Katalog

B İ L İ M K Ü L T Ü R Mars'ın ve Mısır'ın çölleri M Yer bulduran araç arsatmosferının °/o95'ı karbondı oksıt Bu yuzden, gezegenın uzerınde zaman zaman gozlenen fırtınalar bu gazla bırlıkte tozdan oluşuyor Ancak kapı komşumuzun atmosfer ağırlığı, dunyanınkının % 1 'ı dolayında, yoğunluğu çokaz bıratmosfer Marsta, dunyadakı gıbı yuksek bınalar, kuleler, evlerolsaydı bu f ırtınalardan zarar görur mu ıdıler? Pek bılemıyoruz Ama karbon dıoksıt ruzgârlarının havalandırdığı toz, bazen ış görmeyı önluyor 1971'de, Mars'a, Ruslar Mars2 ve Mars3 ınceleme araçlarını, Amerıkalılar Marıner9gondermışlerdı Bunlar gezegene ulaştıkları sırada Mars çok fırtınalı gunlerınden, hatta âylardan bırını, belkı bırkaçınıyaşıyordu Bunedenlearaçlar, uç ay hıçbır ış yapamadı, bılgı gönderemedı Amerıkan Hava ve Uzay Muzesı araştırma uzmanı Andrew Chaikln, hem bır jeolojı uzmanı hem de ressam Ihtısası gök cısımlerının resımlerını yapmak Jupıter'ın uydularının bınnden gezegenın goruntusunu, Mars'ın uçurumlarından bırının ıçının resmını, Ay uzerınden Avrupa'nın gece manzarasını çızmek gıbı lyı ama, ınsan, gormedığı bır şeyın resmıni nasıl çızer? Dunyadakı benzerlerını örnek alarak Chaıkın.MısırçöllerııleMarsovaveçollerı arasındakı benzerlıkten yararlanmak ıçınMısır'agıdıpçölfırtınalarınııncelemışve başarılı bırtabloçızmış Nasılbırtablo' Başka bır deyışle, gerçeğı ne dereceye kadar yerıyor' Onu şımdıden soylemek guç Saturn'un halkalarından gezegenın yuzu, nasıl bırgoruntu verıyor'? Bunu saptamak ıçın bunların bırının uzerıne oturmaya gerek yok Bılgısayarlı araçların gonderdığı bılgıler çızımı kolaylaştırıyor. Trenuçak rekabet Avrupalılar treni antikçağ yapıtı olmaktan çıkarıp, uçakla rekabete soktu. Türkiye'nin de trenle ulaşım sorununu çözmesi gerek. Vehbi Belgil lk deneme balonu, Montgolfler kardeşlerce 1783'te Guney Fransa'dakı Ardeche (ardeş) ılınde uçuruldu Kâğıttan bır balondu bu Tersıne kup bıçımınde ıdı Kupun ağzı açıktı Yerde yakılan yun kırpıntıları ve ıslak saman dumanının doldurduğu kup (su kupu) bıçımındekı balon havalandı Motorlu ılk uçak, bundan tam 120 yıl sonra, Amerıkalı ıkı kardeş tarafından 1903te uçuruldu Aradan bu kadar zamanın gecıkmesıne ve ılk başarılı uçuşun yapılmasına rağmen, uçağın ışe yarayacağı hemen kımsenın aklından geçmıyordu Gazeteler, özellıkle Amerıkan gazetelerı, uçuşa aıt haberlerı "gülünç" ve "akıl almaz" buldukları ıçın yayımlamak bıle ıstemıyorlardı Ama "Sonradan çıkan boynuz kulakları aşar" sözumuze uygun olarak uçak, gelışmesını tamamladı Bugun "turızm" ve "gezı" deyınce akla uçaktan başka bır şey gelmıyor Amerıkalı veya Ingılız ışadamının transatlantıkle, trenle ış gezısıne çıktığını duşunebılır mısınız? Kaç hafta surer boyle bır gezı' I rabanız bozulunca ya bır garaja gıdersınız veyayoldan geçen bırı sıze yardım eder Amadenızınsonsuzluğu ortasında motorunuz, kayığınız, yatınız bır arıza geçırse kıme başvurursu nuz?CahıtSıtkı'nındedığıgıbıboylebırdu' rumda "yalvarmak, yakarmak nafıle"dır Hele bır de karanlık bastırınca denızın acımasızlığı ınsanı busbutun dehşeteduşurur Karada sasınız hıç olmazsa yankı yapar Denızde böyle bır olanak yok Işte resımdekı cep bılgısayarı denız aracınızın yerını enlemveboylamlaryardımııledunyayaduyufuyor Tabıı, uydulararacılığııle A Tabıı, bu gelışme, tren aleyhıne oldu Araba ve otobus seferlerının de başlaması, bır ara, treni antikçağ taşıtı durumuna getırdı Nedenı, trenın ıslahı konusu uzerınde kımsenın kafa yormaması ıdı Oysa bu yola gıtmek gerekıyordu Çunku, uçağın bırçok eksıklıklerı ortaya çıkmıştı 1) Toplu kazalar, 2) Havaalanından kente gelmenın, çok kez, yolculuktan da çok zaman kaybına yol açması, 3) Havaalanlarının, artan trafığı karşılayamaz hale gelmesı, 4) Sıs, kar gıbı kotu hava koşullarının uçuşları engellemesı, 5) Uçuş ıçın sıra beklenmesı, 6) Uçuş fıyatlarının astronomık sayılara ulaşması Ve tabıı, bır de, 7) Uçak yolculuğunda hemen hıçbır yerın görunmemesı Trene yenı bır canlılık kazandırmak ısteyenlerın, bu guçluklere çareler bulması gerekıyordu Başta surat gelıyordu tabıı Treni surat bakımından uçakla yarıştırmak, kaplumbağaya, tavşanla yanşmasında hız kazandırmak gıbı akıl almaz bır şey gıbı görunuyordu Tuhaftır, ışe buradan başlanıldı ve başarı kazanıldı Altmışlı yıllarda başladı yarış 1960 ıle 1970 arasında Amerıka'da, Japonya'da, Fransa'da Saatte 350 kilometre yapan bır trenle İstanbutAnkara yolculuğu bır buçuk saate ıner Bugun uçak da aynı surede gıdıyor Tren daha belasız, daha zevklı Ingıltere'yı Avrupa'ya bağlayacak Manş Tunell 1933te açılınca, Londralı 2.5 saatte Parls'te olacak İsveçli, sadece bır gecelık bır tren yolculuğundan sonra kendını Guney Fransa'nın Nıs, Monte Carlo gıbı dtnlence ve eglence yerlennde bula Tren antikçağ yapıtı!... cak Ancak bunun ıçın, şımdıkı demıryollarının ıslah edılıp dönemeçierden kurtanlması gerekecek Kavıslı yolların bıze neler kaybettırdığını Ankaralstanbul yolundan bılıyoruz Ancak Avrupa kentlerını bırbırıne bağlayacak dumduz hatlı tren ışı sadece fınansman ışı değıl Önce, "çok hız" sözunun tanımı gerekıyor, butun ulkelerce Fransa, saatte 300 kılometreyı azımsıyor İrlanda, 160170 kılometreyı kendısı ıçın yeterlı sayıyor ispanya ile Italya Fransız hızını uygun buluyor ingiltere ıçın durum bıraz farklı Ingılız trerilerı şımdıkı hızları olan 190 kilometre ıçın bıle dumduz değıl Bu ulke, yenı masrafa gırmektense, mevcutları ıslah yolu ıle saatte 225 kılometreye ulaşmak ıstıyor Batı Almanya'da ış daha da karışık Bu ulke 280 kılometreyı kabul edıyor Buna önce, Yeşıller Partısı karşı çıkıyor Partı, NATO ıçın orman kesımıne de şıddetle karşı çıkmış, engelleme eylemlerıne kalkmıştı Bızım uçte bırımız kadar toprağı olan ulkede 61 mılyon kışı yaşıyor Alman ıçın doğa, ölümkalım sorunu Dahası var Yenı hatların tunellerden geçmesı gerekecek, ulke çok engebelı Çok tunel, hızı buyuk olçude kesıyor Buralardan geçecek trenler muazzam bır hava kutlesını ıtıp dışarı çıkarmak zorunda kalacak Bu durum, tren gurultusunun yolcuların kulaklarına davul tokmağı etkısı yapacak Şımdılık akla gelen, tunelın havasını, tren geçmeden önce boşaltmak Bu da astarı yuzunden paBu guçlukler bugun ıçın yenılrnez gıbı görunuyor Ama gozardı edılemeyecek Hız konusunda anlaşmazlık da elektrığın ıtme gucu ıle uçacak trenler yakın bır gelecek ıçın kapıda beklıyor Surtunmeyı ortadan kaldırarak trenlere yenı bır hız verecek gehşmeler şımdıkı "çok hızlı trenlerı" oyuncak durumuna getırecek Bunlarda elektrık kaybı hemen hemen sıfıra yaklaşacak Şımdı, bunu mumkun kılacak yenı madenler yaratılmasına çalışılıyor Elektrık ıletımınde kullanılan bugunku madenler akımın geçmesını buyuk çapta önluyor Bu mukavemet kalkınca hemen butun enerjı hıza dönuşecek Halkımızın guzel bır sözu var "Yan başına, dön basına, yağın varsa çal başına" dıye Demıryollarımız, değıl bu yakın geleceğın gelışmelerıne, mevcut gereksınmelere bıle ayak uyduracak durumda bulunmuyor Hatlarımız çok kavıslı, bunlarır; duzeltılmesı gerekır Şırketler bunları yaparken fazla para almak ıçın genış kavıslı yolları yeğlemışlerdı Sonra, ulkemız engebelı olduğundan, yokuş sorunu çıkıyor karşımıza Ankara denız yuzunden kaç metre yuksekte' Erzurum ne kadar? Orta Anadolu kentlerının râkımları ne kadar' Trenlerımızı, Ankara yolunda, Bılecık'ten ıtıbaren ıtmek zorunda da kalıyoruz Ya Doğu Anadolu'nun geçıt vermeyen dağları9 Butun bu durumları göz önunde bulunduracak çalışmalar ıçın başka dev letlerle ışbırlığı yapamayız gıbı gelıyor bana Bu nedenle, kendı ışlerımızı kendımız göreceğız Tren mı, uçak mı sorusuna benım yanıtım "tren, tren, gene tren" Otobus yolculuğunun sakıncalarını her gun televızyondan öğrenıyoruz Ölu, olu, ölu Yarah, yaralı, yaralı D 21 Bizde durum güçlüfcler Raylann bır ıkı santım yukarısırv