Katalog

BİLİM GÜNDEMİ B İ L İ M K Ü L T Ü R Wheezy In fant Bılimsel Topdantı, Cerrahpaşa Tıp Fak Çocuk Sağlığı ve Hastahkları Anab 0 Kıtaplığı, 1112 aralık, 13001400 Tıpta deontolojl ne ölçüde gerekll? Dr Nurten Akarsu, Ankara Ün Tıp Fak Deontolojı Anab Dalı, 13 aralık Intertllitede modern terapötik yaklaşımlar ve kllnlğlmizdeki uygulamalar: Intrauterin Insemlnasyon, glft, in vltro fertlllzasyonDr T Kavas, Şışlı Etfal Hastanesı Konferans Sal, 12 aralık Yükaek doz voharen kullanımı sonrası •tafilokoksik menenjlt Dr S Gazıoğlu, Dr MYorulmaz, Şışlı Etfal Hastanesı Konferans Sal, 12 aralık Behç«t hastalığı Dr Hulya Azızağaoğlu, Şışlı Etfal Hastanesı Konferans Şalonu, 13 aralık Son Nobel ödüllerl Kemal Kırışçı (Barış Ödulu) Jale Parla (Edebıyat ödulu), özer ErtunaJEkonomı ödulu), Cıhan Saçlıoğlu (Fızık Ödulu), Selım Kosefoğlu (Kımya Odulu), Asım Cenanı (Tıp Ödulu), Boğazıçı Unıversitesı Kırmızı Salon, 10 aralık, 1400 Tozun bilimsel yanı Gün doğar veya batarken, bulutları renk renk boyayan toz, öte yandan insanı her an uğraştırıyor, bazen de hastaediyor... Vehbı Belgıl âır, "Gülü tarife ne hacet, ne çiçektir biliriz" demiş Tozu tanımlamaya da gerek yok Hiç olmazsa yüzeysel yuzey: açıdan Çünkü toz, hemen her dilde, olumsuz çağrışımlara yol açar Tozu dumana katmak, tozdan ferman okunmamak, gezip tozmak, tozlu, toz kondurmamak, tozluk, toz toprak içınde kalmak, tozunu almak, toz kaldırmak, toz tutmak, tozunu sılmek, tozunu sılkelemek, toz yutmak, tozkoparan, ayağının tozu ıle gelmek, toz yağmak, toz bulutu, toz bezı Evet, yüzeysel açıdan toz, büyük bela, ınsanı her an uğraştıran bır cisım Ama bılimsel açıdan toz, büyük nimetl Bizı tozsuz bırakmaması ıçın gecegündüz Tanrıya dua etmelıyız Fuzult'nın, aşktan yakındığı halde, kendısıni aşksız bırakmaması ıçın Mecnun'un ağzından Tanrıya yalvarması gıbı 'Yarab, belayı aşk ile kıl aşına benı / Bır dem belayı aşktan kılma cüda benı " Neden? Yağmuru, karı yağdıran, gökyuzüne tatlı mavılığım veren, gün doğar veya batarken bulutları renk renk boyayan toz değıl mı? Bu açılardan bakılınca tozun hem tanımının yapılması hem ne olduğunun bılınmesı gerekır Bu da ışın bilimsel yanıdır Bız sadece azotoksijen karışımı bir atmosfer içınde değıl aynı zamanda bır toz ortamı içınde de yaşıyoruz Atmosferde, havası olmayan bır avuçluk boşluk nasıl yoksa, tozsuz da bır santımetre kupluk bır yer bulamazsınız Karanlık bır odaya gıren çlzgı bıçımındekı bır ışık demetınde, Kapalıçarşı'nın dar pencerelerınden sızan ışık sütunlarında bunu açıkça görür, dehşete kapılırız "Bu kadar tozu her an yuttuğumuz halde nasıl olup da hastalanmıyoruz?" dıye Toz, maddenin ufalanmış zerrelerıdır Bunlar o kadar kücüktür kı ancak mıkronla anlatılabılir Mlkron, bir mılimetrenın bınde biridır Buna göre toplu iğnenln başı 400 mıkron genışlıktedır Bakteıi 12 mıkron, yağmur bulutundaki su zerralerinin her bırı 618 mıkron, polen denen çiçek tozu 25 mıkrondur Tabiı, daha da küçük toz zerrelerı var Bütün bu zerreler yerçekimıne meydan okur Toz, en ufak bır hava dalgalanmasında havaya yükselır, başka bır dalgalanma ıle (rüzgârla) başka yere gıder Havalanmış bir zerrenın çökmesı aylar, yıllar alır Fakat bu kadar küçük zerreler bllgisayara, telefon makınelerine, videoiara, taş plaklaıia kompakt plakların çizgileri içine gırerek bozukluğa yol açar Bır bilgısayar şirketının müdürü bunu şöyle dıle getiriyor "Bır 'chıp' üzerıne konan tek bir mikrop, bir anayol üzerıne devnlmış asırlık bir ağacın gövdesının etkısını yapar " Böyle 'chıps'lerın hazırlandığı yerde çalışanların giysilerı hastane gıysilerınen bın kez daha temız olmak zorundadır Her ülkenın üzerıne her an toz yağıyor Ne kadar? Böyle hesapların doğruya çok yakın yapıldığı Amerıka'da (9,5 milyon 2 km ) her yıl 43 milyon ton toz yağıyor ülke üzerıne (adam başına 164 kılo toz) Nereden gelıyor bu kadar toz? Kömur madenlerınden, tasocaklarından, çımento fabrıkalannda.ı, un fabrıkalarından, elektrik üretımınde kullanılan kömür yakı Yağan toz kentler çıkanlıyor Klm saklamış bunları böyle yedı kat yerın dıbıne? Bır zamanlar buralarda da cıvıl cıvıl ınsanlar, hayvanlar yaşıyormuş Nereye gıtmış bu kadar canlı? Salgın, savaş, su baskını gıbi nedenleıie boşalan bır kent tozun, yağmurun, karın taşıdıgı toprakla doluyor Bır ay silınip süpürülmeyen bır evde bıle tozun neler yaptığını bır duşünun Doğanın sessiz güçlerı aman tanımıyor Sarayları evleri, kaleleri, ormanlar, zamanla, hantadan sılıyor Toz, bu kadar büyük güce sahıp Apollo programlarını uygulamak ıçın Ay'a ınenler, uydumuzda gökyüzünün çıni mürekkebi (Çm murekkebı) karalığından, gölgelerın anormal koyulugundan söz etmişlerdı Neden gökyuzümuz mavı de Ay'ın kapkara? Dunya'da gölgeler neden yumuşak da uydumuzda koyu? Turıst olarak veya geçıa yerleşım ıçın Ay'a gıdecekler şafak ve gurup vakitlerının tatlı renklerını göremeycekler Çunku kapı karşı komşumuzda toz yok Dunyamızda butun bu mucızelerı toz yaratıyor Guneş'ın mavi rengı, hava molekullerıne ve tozlara çarpıp göğu mavı yapıyor Mavı renk çok kısa dalgalı bır tıtreşim Uydumuzda toz olmadığından Guneş'ın ışıklan bunları yansıtamıyor Bu yuzden Ay da gölgeler çok koyu Yağmur ve karı da büyuk ölçüde toza borçluyuz Su buharı toz zerrelerinın çevresınde kumelenerek bulutları oluşturuyor Istanbul Beledıyesı uçaktan gümüş iyodür zerrelerı saçarak yağmur yağdırmaya çalışıyor Suyu çok seven bu maddenin bulut yaptığını bılıyoruz Guneşın daha uzun dalga boylu ışıkları, akşama doğru, bulutları ve camları, Yahya Kemal'ın deyışı ıle, "perı kâşanesi"ne çevırıyor "Gıt bu mevsımde gurup vakti Cıhangır'den bak / Bır zaman kendini karşındakı rüyaya bırak / Başkadır çünku bu akşam dığer akşamlardan / Guneşın vehmı saraylar yaratır camlardan / O ılah ısteyıp eğlence hayalhanesıne / O ılah ısteyıp eğlence hayalhanesıne / Çevırir camları bırden perı kdşanesıne " Başka bır deyışle, ıstırıdye ıçıne giren bir kum tanesınln çevresınde nasıl inci oluşuyorsa, tozun çevresınde de yağmur ve kar bulutları oluşuyor Tozun en büyük kısmının karalarda otuştuğunu bdırız Fakat Dunyamızın dörtte üçünü oluşturan okyanus ve denızlerin toza katkısını aklımıza getırmeyiz Dev dalgalar çarpışınca veya çatlayınca denız suyundakı tuzlar, zerreler halınde göğe saçılır, karalann ıçlerıne kadar gıder "O kadarcık tuzun toza ne katkısı olur?" sorusunu hemen akla gelır Oysa, insan eliyle tuzlalarda üretılen 300 milyon ton tuzun 1,5 katı bu yolla oluşur Okyanus kıyılarındakı bınaların damları, enerjı hatları, böylece tuzdan bır tür kablo ıle sıvanır, elektrik kesilmelerıne yol açar Toz ve tuz konusuna ıleride gene döneceğız 17 Ayda, gezegenlerde durum merıkalı araştırıcılara göre kaya yiyen salyangozlar çöllerı yeşertebelır israıl'ın Negev çölunde yaşayan salyangoz türierının dışkılarında bulunan azotun toprağın azot açığını kapatabileceğı duşunuluyor Euchondrus albulus E desertorum, E ramonaıs turlerınden olan salyangozların her bırı 1 cm dan kuçuk Bu hayvanların besın kaynağı çölun kalkerlı kayaları içınde yaşayan bır sarmaşık turu Sarmaşıklar kayanın 7 mm içınde olabılıyor ve salyangozlar aşındırıcı özelliktekı dıllerını kullanarak bıtkıye ulaşabılıyor Salyangozlar gun boyu taşların altında dınlenıyorlar ve dışkılarını bırakıyorlar Her s'ene topragın metrekaresı başına 2227 mg azot bu dışkılardan sağlanıyor Bu miktar toprağın toplam azotunun %11'ını kapsıyor Çöl bitkı örtusunün yaşamını sürdurebılmesi Cçın azot gereklı olduğundan, salyangozlar önemlı bır rol oynuyorlar Toprağın azot kaynakları oldukça azdır Olan da erozyonla, ruzgâriarla akar gider Salyangozlar dışkılarını bıtkılerın tam Ihtıyacı olduğu yere, kayaların altına bırakıyorlar, çalılıkların köklerı de zaten buradadır Ayrıca salyangozlar yılda m 2 başına 70110 gram kaya parçasını toprağa çevıriyorlar Salyangozlar ve sarmaşıklar ıçın su kaynağı çığ damlalarıdır Bu yuzden gecelerı, ısının düştüğu zaman çığ damlalarını oluşacağını hısseden salyangozlar kayaların ustune çıkarlar ve beslenırler Doğanın bu dengelı yapısı yakından ıncelenirse belkl ılerıde çötler yeşertılebılır Ancak unutmamalı kı çölde metrekare başına 40'ın üzerınde salyangoz var ve bunların çoğu sarmaşıkları kökunden kurutablliyor Kısacası çölu mılyonlarca salyangozla kaplamadan önce yapılacak çok ış var (e.k. ns.) Çöl yeşerten salyangoz A Nedir toz? tından (yılda yarım milyon ton), her turlü yakıt tozlarından işın tuhafı, en çok otomobıle sahıp bu ülkede taşıtların toza katkısı %5,6 oranında Ev tozları da Amerıka'da bır haylı yekün tutuyor Ev başına yılda 40 kılo Ve tabıı, rüzgâr yoluyla yanardağlardan başka ulkelerden gelen tozlar da caba 27 Ağustos 1883'te patlayan Krakatao Yanardağı (Pasifık Okyanusu'nda) 80 kılometre yükseklığe kadar kül ve duman puskurtmuştu Zerreler 34 yıl havada kaldı, rüzgârla başka ulkelere geçip dağıldı Üç dört yıl süre ıle gün batarken bulutJar, renklerın en tatJılarına boyanmıştı 1963 yılında patlayan bırçok yanardagın püskürttüğu küller de 15 yıl boyunca sabah ve akşam bulutlarını kana boyamıştı 14 Nısan 1935'te Amerıka üzerındekı bır toz kasırgası saatte 320 kılometre hızla kaldırdığı toz bulutlarından 350 metre yükseklıkte bır duvar oluşturmuş, yabani ördek, kaz, çaylak, hatta kartal gibı yaban yaşam hayvanlarını boğup öldürmüştü Ülkemizde, toprak altından sık sık yeni Okyanus tuzları