Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Ay yolculuğunun 25. yıldönümü Vehbi Belgil ugün Ay yolculuğunun tam 25 yılIdönumü 25 yıl önce 16 Temmuz 11969 Çarşamba gunu Apolloll aracı Ay'a doğru ateşlenmıştı, üç yolcusu ıle bırlıkte Neil A. Armstrong, Edwin E. Aldrin ve Mlchael Collins. Bunlardan bırıncısı 20 Temmuz 1969 Pazar günü Amerıka saatı ıle 4 17,40'ta Ay'a ayak basacak ve ünlü sözunü söylecektir "Bu bır ınsan ıçın kuçük bır adım, fakat ınsanlık ıçın dev bır adımdır" Kendısını, bıraz sonra, Edwın E Aldrin ızlemıştı Onlar Ay üzerinde çalışmalarını surdururken Mıchael Collins de "komuta ve hızmet kabınfnde onlan beklemış, yanı Ay çevresınde dönmesını surdürmuştü Ve sonunda, üçü bırden dunyaya dönmuşlerdı şüncelenne aykın duşünce ılerı sürenlerden para cezası alınırdı Ustad "Aslan 3 gözlüdür" mü demış? Sız ıkı gözludur dıyemezdınız. Çok genlere gıtmeye gerek yok Montgolfier kardeşterin ılk balonu 1783'te uçmuştu Sonrakı bırçok başanlara rağmen uçmanın ımkânsızlığı öne surüluyordu Ingılız yazar Samuel Johnson, bır yıl sonra şöyle demıştı "Havaya yukselmenın yolunu öğrendık Ama daha fazlasırfl öğrenemeyız " Bu olaydan 108 yıl sonra, 19 yüzyılın arıfesınde, Lord Kelvın "Havadan daha ağır damın kendı saçlannın ağıriığı altında pestıle döneceğını, bır matematık sorusunda belırtmıştı Ikincı bır guçluk yerçekıminden kurtulmaktı Bu çekımden kurtulmanın tek yolu füzeyı sanıyede 11 ktlometre hızla fırlatabilmektı Onu da yaptınız dıyelım O zaman ıkı guçluk çıkıyordu Füze bu hızdan az hızla atılırsa, hızı kesılınce yere düşer, bundan hızlı guçle atılırsa o zaman da dunyanın çekımınden kurtulur ve dönmemek üzere uzayın dennlıklenne dalardı Bu guçluğu de çözdünuz fnsanoğlu uzayda nasıl yaşayacaktı? Normal bır gıdışdönuş ıçın dahı olsa? Jules Veme, kahramanlannı gundelık gıysılen ıle bındırmıştı füzesıne Hatta bır köpeğı de Oysa bu da olanaksızdı Çunkü, atmosferde hava basıncı azalınca, bu basınca göre yaşamını surduren ınsanın bütün vucudundan kan fışkırıyor, bunu ölum ızlıyordu Buna çare bulundu ve fuzenızın Ay'a ınış yaptığını duşunelım Dönuş nasıl olacaktı? Ounyadan fuze rampalarından ateşlenerek gıdıyordunuz Ay'a Orada rampa ve uçuş alanı yoktu kı? Dönuşte ıkı ayn sorun beklıyordu astronotlan 1) Yerçekımının yaratacağı hız, 2) Oönüş alanı Ay'ın çekımı dunyanınkınden 6 kez azdı Sonra, orada hava olmadığı ıçın Ay'a ınecek füzeyı alevler saramazdı Dunyada ıse durum kanşıktı Atmosfere gıren bır füzeyı, surtünme nedenı ıle alevler sarıyordu Dahası, dunyaya ınış arttıkça hız da artıyor, bu da sıcaklığı doruğa yükseltıyordu Bu sıcaklık nasıl önlenecektı? Belkı 1 000 veya 2 000 dereceyı bulacak sıcaklıktan astronotlar nasıl korunacaktı? Muthış bır hızla duşecek fuzenın hızı nasıl kesılecektı? Kestınız dıyelım Toprak acımasızdı Tonlarca ağırlıktaki bır füze nasıl bır yumuşak ınış yapardı? Evdeki hesap ve çarşı kıllan"nın zıncırteme başansı olmuştur Japon, Çınli, Hıntlı, Iranlı, Sümerlı, Mısııiı, Fenıkelı, Yunanlı, Arap, Romalı, Rus, Alman, Fransız, Ingılız ve Amenkalı bılgınlerın başansı Işte Annstrong'un Ay'dakı demecının ıkınci bölümü buna ışaret etmışti Ama bız sözü yıneleyelım "Bu bır tek ınsan ıçın kuçük, fakat ınsanlık ıçın dev bır adımdır " Ay'a ınışten sonra buluşlar durmadı Daha da arttı ve Rus Tsıolkovskı'nın (18571935) şu sözü gerçekleştı "Insanoğlu yeryüzünde doğdu, ama sonsuza dek oraya bağlı kalmayacak " (Bılgının mezar taşında böyle yazıyor) ApolloH'ın bu yolculuğu, gldişdönüş, 8 gun sürdü 16 temmuzdan 24 temmuza kadar Çarşamba gunü başladıkları yolculuk yıne bır çarşamba gunu bıtmıştı Ve bız, 25 yıl sonra, bır perşembe gunu bu yolculuğun yıldönümünu kutladık Evet, Armstrong'un sözü yerinde ldl "Bır ınsan ıçın kuçuk bır adım " Bu adım gerçek anlamda bır adımdı Amenkan ölçulerıne göre 9,5 footluk bır adım, astronot çızmesı adımı Resmını de gördük, Ay toprağı uzennde bıraktığı ızın görüntüsünü Astronot'un, sözunu ettığı ıkıncı adın, yanı "ınsanlık ıçın dev adım", mecaz (benzetme) anlamında adım Bu da ınsanoğlunun Ay'ı anlama, değehendırme ve sonunda ele geçırme çabalarının en az 2 500 yıl süren serüvenı Ay'ı anlamaya çalışan "ilk"lerden bın Thales, yıldızların kendı yanan dünyalar olduğunu, fakat Ay'ın ışığını Guneşten alan bir gök cısmı olduğunu, bunun guneşle dunyamız arasına gırdığı zaman guneşın tutulacağını önceden söylemıştı Buna karşılık Ay'ın guneşle dünya arasına gırdığl zaman Ay tutulduğunu ılerı surmuştü Ancak, bız burada düşünürlenn uydumuzla ılgılı duşuncelerını özetleyecek değılız Bunu bırçok kez yaptık Ansıklopedıler de de bulmak mumkun Bır bılım yazan olarak bızı burada bılgılendıren, Ay'a hangı aşamalardan geçılerek ulaşıldığını göstermek. Yolculuk süresi Ne tuhaf! Yenı bır fikır, yenı bır gırışım karşısında, ınsanoğlunun ılk tepkısı, hep "Olmaz olmaz " dıye yaygarayı basmak oluyor Bunu yapanlar da, genellıkle, hep aklı evveller, alanlarında sözu dinlenen kımseler Ama, bunların karşısında, cesaretını cahıllığınden alanlar da var Bunlar, hıçbır şeyın son şekhnın olmadığını, olamayacağını söyleyenler Her "olmaz" denenın bır olur yanını bulanlar, bunu gerçekleştırenler Rönesans bu gıbilerın zaferı oldu Aklı evveller, bırçok şey ıçın olumsuz tutum ıçınde ıdıler Dayandıkları da hurafeler, söylenceler, taptıklan tanrılar ve eskı çağlann filozoflan ıdı Descartes dönemı ünıversıtelerinde ve daha öncelen, Aristo'nun du "Olmaz, olmaz" deme, olmaz olmaz bır makıne ıle uçulamaz" demıştı Oysa 5 6 yıl sonra, yıne ıkı kardeş, havadan çok ağır bır makıne ıle uçtular VVnght Kardeşler, 1901'de 5O'lı yıllara gelındığınde uzay yolculuğundan hemen her gun soz edılmeye başlandı Nereye gıdılecektı uzayda? Tabıı Ay'a Ancak, uydumuz bızden 300 000 kılometre uzaktaydı Arada havasız bır bölge vardı Buharlı, benzınlı motoriarla burada bır şey yapılamazdı Bunların yenne, Fransız romancısı Jules Verne'ın ünlü romanındaki gıbı "fuze" kullanmak gerekıyordu Ama, fuzenın de bırçok sakıncalan vardı Bır zamanların unlü lıse matematık kıtabı yazan F G M , bızde de o zamanlar okunan kıtabında, fuzeyle havaya fırlatılacak bır a Uzay serüveni Ve mutlu son Sözunü ettığımız bütün bu guçlukler ve bunlarla ılgılı ayrıntı guçlukler bırer birer çözüldü Nasıl çozüldü? Buyük bılgı bınktmı ıle Bu bılgıler en azından son 2 500 yıl ıçınde bınbır meşakkatle toplanmış bılgılerdı Işte Ay'a ınış ve dönuş bu bılgıler sayesınde gerçekleştı Bu da tek bır ulusun ınsanlarının buluşlan değıi, Japonya'dan Amenka'ya kadar uzanan topraklarda yaşamış, düşünmuş, buluş yapmış, uygulamış bınlerce, yüzbınlerce ınsanın "duşunen a Ikı dev güç arasındakı ölumkalım yarışmasından Sovyetler Bırlığı kapıtalıst rejımı bütün müesseselerı ıle yok edeceğını her fırsatta yınelıyordu Hatta, Sovyetler Bakanlar Kurulu Başkanı Nıkıta Kruşçev, 1527 Eylül 1959 yılında ABD'ye yaptığı zıyarette bunu açıkça belırtmış "Sızı yıyecegız," demıştı Bunun somut göstergesı olarak bir "Sputnık" modelını Başkan Eısenhoover'e hedıye etmışti Bu hedıye, Amerıka'nın "Bızım atom ve hıdrojen bombalarımız var" dıye gek gek geyırmesıne bır karşılıktı Sovyetler de, "Bız de o bombalan gelıp sızın başınızın uzennde patlatınz" demek ıstıyordu Bu arada Sovyet "ılk"len yağmur gıbı yağmaya başlamıştı Ilk bır Sovyet gullesının Ay'a duşurulmesı, ılk olarak Ay'ın hıç görünmeyen arka yuzunun resmının çekılmesı, ılk kez bır ınsanın dunya çevresıne gönderılmesı, Ay'a ilk yumuşak ınış, Venüs'e ılk inceleme aracının gönderılmesı gıbı Işte, Başkan Kennedy böyle bır hava ıçınde 1961 Mayısın'nın 25'inde kongreye bır hedef gösterdı Amerıka ılk on yıl ıçınde Ay'a adam ındırıp gen getırmelı ıdı Sam Amca, bunun gerçekleştınlmesı ıçın kesenın ağzını açmıştı Bu arada Ruslar da boş duımuyordu Tank yapımına hız vermışler ve 30 bın kadar tankı Alman sınırlarına göndermışlerdı Amenka'nın buna yanıtı nötron bombası oldu Bu bomba temız bır bomba ıdı Atom bombası gıbı radyasyon çıkarıp ınsanlan hayvanları yok etmıyor, sadece asker canlılan yok edıyordu Tanklan değıl, onlan kullananları yok edıyordu Bunu gudumlu ve çok başlı atom bombalan ızledı Gudumlü atom bombalan (Cruıse mıssıle), radariann gözunden kaçmak ıçın alçaktan uçuyor, dağ ve tepelerın uzennde yukselıyor ve duşmesı gereken yerın uzennde patlıyordu Çok başlı nukleer fuzeler ıse her bın ayn güdümlü bırçok bombayı düşman topraklarına götürüp grtmelen gereken yerlere fırlatıyordu Ve bu yarış böylece surerken Kennody'nın ruyası gerçekleştırıldı Ve ışler bu mınval uzere gıderken hıç beklenmedık bır olayla Sovyetler Bırlığı dağıldı Sovyet komunıst rejımı ıflas etmışti Yalan, dolan, dolapla yurutulen bır rejımın mumu yatsıya kadar yanardı Oyle oldu Bunun kötu sonucu şu oldu ABD zorla yuruttuğü uzay yarışından buyuk çapta çekıldı Oysa, Apolloll projesı 25 mılyara mal olmuştu Aslında Sovyetler'ın ıflası Ihtılal'ın 50 yılında, yanı 1967'de gözlenmişti. Aya çıkış (veya iniş) fikri nereden çıktı? 38215