Katalog

TOPLUMBİLİM TV DE B I Li M İnsanlar eşlerini nasılseçer? Kadın erkekte nelere önem verir? Erkek kadında neler arar? Çeviri: Dr. Taflan Salepci I nsanların rastgele eş seçmedıklerı ve evlenmedıklerı gerçeğı toplumbılımcılerın, ruhbılımcılenn, bıyologların ve antropologların haylı ılgısını çekmıştır insanların cazıbelerının ve evlılıklerının temelını oluşturan seçım ve kararları anlama çabaları genellıkle psıkososyal ve sosyobıyolojık yaklaşımlarla değerlendırılır Pslkososyal yaklaşım başlıca eşlerın çok sayıdakı sosyolojık, psıkolojık ve fızıksel ölçutlere ne derece uyduğunu araştırır Genellıkle eşler arasındakı benzerlikler, farklılıklardan çok fazladır. Eşler yaş, boy, ağırlık, göz rengı, genel fızıksel çekıcılık hatta kulak memelerının uzunluğu bakımından bırbırlerıne benzeme eğılımındedırler Etnık köken, dını ınançlar, eğıtım duzeyı, guncel olaylar hakkında göruşler ve dığer bırçok kışılık göstergelerı de benzerlık taşır Eşlerın şızofrenı gıbı psıkıyatrık bozukluklar bakımından da benzerlık taşıdıklarını gösteren delıller vardır Şuphesız bu nıtelıklerın tumu gerçekten bırbırlerınden bağımsız değıldırler, uzun boylular daha ağırdırlar ve aynı etnık kökene sahıp kışılerde sıklıkla aynı dını ınanışları paylaşırlar Yukarıda özetlenen eş seçımı çalışmalarına pslkososyal yaklaşım, bu seçımı bazı nıtelıkler ya da nıtelık grupları uzerınde şekıllenen anlık kararlar olarak değerlendırmekle eleştırılmıştır Bır başka, belkı de daha gerçekçı bakış açısı da eş seçımını daha ıstenır bır ılışkı yaratmak ıçın çıftlerın ıletışım kurabıldıklerı ve tartışabıldıklerı dınamık bır olgu olarak görmektır Eş seçımını dınamık bır olgu olarak gören çalışmalar eşler arasındakı benzerlık ve ayrılıkların çogu kez haylı karışık olduklarını, çıftten çıfte değışebıldıklerını ve ıhşkı olgunlaştıkça başkala şım taraftarı ve karşıtı çok şey yazılmıştır Araştırmacıların bırçogu ınsanların üreme taktıklerını Darwın'ın seksuel seçım teorısi ışığında anlamaya çalışmaktadırlar Erueasıt (ve en saf) şeklıyle sosyobıyolojı, kadınların eşlerini belırlemede gıjç beğenır olacaklarını ve çocuk yetıştırmede ıhtıyaç duyacakları kaynakları kontrol eden erkeklerı seçerek onlara sadık kalacaklarını öngörmektedır Erkeklerın de hem kadınları hem de dığer kaynakları elde etmek ıçın yarışacaklarını ve alabıldığıne çok çocuk sahıbı olacaklarını varsaymaktadır Erkeklerin taktiği Erkeklerın göruş açısından sosyobıyolojik varsayımları daha gerçekçı bulabılırız Erkekler ıçın çocuklar bırer yatırımdırlar ve erkekler daha lyı olanaklar ıçın çok sayıda dişi ile bırleşme şanslarını feda edebılırler, erkeklerın de bır olçude eş seçtıklerını söyleyebılırız Erkeklerdekı cınsel kıskançlık ve bakırelığe verılen önem (ve bununla ılgılı peçe gıbı örtunmeler) erkeklerın, kendılerıne babalık konusunda yuksek bır guvence sağlayan kadınları tercıh etmelennin bır belırtısı gıbı değerlendırılebılır Evlılığın kendısı de erkeklerın kadınların cınsellıklerını kontrol etmek, dığer erkeklerın ılgılerınden saklamak ve sadakatsızlık rıskınden korunmak ıçın kullandıkları blr taktlk olarak görulebilir. Sosyoblologlar erkeklerin sadece bakireleri değll, doğurganlığı yuksek kadınları da tercıh edeceklerını öngörmektedır Kenya'nın Kıpsıgıs kabılesının davranışı bu öngöruyu doğrular görunmekte Bu toplulukta erkekler evlenmeden önce gelının aılesıne bedel ödemek zorundadırlar (860 toplumun ıncelendığı kulturler arası bır çalışmada toplumların yuzde 70'ınde erkeklerın veya aılelerının, karıları ıçın bedel odedıklerı tespıt edılmışör) Kıpsıgıs erkeklerı, erken cınsel olgunluğa ulaşan kadınlar ıçın en yuksek bedellerı öderler ve bu kadınlar hayatları boyunca, cınsel olgunluğa geç ulaşan kadınlardan daha fazla sayıda canlı çocuk doğururlar Kadın için cüzdan Erkek için cazibe Kadınlar ve erkekler eşlerlnde kendilerine benzer nltellkler ml ararlar? Bu soruyu cevaplamak ıçın hazırlanmış bır çalışmada, erkek ve kadınlardan, ılerıde eşlerınde arayacakları bazı nıtelıklerı en tercıh edılenden en aza doğru sıralamaları ıstenmıştır En çok aranan nıtelıklerın anlayış, şefkat ve dürüstluk olduğunda hem erkekler hem de kadınlar hemfıkırdırler Kadınlar erkeklerın gelır durumlarını, erkekler de kadınların fizlksel çeklciliklerlni ön s.ralarda değerlendırmışlerdır Evlı çıftlerle ılgılı buyuk bır araştırma, çekıcı hanımların yuksek gelırlı erkeklerle daha sıklıkla evlendıklerını ortaya koymuştur Eşler arasındakı hangı benzerlıklerın, eş seçımı ıle ılgılı tercıhlere ne ölçude bağlı bulunduğu bırçok çalışmada tam açıklığa kavuşmamıştır Orneğın uzun surelı ılışkılerde, bazı kışılık nıtelıklerı karşılıklı etkıleşımle zamanla, eşlerde benzerlık gösterebılmektedır Ek olarak, benzerlıkler karşı cınstekı bıreylerın bölgesel dağılımı ıle ılgllı olarak az sayıda seçım ımkânını yansıtabılır Bır çalışmada, karı ve kocanın doğum yerleri ıle evlendıklerı yer arasındakı ortalama uzaklık sadece 177 km bulunmuştur Son olarak, evlılıklerın duzenlendıkleri toplumlarda eşler arasındakı benzerlıkler, eşlerın kendılerınden çok dığer aıle bireylerinın kararlarını yansıtabılır Çok faktörlü şabıldıklerını açığa çıkarmıştır En hararetlı olarak Boston'da Harvard Unıversıtesı'nden Edvvard VVIIson tarafından savunulan sosyobıyolojik yaklaşım, ınsanın toplumsal davranışlarının dığer hayvanlardakı yollarla ve aynı nedenlerle evrımleştığı ınanışı uzerıne kurulur Bırçok sosyobıyolog, ınsanların yaşama ve ureme şanslarını en yuksekte tutmak ıçın nasıl davranmaları gerektığını tahmın etmekle ışe başlarlar Daha sonra araştırmacılar, öngörduklerı ıle gözledıklerının uygun olup olmadıklarını görmek ıçın ınsanların toplumsal davranışlarını ızlarler Sosyobıyologlar, bızım genlerımızln cınsel davranışlarımızı, ureme şansımızı arttıracak şekılde etkıledıklenne ınanırlar insan davranışlarına sosyolojık yakla Bununla bırhkte ınsanların cınsel davranışlarının sosyobıyolojı teorılerı ıle uyum ıçınde olması, bu yaklaşımının doğru olduğu anlamına gelmez Teorı çoğunlumla bılımsel deneyle sınanmamış (bazen de sınanamaz) varsayımlardan kuruludur ve evrımsel nıtelığı nedenı ıle atalarımızın hayatları hakkında bılemeyeceğımız gerçeklere bağlıdır Davranışlarımızın temelınde yatan evrımsel kalıtı reddetmememız gerektığı doğrudur Ancak ınsan davranışlarının evrımsel açıklamaları ne kadar makul olurlarsa olsunlar, başka herhangı blr açıklamada olduğu gıbı aynı bılımsel yaklaşımla karşılanmalıdır Insan cınsellığınde bıyolojık kalıtımımızın olduğu kadar kulturel faktorlerın de karmaşık ve ılgınç bır etkıleşımı söz konusudur (New Sclentist, 20 Ocak 90) 13 Ağoste* Pazartesi VIl'iW!ISSBStBb Saat. 19.20. Belgesel "2000 Yılından Sonra" Bu bölumde yenı bır su kaynağı, meme kanserı muayenesı ıçın gelıştlrılen yenı araç arabaların dayanıklığını deneme testlerı, yagları donduran mutfak tozu, Mars'a gönderılebilecek balonlu araç, yenı gazları toplama sistemı ve alkol kontrolu ıçın gelıştlrılen yenl bır araç yer alıyor 13 Ağustos Pazartesi TV3 Saat 21 00 Belgesel "Natlonal Georgraphic Specıals" 1622 yılında 4 ton altınla batan bır kalycnun 1970'lerde bulunuşunun hıkayesı 13 Ağustos Pazartesi TV5 Saat: 23.50 Yerli Belgesel Programda Gıresun ve Ordu yöresı tanıtılıyor 14 Ağustos Sah TV1 Saat 18.15 Önce Sağlık Programda trafık kazalarında bılınçlı olarak uygulanan ılk yardımın önemıne değinılıyor 14 Ağustos Sah TV4 Saat. 22.30 Belgesel "Tomorrow's World" Bıtkı yapraklarına dokunmak suretıyle evlerdekı ışıkların açıl' r apanması, yenı bulunan bır boya sayes nde denız artıklarının teknelere yapışma&ının onlenmesi, guneş enerjısıyle çalışan otomobıllerde son gelışmeler konu edılıyor 15 Ağustos Çarsamba TV3 Saat 21 00 Belgesel "National Geographlc Specials" insan vucudunun anatomık ve fızıyolojık özellıklerı ıncelenıyor 15 Ağustos Çarsamba TV4 Saat 22.30 Belgesel "Cosmos" Astrolojının ınsanlık tarıhındekı yerı ve astronomının bilım olarak gelışmesı konusu anlatılacak 16 Ağustos Perşembe Saat 20 25 Bilim Dünyasından Fılız Ozankaya nın hazırlayıp Orhan Bursah'nın sunduğu programda tıpta yenılıkler konusu ışlenıyor Programa katılan Prof Dr Hasan Yazıcı, Doç Dr Nazlı Başak ve Pof Dr Tevfık Akoğlu son yıllarda teşhıs ve tedavıye yardımcı olarak gelıştlrılen yenı teknıkler, tedavı yöntemlerı tıpta temel bılım çalışmalannı ele alıyorlar Program sırasında bır DNA çıfte sarmal deneyı gerçekleştırılıyor 16 Ağustos Perşembe TV4 Saat. 22.30 Belgesel "The vvorder o( the worfd" Guney Almanya'da Schafhoısen'de bulunan Ren Şelalesı ve Ren Nehrı ıle ılgılı bılgı ve göruntuler yer alıyor 16 Ağustos Perşembe TV5 Saat: 00.30 Billm ve Teknolojl Programın konusu Enformasyon Teknolojılerı, Çağıtım bılgılerı ve sınırlar ötesıne çeşıtlı sıslemlerın yayılması konu edılıyor 17 Ağustos Cuma TV2 Saat 19.20 Belgesel "Costeau'nun Dunyayı Yenlden Keşfi" Yenı Gıne de bır taşkın ırmağı ve ovası belgeselın ana temasını oluşturuyor 18 Ağustos uumartesl TV1 Saat: 15.40 Belgesel "Ipek Yolu" Dizının bu bölumunde Srı Lanka ele alınıp adanın tarıhı, coğrafl özellıklerı ve Budızm uzerınde duruluyor 18 Ağustos Cumartesi TV4 Saat 18.35 Belgesel "Bllim Gözüyle" Programda göz aldanması görme özellıklerımızın ıncelenmesı anlatılıyor 10