Katalog

HAYVANLARDÜNYASI Yabankedileri azalıyor Sayıları gün geçtikçe azalan yabankedileri yalnızca İtalya'da 750 tane kaldı. O Çilkeklik ve yanlış avanlayışı Özünde seyretme, bilgilenme, eğlenme, dinlenme ve spor olanaklarını önplanda tutan bir avcılık anlayışı, doğal yaşamı koruyabilir. Esat Korkmaz Ç ilkeklik (perdix perdlx) Avrupa'da, Batı ve Orta Asya'da yaşar. Anado^ lu'daki yaşam alanlarıyla ilgili olarakıam bir envanter çalışması yapılmış değildir. Türkiye'de yaşayan Perdix perdix perdix ve Perdix perdlx canescens alttürlerinin, Oria ve Doğu Anadolu ile Trakya'da yaygın olduğu bilinmekte. Toplumsal Yaşam Çilkeklik, kuluçka dönemi dışında aile halinde ya da toplu olarak yaşar. Çiftleşme dönemi MartNisan aylarıdır; bu dönemde eşinı bulmak isteyen erkekler arasında kavgalar başlar. Eşini bulan erkek, dönem boyunca tam bir sadakat gösterir. Dişi yuvasını, tahıl tarlalarııfda, çayırlıklarda, orman ve orman kenarlarında yap?r; 1216 tane yumurta yumurtlar. 21 günlük bir kuluçka döneminden sonra civcivler çıkar; yumurtadan çıkan yavrular, annelerini izleyebilecek ve düşmanlarından gizlenmeyi bilecek yetenektedir; sonbahar ve kış boyunca annebabalarıyla birlikte dolaşırlar. Geceleri açıklıklarda, kışın karlar üzerinde birbirlerine sokularak dinlenirler; yataklanma alanında yaptıkları "çom çom" 20 denilen küçük yuvarlak yuvacıklar, onların meskenidir. Erkekler akşam üzerleri iki heceli "gurrhik, glrheek slreeb" ya da "slrrlt" bıçıminde sesler çıkarır; dişiler, buna yakın, ancak, daha düşük tonda bir sesle koroya katılır. Korku durumunda, "rlprlprlprlp" sesi yüksek tonda ve sürekli yinelenir. Çilkeklik yürürken, toparlak, sırtı kamburumsu ve kuyruğu düşüktür; koşma ya da uçma durumunda, boynunu öne doğru uzatarak incelir, uzun estetik bir bıçim alır; kanatlarının çıkardığı ses nedeniyle uçuşu gürültülüdür. Otçul ve böcekçıl olarak beslenirler. Avı Ülkemizde yaban hayatı turizmi açısından çilkekliğin soy varlığını koruması son derece önemlidir. Ancak, geçmişten beri süregelen denetimsiz avianma aynı biçimde sürecek olursa, yakın bir gelecekte, bakir doğanın bu simge kuşu da yoklar arasına katılacak. Boş zamanları değerlendirme, eğlenme, dinlenme ve spor olarak algılansa da avcılık ve av turizmi, özünde, öldürmeye da yalı bir etkinliktir. Avcılık ve av turizmine ilişkin yasa ve yönetmelik uygulamaları, genelde, kâğıt üzerinde kalmaktadır ya da yeterince denetimli uygulanamarnaktadır. Bu nedenlerle ülkemiz gerçeğınde avcılık ve av turizmi, yaban hayatımızı bir yıkıma götürmektedir. Artık, doğal dengenin bozulması durumunda bu dengeyi kurmaya yönelik olarak sınırlı ve denetimli avlanmaya izin veren, ama, özünde seyretme, bilgilenme, eğlenme, dinlenme ve spor olanakları sunan, çevrenin bozulmadan gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlayan yaban hayatı ve yaban hayatı turizmi algılanmalıdır. Günümüzde, bilinç birikimıne koşut olarak gelişen genel eğilim de bu yöndedir. Çilkeklik avı, sürek ve aramak avı biçiminde yapılır. Sürek avında, çilkeklik sürüsü, lir. Sarp arazide yaşayan ve sıçrayarak koşan çilkeklik, peşindeki avcıyı yorar. Diğer yandan, ürküp kaçması durumunda çok uzaklara uçar ve avcının kendisini izlemesini zorlaştırır. Bu nedenle, iyi eğitilmiş bir köpeğin avcıya eşlik etmesi şarttır. Çilkeklik avı, sürek ve aramak avı biçimde yapılır. Sürek avında, çilkeklik sürüsü, daha önce seçilmiş belirlı bir yöne doğru sürülür; bu yönde ve uygun bir yerde bekleyen avcılar tarafından vurulur. Arama avında, avcılar bir sıra halinde dizilir; yandakiler biraz ileriden, ortadakiler biraz geriden giderek yarımay biçiminde araziyi tararlar; kopekler de avcıların önünde giderek bu aramaya katılır. Önceleri ürküp kaçan çilkeklikler, bir süre sonra çalılar içine pusarlar; pusan kuşlar, kopekler tarafından bulunur ve sindiklerı yerden çıkartılır. Çilkekliğin etine duyulan özlem, bu ve benzeri yaban kuşlarımızın korunmasına yönelik olarak geliştirilmiş olan "Yavrulu zamanda ava çıkma, yumurtalı zamanda yumurtalarını toplayanlara engel ol, gereksinmeden çok av vurma" biçimindeki parolayı gözardı etmeye yetmektedir. D nu doğal özgür yaşamı içinde görenler çok sınırlı. Uzun ve gür tüylü yabankedisi, kuzeni evcil kedilerden farklı olarak yerleşim alanlarına uzak yaşamayı benimsıyor. Gece alışkanlıklarını sessizce yürüten yabankedisi bazen bulunduğu ortamların halkı tarafından yıllarca farkedilmiyor. Yaban kesidi iri alakediye çok benzıyor. Çünkü gerek fizîk yapılan gerekse kaplanımsı çizgileri birbirinin eşi. Ama yabankedisi alakediden daha ağır ve cüsseli. Kuyruğu daha kısa ve koyu renk halkalarla bezeli. Son yıllarda türleri gittikçe azalan yaban kedilerine Avrupa ve Asya'da pek çok bölgede rastlamak olası. Bu hayvanların yaşadıkları ortamlarda, örneğın 1000 hektarlık bir bölgede en azından %30'luk bir alan orman örtüsü ile kaplıdır. Bölge içinde yoğun kaya oluşumları dikkat çeker Bu alanda su kaynakları eksik olmaz. Yabankedisi usta ve uzman bir avcıdır. Kemiriciler, yabansıçanları, köstebek, fare, örümcek, tavşan ve yabani tavşan ile beslenır. Çok açsa kümes hayvanlanna saldırmaktan çekinmez. Ama bazen bir kurt ya da kartalın kurbanı olabilir. Sayıları gittikçe azalan yaban kedilerınden İtalya'da 750 tane kalmış. Bu canlıların azalmasında yerleşim bölgelerinin tahrip edilmesi, nüfus artışı, kaçak av ve tuzak avı, zehirli atık maddeler rol oynuyor. yabankedisinin kuşlar ve diğer vahşi hayvanlara zarar verdiğini ilerı sürenler, onun usta bir fare avcısı olduğunu çok kez gözardı ediyor. Pek çok yabankedisi av hayvanlarının korunması amacıyla zararlıya karşı girişilen mücadelede öldürülüyor. Ayrıca bunların, kuzenleri evcil kedilerle melezleştirilmesi girişimleri, türlerinin ciddi biçimde azalmasında rol oynayan etkenlerden bir diğeri. (a.k.)