Katalog

AY YOLCULUĞU Ay taşlarını inceleyen jeologlardan Dr. James Gooding'ln yıllar süren araştırmalarına göre Ay ve Dünya 4.5 milyar yıl önce aynı malzemeden oluşmuş. Ay taşlannın gelmesinden önce bazı jeologlar Ay'ın, Dünya'nın çekimine kapılmış bir cisim olduğunu öne sürmüşler ama günümüzde, Ay ve Dünya'nın aynı malzemeden doğduğu yaygın kabul gören bir varsayım. Bugüne kadar Ay taşlanndan alınan örnekler üzerinde yaklaşık S bln klşl Wllmsel çalışma yapmış, halen taşlaıia IIgili 65 çalışma devam edlyor ve bu taşlar Ikl kuşak doktora öğrencisine bilimsel çalışma konusu sağlamış. Şlmdi bir üçüncü araştırmacı kuşağı taşlar üzerinde çalışıyor ama Gooding taşlara gösterilen ilgide yıldan yıla azalma olduğunu, genç araştırmacılann kendilerine meslek olanağı sağlayacak konulara yöneldiklerini söylüyor. Dünya ve Ay benzer Nefes kesen Ay yarışı ve Rusya'nın yenilgisi Ruslar Amerikalılardan önce Ay'a gitmek için her şeyi yaptılar ama başaramadılar. Ç Ay taşlarının bilimsel değeri tartışıladursun bu nadide örnekleri serbest piyasada yüksek fiyattan değerlendirenler de var. Ruslar'ın Luna 16 robot aracı tarafından alınan örnekler 1993'te New York'ta Sothebys müzayedesinde "astronomik" bir fiyattan 442,500 dolardan alıcı bulmuş. Apollo 15'in kaptanı Dave Scott'un uzay giysislnden çıkan Ay taşları da Beverly Hills'de el altından bir koleksiyoncuya 42.500 dolardan satılmış. ABD'de ulusal hazine sayılan Ay taşlarının satılması federal bir suç oluşturuyor. Yine de satışı yasaklanan her malın olduğu gibi Ay taşlarının hareketli bir karaborsası var. Taşlarının envanterine göre dünyada bilimdışı kullanımda olan 6.9 kg Ay taşı var; 52.1 kg taş ise halen bilim adamlarınca kullanılmakta. Bir Ay taşı parçası VVashlngton DC Ulusal Katedral'de bulunuyor, 10.0 kilo Ay taşı ise Dünya'nın çeşitli yerlerindeki 90 kadar müzeye dağılmış durumda. Ay taşlarını saklama konusunda gösterilen bütün titizliğe karşın yıllar içinde bu taşlann çeşitli kanallardan dışarı sızdığı anlaşılıyor. Resmi kayıtlarda yer almayan bu sızıntının failleri, taşları Houston'a nakleden görevliler veya astronotlar ve bilim adamlan olabilir. Ay parçalan birçok klşl Için her yerde bulunabilecek sıradan bir çakıl taşı kadar değersiz olabilir ama meraklısı için ağırlığınca altından fazla değer taşıyor. Koleksiyon değeri bir yana bırakıldığında, bugün için Ay taşları ile yürütülen en önemli proje, Ay taşlarının gelecekte Ay yüzeyinde yapımı planlanan olası bir Ay üssünde inşaat malzemesi olarak kullanılabilirliğini araştırıyor. Birleşik Devletler ekonomik güçlükler nedeniyle, ay uçuşlarını destekleyen bütçelerde yıllardır kısıntı yapıyor ancak bilim adamlan Ay'la ilgill düşlerini sürdürmek istiyorlar. Gooding tekrar Ay'a gidilinceye kadar ellerindeki en somut bilginin Ay taşlarında saklı olduğunu ve bu taşlann incelenmesine sonsuza kadar devam edilebileceğini söylüyor. Kaynak: Astronomy Today Temmuz 94 (İM) Ay taşı ticareti eyrek yüzyıl kadar önce. Neil Armstrong Ay'a ilk adımını attığında, başa baş sürdürülen yarışta Amerikalılar'ın Sovyetler'i geride bıraktığına hemen herkes inanmıştı. Apollo 11 zaferlnden sonra Sovyetler Ay'a ulaşma yanşına katıldıklannı yadsıma yolunu yeğledi. Sovyetler'in belirttiğine göre amaç, içinde insan bulunmayan uzay araçlan yardımıyla Ay'dan örnekler elde etmek ve robot araçlann Ay yüzeyinde dolaşmasını sağlamaktı. Insanların yaşamı neden tehlikeye atılsındı ki? Ancak bu yalan sonsuza dek gizli kalamazdı? Glasnost döneminde, Ay'a ulaşma yanşında Amerika'yı yenme uğruna milyarlarca rublenin boş yere harcandığı itiraf edildi. ya çıkarttığı sorunlara karşın Sovyet hükümeti ilk insan taşıyan uzay aracının 1967 Nisan'ında fııiatılması karannı aldı. Tasan, fırlatılacak tek kişilik bir Soyuz aracının hemen ardından ertesi gün üç kişilik bir araç daha fırlatmaktı. Her iki uzay aracı Ay'a iniş yapacak; kozmonotlar bir Soyuz'dan ötekine yürüyecekti. Böylelikle aracın iniş yapma yetisl ve uzay giysilerinin bir denemesi yapılmış olacaktı. Kozmonot Vladimlr Komarov'u taşı Yarışın kökenleri İlk kez başanyla sonuçlanan uçuş 1968 Mart ayında fıriatılan Zond 4 aracıyla gerçekleştlrlldl. Aracın uçuş planı günümüze dek bir tartışma konusu oldu. Rus kaynakları aracın Ay'ın Sovyetlerin Ay'a gitmek İçin gellştlnllkbrl araçlar almdl Moskova Havacıhk çevresini dolaş196* Aralığ.'nda. kod ad. Muzesl'nde sergtlentyor. Yukarda bunlardan biri... mayı amaçladıOKL1 olan uzay aracının, o zamanlar ğını llerl sürerken, bir Ingiliz bilim adamf yan ilk Soyuz uzay aracı 23 Nisan 1967 henüz gelişme aşamasında olan Soyuz da aracın aslında Ay'ın uzağına fıriatıldıgünü fırlatıldı. Ancak aracın güç üreten uzay aracının bir uyarlaması olmasına kağını iddia ediyor. güneş panellerinden birl açılmadığından rar verildi. Bu sırada Soyuz'u üreten KoAmacı ne olursa olsun, araç, kontrol Komarov'a geri dönmesi önerildi. Böylerolev Bürosu N1 adındaki, Ay'a iniş yasistemindeki bozukluk nedeniyle dünya ce üç kişilik ikinci Soyuz uzay aracının pacak dev uzay aracı üzerinde de çalışçevresinde elips biçiminde bir yörünge gönderilmesi suya düştü. Kapsül atmosmaktaydı. çizdikten sonra hemen yok edildi. fere girerken Soyuz'un paraşüt ipleri birİlk Proton/L1 10 Mart 1967 tarihinde Bunu izleyen iki girişim daha olumlu birine dolandı ve Komarov da iniş kabini uzaya fııiatıldı. Rokete ilişik L1 aracı, bir biçimde sonuçlandı. Ardından Kasım parçalanırken can verdi. Bu kaza nedegerçek amacı gizlenmek üzere Kosmos 1968'de gönderilen Zond 6 Ay yüzeyinin niyle Soyuz ve Ay programına bir süre 146 olarak adlandırılmıştı. Ancak Ay'a 2250 km yakınına gelip Ay'ın çevresini ara verildi. ulaşması beklenen aracın işlevindeki bobaşarıyla dolaştıktan sonra iniş kabini hazukluk nedeniyle geri döndü. sar görerek yok oldu. Ancak Sovyetler'e N1 ortaya çıkıyor Bunu Nisan ayının başında fıriatılan önemli fotoğraflar sunan kamera kutusu Yaşanan felakete karşın, ekiplerin egiCosmos 154 izledi. Ancak bu kez de zarar görmedi. Sovyetler ileride bu yöretimi ve uzay aracı üretimi sürdürüldü. Ankontrol sistemindeki bir yanlışlık nedeniylere kozmonot gözünün tanık olmasını cak 1967 yılının sonuna dek iki kaza dale araç yeniden dünyaya döndü. umuyordu. ha oldu. Derken 1968 Aralığı'nda Amerika'nın Ocak 1968'de N1 yardımcı motoru Apollo 8 aracıyla olağanüstü başarısı Felaketler başgösteriyor hazırdı. Bu kez iki kozmonot uçacaktı. yankılar uyandırdı. Sovyetler başansızlıkİlk iki Soyuz uçuş denemelerinin orta Sovyetler'in Ay'a insan gönderilmesi tasarılan ilk kez 1960 yılında ortaya atıldı. Chelomei tasanm bürosu, daha sonra "Proton" olarak bilinecek büyük bir roket çizmekle görevlendirildi. Tasan iki kolda gelişiyordu: Birincisi, İçinde tek bir kişinin bulunacağı ve Ay'ıo çevreslnl dolaşacak olan ve Proton'dan fırlatılacak bir uzay aracı. öteki, daha büyük bir rokete gerekslnim duyulan ve Ay'a ayak basılacak bir ekibln hazır Ay'ın yörüngeslne ulaşıldığında kozmonotlardan biri uzayda yürüyerek yörünge aracından iniş aracına geçecekti. Amerikan Apollo aracının tersine, burada her iki bölüm arasında bir bağlantı yoktu. Daha sonra kozmonot, iniş kabinine kumanda ederek Ay'da kısa bir yürüyüş yapacak ve iniş kabinine dönecekti. Birkaç saat Ay'da kaldıktan sonra ana kapsülle kenetlenecek ve dünyaya dönecekti. Tüm Ay'a iniş programı N1 roketinin başarısına bağlıydı. 105 metre boyunda ve yaklaşık 17 m. çapındaki dev roket Amerikan Satürn 5 aracına özdeş bir görünümdeydi. Ama Satürn 5 ilk aşama motoruyla güçlendirilmiş olmasına karşın. N1'ln ilk aşamasında en az otuz motor bulunuyordu. 1967 yılında fııiatılması düşünülen ilk Sovyet Insanlı uzay aracının gönderilmesi, teknik gecikmeler ve aksaklıklar nedeniyle 1968 yılına kaldı. Yengi Yenilgi ve