Katalog

D E N İ Z B İ Y O L O J İ S İ Kafadanbacaklılar (4) Kalamar eti, proteince PP, B grubu vitaminleri, aminoasitler ve mineraller açısından çok zengin. Hidrobiyolog tlham Artüz Denizlerimizde üç kalamar turu yaşıyor geçler orta kısımlannda geniş ve yuvarlak, uçlara doğru ince ve sıvridirler. Baş çevresinde sıralanan on koldan kontraktil olmayan kısa sekizindeki vantuzlar iki sıralı, buna karşın kontraktil uzun kollar ise el şeklinde genişlemiş uç bölümlerinde dörder sıralı vantuza sahiptirler. Ellerdeki bu vantuzlardan orta sırada yer alanlar, kenardakılere oranla daha iridırler. Sırt tarafta bulunan ve ınce bir mekiği andıran uzun iç iskelet boynuzumsu bir maddeden yapılmıştır. Vücut rengi pembemsi veya kırmızımsı olabilir. Kromatoforların genışleyip daralması ile devamiı değışiklik gösterir. Adi kalamarın üremesi yumurta iledir. Yumurtaların dpllenmesi manto boşluğunda gerçekleşir. Yumurtalar jelatinimsı, 1012 cm uzunluğunda tüpler içerisinde dışarıya bırakılır ve çeşitli cisimlere tutturulur. Yumurtlamanın özel bir mevsimi yoktur, bütün yıl boyunca gerçekleşir. Adi kalamarın etinin çok lezzetli ve yumuşak olması, ekonomik değerınin yüksek olmasının başlıca nedenidır. Bunun yanı sıra tüm Akdenız ve Atlantiğın Avrupa karasularında bol miktarda avlanması da bunda etken olmaktadır. Avcıhğı çevirme ağlar ve trol ile yapılmakta ayrıca özel hazırlanmış yalancı yemli olta ile de sportif anlamda avlanmaktadır. özellikle Ege'de oldukça boidur. Marmara Denizi'nde Marmara Ereğlisi, Bandırma arasında çekılen hattın batısında zaman zaman bulunurlar. Boyları 100 cm'ye kadar ulaşabilirse de Türkiye sularındaki ortalama boyları 2530 cm arasında değişir. Genç fertler genellikle dip trolü, karides algarnası gibi sürütme ağları ile, gelişmiş fertler ıse uzatma ve çevırme ağları ile veya sportif amaç ile özel yapay yemli oltalar ile avlanır. Ekonomik değeri yüksek olan bu türün yaşlı fertlerinin eti oldukça serttir. Bu nedenle kızartılmadan veya haşlanmadan önce etin sırke veya şarap ıle iyıce yumuşat:lması gerekir. yuzgeci, sırt yüzeyine yapışık ve gövdenin bu bölümünü örter durumda ve kalp şeklindedir. Kontraktil olmayan uzun kollarda el ayasındaki vantuzlar 4'er sıralı olup ortada yer alanlar iridir. Elin parmak şeklinde ıncelenen ucundakiler ise sekizer sıralıdırlar. İç iskelet ınce bir kalem gibi ve boynuzsu maddeden yapılmıştır. Rengi kırmızımsıdır, gözlerde kornea tabakası bulunmaz. Boyu 3540 cm kadar olabilirse de ortalama 30 cm kadardır. Genç fertler dıbe yakın sularda yaşlı fertler ise ortasularda yaşarlar. Geceleyin su yüzeyine yükselerek avlanırlar. Avcıhğı dığer türler gıbıdir. Bu türde de fert irileştıkçe etın sertliği artar. Ekonomik değeri yüksektir. Türkiye sulannda diğer türlere oranla daha az rastlanmaktadır. Bilimsel kaynaklara göre, Türk karasularında bulunduğu bilinen, ancak uzun yıllar boyu yaptığım araştırmalarda rastlayamadığım diğer kalamar türlerı ve bulundukları bildirilen yöreler aşağıda belirtilmiştir: Abraliopsıs pfefferi Doğu Akdeniz Alloteuthis subulataEge ve Doğu Akdeniz Histioteuthis reversa Doğu Akdeniz, Loligo forbesi Ege, Doğu Akdeniz Onychoteuthis banksiEge, Doğu Akdeniz Phyroteuthis margaritifera Ege, Doğu Akdeniz. D H iç şüphe yok ki kafadan bacaklılar arasında ekonomik ve gastronomik açılardan en önemlileri kalamarlardır. Karadenız hariç, Türkiye denizlerinde üç kalamar türü bilinmektedir. Bu türler: 1. Loligo Vulgaris adi kalamar, 2. Todores Sagittatus mızraklı kalamar 3. lllex Coindetii kırmızı kalamar 1. Loligo Vulgaris adi kalamar Adi kalamar Türkiye denızlerınde en bol bulunan tür olarak önem taşır. 1015 yıl öncesine kadar istanbul Adalar dolaylarında ve Yalova önlerinde dahi rastlanabilen bu tür, halen Marmara'yı terk ederek Ege ve Akdenız'in sularına göçtüler. Adi kalamar pelajik bir tür olarak dibe bağımlı olmaksızın serbest su kütlesinde, hemen yüzeyden 80 m derinliğe kadar, kıta sahanlığı bölgesinde yaşar. Karides, balık ve kurtlarla beslenir. Geceleri balıkçıların lüks ışığına gelerek orada toplanan organizmaları avlar. Boyu 45 50 cm olabilirse de genellikle 2030 cm arasındadır. Kolların çevresinde yer aldığı baş bölümü, gövdeden kolaylıkla ayırt edilebilir. Burada yer alan iri gözler saydam bir kornea tabakası ıle kaplıdırlar. Gövde uzundur ve uç tarafa doğru sivrilir. Sırt taraf karın tarafına oranla biraz yuvarlakçadır. Gövdenin üçte ikisi uzunluğundaki yüz 3. lllex Coindetii kırmızı kalamar Bu turun vücudun geri ucunda yer alan 2. Todores Sagittatus mızraklı kalamar Gövde mızrak şeklinde, kaslar çok iyi gelişmiş durumdadır. Türün diğerlerinden ayrılmasında rol oynayan yüzgeçler gövdenin ucunda her iki yanda üçgenler şeklinde olup gövde uzunluğunun 1/3'üne kadar uzanırlar ve üçgen şeklinde son bulurlar. Kafanın çevresinde yer alan kollardan kısa 8 adedinin vantuzları ıkişer sıraT. Sagittatus'un uçları el şeklinde yassılaşmış uzun kolları da kontraktil değildirler. Bunlarda yer alan vantuzlar elayası şeklindeki geniş bölümde, kenarlarda iri ortada küçük çaplıdırlar. Buna karşın elin ucuna doğru, bir parmak gibi sıvrilen bölümünde, dört sıra halindeki vantuzlar eşıt çaptadırlar. İç iskelet tıpkı bir mürekkep kaleminı andırır şekilde, boynuzumsu bir maddeden yapılmış, ince bir çubuk halindedır Vücut rengı genellikle kırmızımsıdır L. Vulgaris'ten farklı olarak gözlerde kornea tabakası bulunmaz. T. Sagittatus'lar Türkiye denizlerinde lıdır. Kalamarın besin değeri Dığer kafadan bacaklılarda olduğu gibi kalamarlann da manto ve kolları yenmektedır. Kalamarlann bu yenebilir et bölümü, gövde ağırlığının % 4650'sinı oluşturur ve % 1122 protein, % 0.61.5 yağ ve % 7582 su ıçerır. Kalamar eti, yalnızca proteince değil, aynı zamanda B ve PP grubu vitaminler, aminoasitler ve mineraller açısından da zengındir. Pişirmeden önce, gövdenin yüzeyini saran ınce derinın alınması gerekir Bu iş ıçın en iyi yön Loligo vulgaris Todarodes saglttatus tem, iç organları alınmış kalamarın 5060°C sıcaklıktaki suda, 23 dakika tutulmasıdır. Ovalandığında, deri kolayca yüzülür. Akdeniz ülkelerinde çok çeşitli yemekleri hazırlanmasına karşın, Türkiye'de kalamardan yapılan en önemli ordövr, "kalamar tava"dır. Boru halindeki manto enine, halkalar şeklinde kesılir ve biralı hamura veya galeta ununa bulandıktan sonra sıcak yağda kızartılır. Ayrıca kollar da kızartılır veya haşlanır. 16