Katalog

UZAY ARAŞTIRMALARI Uzayın tehlikeleri Uzaya araç fırlatmanın her zaman tehlikeleri vardır. U zay alanında her fırlatmanın tehlikeleri vardır Pılotlu bır uzaygemısı fırlatıcısının guvenılırlığı %9999 olması gerekırken bır otomatık uydu fırlatıcısının %96'lık guvenlıkte olması yeterlı bulunuyor 28 Ocak 1986'da Challenger'ın patlayışını herkes hatırlar Oysa Sovyetler1 ın Salyut uzay ıstasyonlarının 19771985 arasında hemen sureklı olarak ışletılmesı de fırlatmada başarısızlık sorununu ortaya çıkarmaktadır Nıtekım 5 Nısan 1975 gunu, Soyuz18A takımı, 165 kılometre yukseklıkte meydana gelen bır bozulma sonucu 21 dakıka 27 sanıyelık ve 1574 kılometrelık bır ıkıncılyörunge uçuşu gerçekleştırebıldı Fuzenın ıkıncı ve uçuncu katlarını bırbırıne bağlayan altı sağlam noktasından uçu, bır role'nın çalışmaması nedenıyle vaktınden önce açılmış, boylece ortaya çıkan ızdu şumsuzluk, uçuşçızgısını denetleme olanağının yıtmesıne yol açmıştı Daha sonra, 27 Eylul 1983'te SoyuzT10A takımının yaptığı SAS uyarı ve kurtarma sıstemının yararları göruldu Fırlatmadan birkaç dakıka önce, fuzenın bırıncı katı duzeyınde ateşleme yapılıyor, açık kalan bır motor klage'sı bır ergole kaçağına yol açıyor Bu anda, depoların dolumu henuz bıtmemıştı, yangın çabucak yayıldı Fırlatma rampasında görevlı Şumıkın ve Soldatenkov, alevlerı gördu ve SAS'ı ateşledı Yere ınış alandan uç kılometre ötede gerçekleştı Bır uzay gemısıyle bır uzay ıstasyonu arasında bağlantı kurma ışlemlerı, 20 yıldan berı etkın bıçımde otomatık ya da pılotlu olarak uygulanmaktadır Yıne de bu, Sovyetler'ın geçmışte birkaç kez başarısız kaldıkları karmaşık bır ışlemdır 1974'te Soyuz15, 1976'da Soyuz23, 1977'de Soyuz25 ve 1983'te SoyuzTB, ıstasyonla buluşmadan dunyaya gerı dönmek zorunda kaldılar Soyuz25 olayında, Soyuz'un bırleşme parçası Salyut6'nınkıne, arkadan gelenlerın ıstasyonun önbırleşme parçasının durumunu denetlemek ıçın araç dışına çıkmak zorunda oldukları bır anda çarptı SoyuzTB olayında ıse başansızlığın nedenı, Salyut7 ıstasyonunun yerını belırlemekle görevlı olan radar antenı Igla'nın yanlış fırlatılmasıydı Kozmonotların ıstasyona elle kumanda ederek ulaşma çabaları verımsız kaldı Otomatık buluşma özellıkle nazık bır ıştır, çunku bılgıışlem ve bılgısayar konuları Sovyetler'ın zayıf noktalarıdır KvantI olayında ılk buluşma 5 Nısan 1987'de başarısızlıkla sonuçlandı Bunun uzerıne araçlar bırbırınden 400 km uzak duştuler Dort gun sonra 20 km uzaklıkta ıken ıkıncı bır deneme başladı Buluşma geceleyın ve televızyon göruntusu alınmadan gerçekleşt1 Bırleşme, gerçekleşmedı Teşhıs çabucak kondu ikı araç arasında bır "nesne" var Çeviri: Çağla Ogankaya dı İkı gun sonra bırleşme parçaları arasında sıkışıp kalmış nesneyı çıkarmak ıçın araçdışına çıkış yapıldı Engel yabancı bır bez parçasıydı Kvant2 olayında sıkıntılar, bır guneş panosuyla başlıyor ve bunu yerınden oynatmak ıçın yörunge duzeltmelerı yapılıyor Sonra 2 aralıkta ılk buluşma denemesı, modulun otomatık yonlendırme sıstemlerınden bınnın lyı ışlememesı yuzunden başarılı olmuyor Dört gun sonra ıkıncı deneme başarılı oluyor Yatay bolmeye geçış 8 aralıkta oluyor Şımdı Kvant3 modulunun, öbur adıyla Krıstal'ın de kımı sorunları var Ilk buluşma denemesı, modulun bır yonlendırme motorunun çalışmaması yuzun çok kaygılandıran zayıflama ışaretlerı verıyor" (Le Parısıen Lıbere) 9 Eylul'de Progress17'de sorunlar çıkıyor Hatalı devre yerınden çıkanlıyor ve onarıma karar verılıyor Bu onarım 23 nısan ve 8 Agustos 1984 tarıhlerı arasında araç dışına beş çıkış yapılarak gerçekleştırılıyor Çalışma yerının montesı (4 saat 15 dakıka), bır mandalın takılması (5 saat), ılk saptırmanın takılması (2 saat 45 dakıka), ıkıncı saptırmanın takılması (2 saat 45 dakıka) ve son olarak bır hava basıncının takılması (5 saat) Kozmonotların çalıştığı şartlar bazen son derece zordur Böylece SoyuzT13'un murettebatı Salyut 7 merkezınt 1985 yılının 814 hazıran gunlerı arasında yenıden etkın hale getırerek gerçek bır başarı elde ettıler Bu merkez sene başından berı devınımsız bır durumdaydı Radyo sıstemının buyuk bır parçası bozulmuş ve tum bağlantılar kesılmıştı Merkezın tum aletlerı bozulmuştu Isı duzenlenmesı olmayan merkez donmaya başladı SoyuzT13 yanına geldığınde sapmaktaydı Ilk defa buluşma yön verılmemış olan bır merkez Büyük çekici öldü İçinde bulunduğumuz samanyolu galaksisinin "büyük çekici" denilen gizli nesne tarafından çekildiği doğru değil mi? * I den başarılamadı Salyut6'yla bırlıkte "görevın" yerıne getırılebılmesı ıçın kozmonotların mudahalesını zorunlu kılan arızalar oldu 15 Ağustos 1979'da Lıyakov ve Rıyumın, ıstasyonun araçlar bölmesınde asılı kalan KRT10 radyoteleskopunun antenını kurtarmak ıçın araçdışına çıktılar Salyut7'yle ılgılı olarak 15 Ekım 1983'te yapılan duyuru belleklerdedır "Batık ikı uzay gemısı uzerıne kaygılar artıyor Onların yardımına gıtmesı gereken fuze patlarken Sovyet ıstasyonunu gıttıkçe daha le gerçekleştırılmıştı Murettebat, gaz maskelerıyle 0 derece sıcaklıktakı merkeze gırdı Özel bır kablonun yardımıyla sekız bataryadan altısını guneş enerjısıyle çalışan panoların uzerıne doğrudan yenıden bağlandı Elektrık bakımı 10 hazıranda yenıden kuruldu O zaman butun kenar sıstemleri yenıden etkın hale gelmış olabılırdı Dört gun sonra 16 hazıranda erıyecek olan donmuş su rezervlerı harıcınde merkez yenıden çalışabılır durumdaydı Sağlığa ılışkın olan başka nedenler de bır gorevın yapılmasını engelleyebılır U ngılız ve Kanadalı gokbıhmcılere göre Samanyolu, uzayda gızlı, genış bır kutle tarafından çekılmıyor Bır grup gökbılımcı galaksımızın ötekı galaksılerın genel akışına gore hareketını açıklamak ıçın Buyuk Çekici adlı buyuk bır kutle yoğunlaşmasının varlığını ılerı surmuştu Ingılız Mıcheal RovvanRobınson ve arkadaşları 1983'te fırlatılan Kızılötesı Gökbılım Uydusu'nun (IRAS Infra Red Astronomıcal Satellıte) bulduğu 2400 galaksının dağılımını ınceledı Araştırmacılar görulebılen galaksılerde Samanyolu'nun hareketı yonunu ve hızını açıklayabılecek kadar madde bulunduğu sonucuna ulaştı RovvanRobınson Buyuk Çekıcı'nın ölduğunu soyluyor Buyuk Çekici, Amerıkalı Alan Dressler ve ingılız Donald LyndenBell ı de ıçeren bır araştırma grubu tarafından ılerı surulmuştu Bırçok elıps bıçımındekı galaksıyı ınceleyen araştırmacılar Evren'ın dışa doğru genışlemesınde buyuk bır boşluk olduğunu saptadı Bölgemızdekı galaksılerın, galaksı superkümesı HıdraCentaurus yönunde ılerledığını ılerı surduler Dressler ve arkadaşları, gorunen galaksılerın arkasında bulunarV buyuk gızlı bır nesnenın Samanyolu'nun kendısıne çektığı sonucuna ulaştı 1987'den berı RovvanRobınson ve grubu, IRAS kataloğundakı galaksılerın uzaklığını ölçmek ıçın Kanarya Adaları ve Avustralya'dakı optık telesKoplan kullanıyor Her galaksıye uzaklığı belırleyen gökbılımcıler, Samanyolu'ndan 500 mılyon ışık yılı uzaklıktakı tum nesnelerın dağılımını gösteren uç boyutlu bır resım ortaya çıkardılar Boylece, Samanyolu uzenndeki net gravıtasyonel çekımı hesaplayabıldiler Gökbılımcıler, bu çekımın yönunun kozmık mıkrodalgalara göre bızırrv ılerledığımız yönle kesın olarak aynı olduğunu buldu Samanyolu'nun çekılışınde yaklaşık bır duzıne galaksı kumesının rolu var Bunlann arasında Virgo, Hidra ve Centaurua takımyıldızlarındakı bılınen galaksı kumelerı de bulunuyor RovvanRobınson, bu kümelerın duşunulduğunden daha buyuk olduklarını, 100 mılyon ışık yılına kadar genışlıkte bır alan kapladıklarını belırtıyor Bu gökbılımcıye göre Vırgo, Hıdra ve Centaurus'da bulunan kumeler az ya da çok bırbırlerıne karışarak tek bır nesne oluşturuyor, fakat bu Buyuk Çekici gıbı görunmeyen bır nesne degıl RovvanRobınson, Buyuk Çekicı'nın, Samanyolu'nu neyın çektığı konusundakı ılgıyı arttırdığını ve sonuçta, bunun nedenını bulduklarını soyluyor (m.an.a: 1739) 14