Katalog

ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ Gökyüzünün kraliçesi: Cassiopeia Hiç batmayan takımyıldızlardan Cassiopeia, bu ay gökyüzünde birçok yıldızı bulmak için referans noktası... Bülent Uyanıker ralık ayına geldiğimizde, güneş kuzeydoğuda Capella oldukça parlak. Slrlus doğu ufkunda belirmeye başladı. Ülker ve Aldebaren Boğa'yı işaret ediyor. Pegasus (Kanatlı At) artık iyice yükseldi. Büyük Ayı hemen kuzey ufkunda, bir bötümü ise görünmüyor. Kutup yıldızını bulmak için artık Casslopeia'yı kullanmak gerekli. Gökyüzünün kibirli kraliçesi tam tepede. Kraliçe hiç batmayan takımyıldızlardan. Polaris bu aylarda Kraliçe'nin hemen altında. Kraliçe Samanyolu'nun bir bölümünü de içerdiği için çok sayıda cisim barındırıyor. Tycho Brahe'nin 1572 yılında gözlediği nova, Kraliçe'nin kappa yıldızının hemen yakınında yer alıyor. M52 ve M103 açık yıidız kümeleri, Pers de olmasına karşın Kraliçe yardımıyla bulunabilecek çift küme sıradan bir dürbünle Samanyolu'nda benzersiz bir gezinti sunuyor. Caph 2.4 parlakhğında ve kutup yıldızını gösteriyor. Schedir (ya da Schedar) parlaklığı 2.1 ile 2.6 arasında değişen bir yıidız. Ruchbah periyodu 759 gün dolayında olası bir yıidız çifti. Kraliçe'nin gaması (Tsih) ise geçen ay sözünü ettiğimiz delta Sefe'den de garip. Şimdiye kadar davranışı hakkında doyurucu bir açıklama yapılamamış. Tsih 1927 yılına kadar kendi halinde bir yıidız olarak bilinirken komşusu Caph'dan biraz daha parlakmış. Ne olduysa 1927 de olmuş. Klasik değişen yalnız parlaklığı değilmiş. Kayıtlara göre fiziksel ve kimyasal yapısında birçok değişimler olmuş, nedeni de pek kestirilememiş. Ancak yıldızı ilginç kılan bu işteki düzensizlikler. Parlaklığı on yıl boyunca artmış, ta ki Küçük Ayı'daki Aliotht kadar. Daha sonraki üç yıl içinde ise birdenbire Ruchbah kadar sönükleşivermiş. Evreni düzenli görmeye alışkın gözler, bu olayda da bir dönemsellik aramış ama ne A gezer. örneğin çapı 1934 yılında Güneş1 in 15.5 katı olarak ölçülmüş: 1936'da 10.6, 1937'de 18 ve 1939'da 9.8 kat büyükmüş Güneş'ten. Günümüzde ise 8.3 Güneş çapında olduğu sanılıyor. Söylemeye gerek yok. Gama Kraliçe o gün bugündür gözlenir durur. Bir daha ne zaman parlar bilinmez. Doğrusu, bilim adamlarının da hakkını yememek gerek, gama Kraliçe gibi davranan yıldızların hepsini toplayıp "düzenslz değişenler' diye bir grupta toplayıp düzensizliğe birazcık olsun düzen getirmeye çahşmışlar. Tabii, birçok da savöne sürülmüş. En çok kabul gören savlardan biri bu tip yıldızların çok hızlı döndükleri yolunda. Yıidız o kadar hızlı dönüyor ki oluşan korkunç merkezkaç kuvvet yıldızın ekvator bölgesindeki gaz kütlesinin uzaya saçılmasına neden oluyor. Fazla kütleyi atarak rahatlayan yıidız bir dahaki sefere kadar sakin sakin oturuyor. Ne diyelim, Gama Kraliçe'ye iyi bakın, belki parlak dönemindedir... 90* Zengin bir gözlem ayı Gezegenlerden 5'i, bu ay yay takım yıldızının konuklarından. erkür yılın son ayında Yay takımyıldızında. Bu gezegenle birlikte Yay, beş gezegeni birden barındırıyor olacak. Gezegen 6 Aralıkta 21 derece ile en büyük doğu uzammına ulaşmasına karşın gözlem için pek elverişli değil. Çünkü Merkür bu sırada tutulum düzleminin (ekliptik) güneyinde yer alacak. Gezegen 10 Aralıkta Uranüs'ün 1.3 derece güneyinde yer alacak ve giderek Uranüs'e daha da yaklaşacak. Uranüs ile arasındaki açı 18 Aralıkta 0.6 dereceye kadar azalırken, sonraki birkaç saat içinde Venüs'ün 1.4 derece kuzeyinde yer alacak. Parlaklığı 0.4 kadirden 3.0 kadire kadar çıkacak olan Merkür ayın son günlerine kadar Güneş battıktan sonra batı ufkunda bulunacak. Yay takımyıldızının konuklarından Venüa 3.9 gibi büyük bir parlaklığa sahip olmasına karşın Güneş'e çok yakın olduğu için şimdilik iyi gözlenemeyenlerden. Güneş'e göre yavaş yavaş doğuya doğru hareket eden Venüs, ay boyunca ortalama olarak Güneş'ten bir saat kadar sonra batacak. Venüs ayın son günlerinde daha geç batmaya başlayacak ve yeni yılda gözleme daha elverişli olacak. M 20 16 12 60* D«M». Cnc Pse* "O Oph O*m 30* *<r. O 13, C»p Sco •»• •: •30* 60* •r M*rkUr • Vtnüs • M»rı • Jupit.r ••• Sitürn + Ur*niis « N»ptUn • PUto o 90* Oüntf Güneş batar batmaz Öküz kümesinin hemen üzerinde, Ülker kümesinin güneyinde belirecek olan Mars, Aralık ayının gözdelerinden. Gezegen gece boyunca izlenebilir. Kırmızı gezegenin Ay ile birlikte fotoğrafını çekmek ister misiniz? öyleyse, makinelerinizi hazırlayın. Mars 2 Aralık sa Mars ile ayın fotoğrafı at 1:00 dolayında Ay'ın 3 derece güneyinde yer alacak. Mars'ın parlaklığı aybaşında 2.0 iken ay ortasında 1.7, ay sonunda ise 1.3 kadire kadar düşecek. Jupiter ay başında saat 21:00 dolayında doğacak. Kirli ufuktan kurtulması için de yaklaşık bir saat kadar beklerseniz, Güneş dizgesinin en büyük gezegenini rahatlıkla izleyebilirsiniz. Saat 22:00 dolayında doğuya yönelirseniz, Ülker Kümeslni, Mars'ı, Avcı (Orion) ve İklzler (Gemlnl) yardımıylaJuplter'ibulabilirsiniz.EğerSiriusilekarıştırmazsanız, bölgedeki en parlak clsim Juplter'dlr. Gezegen, Sirius'tan yaklaşık yirmi dakika kadar sonra doğacak. (Bkz. Şekil) Satürn'ü Güneş'in arkasına saklanmadan görmek için son fırsat. Eskilerin Zühal olarak adlandırdıkları gezegen Aralık ayında Güneş'ten yaklaşık iki buçuk saat sonra batacak. Giderek daha erken batacak olan gezegenin parlaklığı ay boyunca 0.6 kadir dolayında. Satürn, 15 Aralıkta Ay'dan 15 dakika kadar sonra batarken izleyebilirsiniz. Uydumuz Ay 2 Aralık'ta Dolunay, 9 Aralık'ta Sondördün, 17 Aralık'ta Yeniay ve 25 Aralıkta ilkdördün evresinde olacak. Yılın son gününde ise uydumuzu Dolunay olarak göreceğiz. Aralık ayında yılın ikinci büyük göktaşı yağmuruna da tanık olacağız. 14 Aralık saat 2:00 dolayında ikizler takımyıldızından (Bkz. Şekil) havaküreye girecek olan göktaşlarından saatte ortalama 60 tane kadar sayabilirsiniz. 13