno 1997 yümda tum gu cuyle gerı dorıdu Ne var kı bu yıl farklı bır dururn soz konusuydu Ardştırrndcıldr El Nıno nun ydkldşmaktd oldugunu onceden büıyorlardı Uydular sıcaklık olçen şamandıralar ve okyanus deneylerı aracılıgıyla bılım adamları El Nıno nun gelmekte oldugunu onceden kestıre bıldüer El Nnıno nun yaklaşmakta oldugunun onceden bılınmesı bıze sayısız yararlaı saglaya büır Onceden elde edılecek bügılerle çıftçıler ekın seçımını nemlı ya da kurak havaya uygun olarak yapdrlar Geçen yıl Ekvdtor da çoruklar tıfus gıbı suddn kayndklanan hdstdlıklard kdrşı aşdandı Bugday alımsdtımı yapanlar Avustral ya da meydana gelecek El Nmo kokenlı bır ku raklıgın dunya bugday stoklarını crıtocogını ve fıyatlan yukseltecegını duşunerek bugday stok larını onceden drttırdıldr Kalıfornıyadakı Atmosfer Araştırmd Merkezı ust duzey bılım adamld rınddn Michael Glantz araştırmacüarın El Nı no yu henuz yeterınce tanımadıklarma bu ne denle de sonuçlan konusunda saglıklı kestırım lerde bulunamadıklarına dıkkat çektı (ru) ayrı evrede evcüleştırıldıklerı anlamına gelebılecegıne ancak bır kez evcüleştırılıp kopeklerın hâlâ yabanıl olan kurtlarla çıftleştırılmesınden sonra farklı gruplara ayrıldıkları olasılıgının daha akla yatkın olduguna dıkkat çekıyor Gelgelelım VVayne ın en elde ettıgı en şaşırtıcı sonuç mıtokondrık DNA nın degışımı ıçın gereklı olan surenın he saplanması yanı ılk evcüleştırmenın ne zdrridn gerçekleş tıgının bulunmasıydı VVayne e gore yaklaşık 135 bın yıl once gerçekleştırılen kurtldiın evcılleştırılmesı bır ıkı ko pek yavrusunun alınıp evcılleştırümesınden çok daha karmaşık toplumsallaşma surecını de ıçeren bır olaydı Goçebe bır toplumda ılk evcıl kurtun soyunu gelıştırerek toplumun uyelerı durumuna gelmelerı nasıl gerçekleştırılmıştı9 VVayne kurtlarla ınsanlann yaklaşık yanm rnılyon yü boyunca aynı oı tamldrdd yaşddıklarına dıkkat çekerek bu nun kaışılıklı bu etküeşım kurmak ıçın oldukça uzun bır sure oldugunu belırtıyor Ote yandan çok sayıda bılım adamı molekullere daydlı bır tarıhlemenın çok daha saglıklı oldcagınd ınanıyor Kazıbılım uzmanlarııse hayvanların 135 bın yıl once ev cüleijtıı ıldıkle rını gosteren tek bıı kanıt bıle olmadıgına parmak basarak buta rıhın dogru olmddıgını ılerı suruyorkr Ancdk VVayne ılk kopeklerm kurtlara çok benzedı gını bu nedenle kazı bılım kayıtlarında go zardı edılmış olabıle cegını savunuyor (ru) ek tuıloıının DNAsmı en bır taı ıhte bu ola Vayne 67 farklı turde le kurt ve çakdlldrddn ı sonucundd kurtldrla er tdşıdıgına tanık ole dort sınıfa ayırdı Bu layları yansıttıgından ılan tanıdık kopek tur grubun kurtlann dort den katüaşan kayalar ıçındekı radyoaktıf argon mıktanru olçerek ulaştı Işın ügınç yonu 1995 yılında başka bır ekıbın şımdı Chesapeake Koyu nda gomulu bır kratenn de uç aşagı beş yukarı aynı za manda meydana geldığmı saptamış olmasıydı Son 65 milyon yılın en buyuk ıkı çarpışması hemen hemen aynı zamanda dunyayı etkıledı Bu boyutta çarpışmalar çok ender meydana geldıgınden zamanlamanın bır rastlantı olması hemen hemen olanaksızdır Bır olasüıkla çekım gucuyle bırbırlerme baglı olan ıka kuçuk gezegen dunyanın yorungesme gırdı Her ıkı çarpışmanın etkı lerı dunyaya yansıdı Popıgaı çarpışması sonucundd 80 lı yılldrda Italyada kazılar sonucu ortaya çıkan tortu katmanları oluşurken Chespedke krateri de bır olasılıkla kuvars parçacıklarmm Georgıadan Barbados a uzanan bır alana dagümasına yol açtı Ancak bılınen en buyuk çarpışma 65 müyon yıl once Kretas donemmde Yucatan hyısında meydana gelen ve dınozorlarla çok sa yıda başka canlının yeryuzunden sılınmelerıne neden olan çarpışma ıdı Bu çarpışma goz onunde tutulursa ınsan Popıagaı ve Chesape akede bırlıkte meydana gelen ıkı çarpışmanın da bpnzer etkıler yaratmış olabüecegmı duşunmeden edemıyor Ancak bılım adamları bu ıkı çarpışmanın canlılar uzerınde hıç de sanıldıgı gıbı buyuk bır etkı yaratmadıgıru bebrtıyor ve Kretas donemınden kaynaklanan çarpışmaların kıtlesel yok oluşlara yol açtıgı egılımının artık geçersız ol duguna dıkkat çekıyorlar (ru) 564/13