Katalog

DENİZ BİYOLOJ İ S İ Türkiye sularında yaşayan kafadanbacaklılar (2): Eledoneler Ahtapot: Eti lezzetli, kolay sindirilebilir, protein ve aminoasitlerce zengin, ama zengin kolesterollü... Hidrobiyolog llham Artüz ecenin neftisi, Ege akşamlarının koyu laciverti ile birleşince, sahildeki restoranda en has ordövr, bir ahtapot salatası olacaktır. Ilk lokmayı ağzımıza götürdüğümüzde, her zamankirv den farklı, alışık olmadığımız fakat hoş bir tatla karşılaşmışsanız bunu, külâhı yana kaymış aşçıbaşının kerametine kolayca bağlayabilirsiniz. Yanınızdakilere "Işte buraya bunun için sık sık geliyorum" dlye hava da atabilirsiniz. Bu hoş kokulu tat, büyük bir olasılıkla size sunulan ahtapot un türünden gelmektedlr. Türkiye sularında yaşayan sekizkollulardan Eledone türlerinin, size sunulma olasılığı, çok daha bol olmaları ve avcılıkların daha kolay olması nedeni ile adi ahtapotunkinden oldukça yüksektir. edilebilen ve çevreslnde sekiz adet kolun sıralandığı bir kata bölümü ve burada Octopuslar'dakine oranla daha küçük gözler yer alır. G 1. Eledone moschata: Misk ahtapotu Misk ahtapotu (moschata), adını, kendine özgü kokusundan alır. Bu misk kokusu pişirikJiğinde dahi algılanabilir. Misk ahtapotu, Akdeniz'e has bir türdür Karadeniz ve Atlantik Okyanusu'nda bulunmaz. Bu turde kolların uzunluğu, gövdesinin 35 katı kadardır. Misk ahtapotunun boyu kollar dahil 5060 cm kadar olabilirse de genellikle 2535 cm kadardır. Kolların kaidelerinde iyi gelişmiş bir zar (membran), ağız etrafında adeta bir şemsiye gibi yeralır. Ocakhaziran arasında oluşan üreme mevsiminde kollardan sagdan üçüncüsü, kopulasyon organına dönüşür, bu kolda yer alan vantuzlar son derece küçülürler. Erkek misk ahtapotu, bu kolu ile dişinin manto boşluğuna bir sperma paketi (kapsul) yerleştirir. Bazı durumlarda bu kolun bir parçası koparak dişinin manto boşluğunda kalabilir. Dişi misk ahtapotu, 1216 mm uzunlukta, 100500 yumurta bırakır. Ancak bu yumurtaları doğadan elde etmek mümkün olmamış, yumurtlama ile IIgili gözlemler, akvaryumdan elde edilebilmiştir. Diğer kafadanbacaklılarda olduğu gibi renk hücrelerinin ani değişimi ile renkten renge girilebilir, pembemsiden kahveren'gine kadar düz veya lekeli durumlar alabilir. Genellikle açık renkli fon üzerinde siyahımsı benekler de oluşabilir. Misk ahtapotu Octopuslar'a karşın sığ sularda bulunmaz, 1590 m derinliğe kadar olan çamur ve kum zemin üzerinde ve yosunluklarda yaşar. Bu nedenle dip trolü İle oldukça bol avlanır. E. moschata'nın yaşam süresi 1524 ay kadardır. Bu ise balıkçılık ekonomisi kurallarına göre yumurtlama mevsimi sonunda (Temmuz), başlangıcına (Aralık) kadar sürede, yumurtlama şansını kullanmış 25 cm'nin üzerindekilerin mümkün olduğu kadar avlanmasını, böylece doğal ölüme (natural mortality) fırsat vermemeyi gerektirir. Eti çok lezzetli ve adi ahtapotunkine oranla daha yumuşak ve bu nedenle de ekonomik değeri çok yüksekse de yenebilmesi için gene de haşlama ve kızartmadan önce iyice dövülmesi gerekir. Taze soğutulmuş, dondurulmuş ve tuzlanmış şekillerde pazarianmaktadır. Bulunduğu yerler Eledone türleri Şekil 1. Eledone sp. ilk bakışta Octopuslar'dan ayırt edilmesi güç bir genusa ait olan Eledone (Ozaena) türleri, Batı Marmara'dan iskenderun'a kadar ve Octopus türlerine oranla daha bol miktarda bulunurlar. Bu genusta Türkiye sularında bulunan iki tür yer almaktadır. Bunlar: 1. Eledone moschata: Mlsk ahtapotu, 2. Eledone cirrhosa: Kancalı ahtapot türleridir. Bu türleri Octopuslar'dan ayıran en önemli ve belirgin özellik, kollardaki vantuzların tek sıralı oluşudur. Bu özellik pişirilmiş olsalar dahi kolaylıkla ayırt edilebilir. Tüm Sefalopodlarda olduğu gibi Eledone türlerinde de gövdeden kolayca ayırt 2. Eledone cirrhosa: Kancalı ahtapot Mortolojisi, ekolojisi ve biyolojisi bakımından Eledone moschata'ya çok benzer. Karakteristik farkı, kolların arasında yer alan ince membran zarın çok daha dar oluşu ve bu membranın kollar boyunca her iki kenarda dipten uca doğru bir yaka şeklinde uzanmasıdır. E. cirrhosa'da misk kokusu bulunmaz. Üreme mevsiminde tipik bir kopulasyon organı şekline dönüşen sağ üçüncü koldaki vantuzlar, dikenli kancalar (cirrae) şekline dönüşürler. Dişi kancalı ahtapot, 8001500 adet 7.5 mm uzunlukta yumurta bırakır (Akvaryum gözlemlerine göre). Yumurtlama mevsimi mayısağustos arasındadır. Yumurtadan çıkan yavrular ilk aylannda, yasamlarını bir süre planktonik ortamda sürdürürler. E. cirrhosa'nın yaşam süresi 1520 ay kadardır. E. moschata için balıkçılık ekonomisi açısından yazdıklarım bu tür için de geçeriidir. Bu türe de Ege ve Akdeniz'de oldukça bol miktarda rastlanmaktadır. Akdeniz'de yaşayan E. cirrhosa'ların dişileri ortalama 16 cm (800 gr), erkekleri ise 11 cm (400 gr) dolayındadırlar. Atlantik'te yaşayanlar daha iri olabilirler. Dişi fertler genellikle 3080, erkekler ise 100 m derinde kümeleşirler. özellikle dip trolü ve uzatma ağları ile avlanırlar. Eti lezzetli ve ekonomik değeri yüksektir, pişirmeden önce dövülerek yumuşatılmaları gerekir. Taze, soğutulmuş, dondurulmuş olarak piyasaya sunulurlar. Genç fertler yaşlılara oranla daha yumuşak ve lezzetli, bu nedenle de daha değerlidirler. Ahtapot türlerinin eti, ustaca hazırlandığında çok lezzetlidir. Et, yağsız balık eti ile hemen hemen eşdeğer ve proteince ve aminoasitlerce çok zengindir. Etin sindirilebilirlik oranı, tavuk, sığır ve koyun etininkinden daha fazladır. Kalori değeri 100 gram et için 85 kalori dolayındadır. Etin yağ ıçeriği yüzde 15 arasında değişir, ancak (maalesef) kolesterolce de oldukça zengindir. Besin değerleri Uj