Katalog

hazır bir savunma gücü sağlar. Ne var ki organizmada antikorlar doğal yola yakıldığından bu korumal geçicidir. Araştırmacıkr en azından 10 milyon değişik tiir antikor bulunduğunu tahmin ediyorlar. Bu, olası düşman sayısının üzerinde bir rakamdır. Antikorlar genetik olarak sıklıkla değiştiğinaen ihtiyaç durumunda ilave formlar oluştuğu sanılmaktadır. Son zamanlarda arastırmacdar yabancı cisimlerin kendilerinin antikor yapımını uyardığını düsünüyorlar. İhtiyaç durumunda on milyon farklı "anahtarın" yapılabildiği bir "genelanahtar" tasarlanıyor. 1984 yılında bağışıklık araştırmaları nedeniyle Nobel alan Danimarkalı araştırmacı. Niels K. Jerne, vücudumuzdaki tüm antikor çeşitlerinin •netik olarak belirlendiği görüşünBu görüş doğruysa yeni bir sorun ortaya çıkıyor: Şayet on milyon farklı antikor kalıtsal bilgi halinde mevcutsa, bunlara ait on milyon gen, hücre çekirdeğinde nasıl yer buluyor? Hücre çekirdeği böyle büyük bir bilgi yığınını sakJayacak kapasitede değil. "On milyon değişik anahtar" varsayımı bu yönden yanhş olabilir. KökHOcre İmmunoloji Terimleri Bagı^klık: Organizmanın kendi yapısından farklı bir antijeni yabancı olarak tanıyabilmesi ve onu kendi dokularına zarar vermeyecek şekilde ortadan kaldırabilmesi tçın harekete geçen mekanizmalardır. Vücudun doğumsal savunma mekanizmaları yanında sonradan mikroorganizmalarla karşılaşma sonucu onlara karşı geliştirip kurduğu özel bir kazanılmış bağışıklık mekanizması vardır. Bu direnç karjılaşılan saldırgan organizmalara özgüdür. Doğal olarak hastalık geçirmekle ya da aşılanma yoluyla aktif bağışıklık elde edilir. sitlerdir. Hücresel bağışıklık olayından sorumludurlar. Yaşamları aylar ve yıllar sürccek kadar uzundur. Vücutta dolaşan lenfositlerin büyük bölümü Tlenfosittir. Farklı işlev gören altgruplan vardır: 1. Yardımcı (helper) Tlenfositler: Bu grubun yardımı olmaksızın Blenfositler antikor yapamaz. Yardımcı T'nin mesajı ile Blenfosit antikor yapar. Eylemci Tlenfositler: Antijenle uyarılma sonucunda etkinleşen bu Tlenfositlerden lenfokinler çıkar. Lenfokin moleküllen protein yapısındadır. Lenfokinler makrofajlann hareketini arttıran, lenfositlerin çoğalmasını hızlandıran, yabancı hücreleri öldürücü etkisi olan, damar geçirgenliğini arttıran maddelerdir. Bazı Blenfositleri de lenfokin çıkarabilir. Katil Tlenfositleri: Bu hücreler antikor veya lenfokin gibi aracılar olmaksızın doğrudan eylemle viriis, tümör hücresi, yabancı doku hücreleri gibi hedeflere saldırarak onlara yapışır ve yok ederler. Supresör (baskılayıa) Tlenfositleri: Bve Tlenfositlerini frenleyen, işlevlerini baskılayarak sonlandıran hücrelerdir. Vücudun kendi dokulartnı hasarlamasıyla sonlanan "oto immun" hastalıklann supresör Tlenfositlerin işlevinin bozulması sonucu geliştiği göriişü son yıllarda ileri sürülmüştür. Makrofaj ve monositler: Organizmanın dokularında yaygın bulunan makrofajlar lenfositlerden farklı olarak fagositoz yeteneğine sahiptir. Aylarca yaşayan uzun ömürlü hücrelerdir. Başlıca görevleri kana karışan yabancı maddeleri, yaşlı ve bozuk kan hücrelerini yiyerek temizlemektir. özellikle hücre içinde yaşayan tüberküloz ve cüzam basillerine karşı etkilidirler. Makrofajlar lenfositlerle işbirliği yapar. Antijenle duyarlaşan makrofaz, lenfosit islevini etkilediği gibi Tlenfositlerin lenfokinleri de makrofajı daha etkın kılarak onun öldürücülüğünü arttırır. Kanserde nonspesifik aktivasyonla uyarılan makrofajlar tümör hücrelerini de öldürur. Alerji: Özellikle erken tipte bir aşırj duyarlık reaksiyonudur. Duvarlı kijiye aynı antijenin verilmesınden sonra gelişen şıddetli ve erken rcaksiyonlara anafilaksi adı verilir. Duyarsızlaşurma (Desensibilizasyon): Alerjiyı ortadan kaldırmada kullanılan bir yöntemdir. Kişinin duyarlı olduğu antijen çok düşük dozlardan başlanarak artan miktarda verildiğinde aşırı duyarlık reaksiyonu azalır. Interferon: Viriis infeksiyonlarında, infekte olmuş vücut hücreleri tarafından üretilen ve sağlam hücreleri virüs infeksivonuna karşı koruyan maddelerdir. Dosya 9Aralık 1 9 9 0 Gen parçalan da kalıtımla aktanlıyor Doğru yantt Nobel ödüllü Japon araştırmacı Susuma Tonegawa'dan gelmiş: Yer kazanmak amacıyla antikor çeşitleri az sayıda gen parçası üzerinde bulunmakta. ihtiyaç durumunda bunlar farklı kombinasyonlar halinde bir araya geliyor, yani on milyon farklı "anahtar" daha az sayıda anahtar sapı, dili ve anahtar yarığının kombinasyonuyla meydana geliyor. Belirli bir antikorun yalnızca ona uygun enfeksiyon etkenine karşı i$e yaradığı düşünüldüğünde laboratuvarda söz konusu özgül antikorlann çoğaltılarak düşmana karşı savaşta kulfanılması düşünülebilir. Nitekim bu yıllardır deneniyor. Ancak antikor üreten lenfositlerin laboratuvarda çoğaltılması henüz başarılmıj degil, ancak Nobel ödülü sahibi Alman bilim adamı Georges Köhler ve meslektaşı Cesar Mılstein, lenfositleri hızu çoğalan kanser hücreleri ile kaynaştırmışlar (hibrit hücre). Bu karma hücreler beklendiği gibi laboratuvarda çoğalıyor ve monoklonal antikor üretiyor. Artık birçok antijene özgül monoklonal antikorlar fare kanser hücreleri yardımıyla laboratuvarda rutin olarak üretiüyor. Organizmaya dışarıdan verildiğinde iz süren "av köpekleri" gibi hedeflerini bulan monoklonal antikorlar, gelecekte kanser hücreleriyle savajta kullanılabilir. Kanser hücreleri vücudun bağışıklık sistemi tarafından "yabancı" kategorisine sokulur. Antijen: Vücuda giren her toksin veya mikroorganizma kendi yapısınYardımcı urBaskılayıcı Eylemci Tlenfoslti da bir veya birkaç özel kimyasal bileTlenfonsiti Tlenfositı ;ik taşır. Genellikle protein, polisak) { karid veya büyük lipoprotein yapısında olan antijenler nedeniyle vücut, yabancı maddeyi fark eder. Girdikleri organizmada kazanılmış bagışıklığın doğmasına yol açan bu gibi maddelere antijen adı verilir. Lenfokinler Plazma hücres! Antikor: Antijen uyansına yanıt etkinleşen olarak üretilen maddelerdir. Antikor, Makrofaj oluşmasına neden olan antijenle birleserek onun etkisini ortadan kaldınr. Protein yapısındaki antikor molekülFagositoz leri 20 binden fazla atomdan oluşur. Ikisi hafif, ikisi ağır olmak üzere siBağışıklık sisteminin hücreleri, kemik iliğindeki "kök hücrelerden" kö metrik düzenli dört polipeptit zinciken alan önhücrelerden gelişir. Lenfositlerin bir bölümü, göğüs kerinden meydana gelirler. Antikorlar miğinin arkasında yer alan timüs bezinin etkisiyle olgunlaşır (Tkendilerine uyan antijenlerle birleşehücreleri). Buna karsın bir bölüm hücre, timüsün etkisi olmadan olrek antijenantikor kompleksi oluşgunlasır (Bhücreleri). Antijenler, Bhücrelerinin büyüme ve çoâalmatunır. Antijen, kendisine özgü antikoru üreten lenfositi uyararak bu hücresını uyarır. Her Bhücresinin çoğalmasıyla aynı soydan gelen ( klon") nin çoğalmasına yol açar. plazma hücreleri oluşur. Plazma hücreleri, antikor adı verilen proteİnleri yapar ve salgılar. T hücreleri işlevlerine göre altgruplara ayrıKompleman sistemi: Vücut sıvılalır: Bunlar, Bhücrelerinden antikor yapımını arttıran YardımcıT hücrında bulunan enzımler, düzenleyici releri, yabancı hücreye saldırarak onları doğrudan yok eden ve lenve hücre eritici proteinlerden oluşan fokin salgılayan EylemciT hücreleri, bağışıklık yanıtı üzerinde dübir sistemdir. Klasik kompleman siszenleyici rol oynayan Baskılayıcı Thücreleridir. Bazı mikrofajlar antemi, antikorantijen kompleksi veya tijenleri Tlenfositlerine "sunarak" onların islevini desteler. Bazı makantikorla kaplı hedefler tarafından akrofajlar ise lenfokin adı verilen lenfosit maddeleri ile etkinleserek tive edilir. Alternatif kompleman yoyabancı mikroorganizmaları yutarlar. (fagositoz). lu ise bakteri polisakkaridlerince aktiflenir. Aktiflenen kompleman sistemi bakterilerin fagositozunu kolaylaşpatır veya hücre yüzeylerinde gösÇünkü bu hücrelerin yüzeyinde tırır, yabancı hücrelerini eritir, bağıtermezler. Sonuçta Tlenfositlerinin bakteri ve virüslerdekine benzer şıklık elemanlarını "çağıran" maddeanahtarlan, uyacak kilit bulamaz protein yapıları vardır. Bu gibi vüleri n salınmasına yol açar, kompleman veva kilit değijir. Bazen kanser hüccuda yabancı yapılara antijen adını enzimleri virüslerin moleküler yapıreleri Tsupresör hücreleri yanıltıcı veriyoruz. sına saldınr, kompleman ürünleri yemesajlarla uyararak katil hücrelere rel iltihap reaksiyonu uyandırır, saldırBağışıklık sistemimiz eksiksiz çasavaşın bittiği komutunu bile verdigan etmenin dokularda yayılmasını lıştığı halde nasıl oluyor da düşman rebilir. engeller. kanser hücreleri organizmada yayılabiliyor? Her insanda yaşamı b o Bağışıklık sistemi bütün kanser Lenfositlen Bağıjıklık işlevleri yöyunca kansere dönüşen hücreler orhücrelerinin vüzde 99'unu yok etnünden lenfositler Tlenfosit ve Btaya çıkar, ancak bazı durumlarda meyi başarsa bile geriye kalan az salenfosit olmak üzere ikiye ayrılır. Bbağışıklık sistemi gerçekten bu hücvıda hücre çoğalma üstünlüğünü Lenfositler: Antikor (immunoglobureleri zamanında ortadan kaldırır. koruyabilir. Yine de uzmanlar gelin) sentezinden sorumludur. YüzeyAncak kanser hücreleri vücudun salecekte bağışıklık sisteminin kanserlerinde antijen reseptörü (antijen bağvunmasına karşı koymak için çok le savaşta Başrolü alacağı göriişündelanma yeri) işlevi gören yerler vardır. çeşitli mekanizmalar geliştirebilir. Kandaki lenfositlerin %20'si Bler. Kanser hücreleri kendilerini kamuflcnfosittir. TLenfosit ler: Tlenfositler, Bu konuda dünya çapında yürütimüse bağımlı olan, gelişimleri sırale etme, baeışıkJık sistemini aldattülen önemli araştırmalara göz atasında timüsün etkisinde kalan lenfoma yeteneklerine sahiptir. Söz gelilım: mi antijenlerini değiştırir, onları ka• ABD Ulusal Kanser Araştırma