Katalog

GÖKBİ Lİ M Esrarengiz konuk, dev kuyruklu y Önce küçük bir gezegen sanılan Chiron'un keşf inden 12 yıl sonra 130 bin km uzunluğunda kuyruklu bir yıldız olduğu anlaşıldı. Güneş sisteminin iç bölgelerine, Dünya'ya doğru yörüngesini değiştiren Chiron'dan endişe etmek gerekir mi? Çeviri: MuratArın ökbılımcıler, 1977'deChıron'u Saturn ve Uranus'un yörungelerı arasında keşfettıklennde çok garıp yörungelı bir asteroıdle (kuçuk gezegen) karşı karşıya olduklarını sandılar Fakat son bırkaç yıl ıçinde bu garıp gökcısmı dev bir kuyrukluyıldız gıbı gözukmeye başladı Gökbılımcıler, keşfettıklerı andan ıtıbaren Chlron bılmecesını çözmeye çaliştılar Guneş sisteminin uzak bir bölgesınde Satürn ve Uranüs arasında bulunan bu kuçuk, garıp nesne neydı? Bir asteroid mı, yoksa kuyrukluyıldız mı? Chlron, bılınen asteroıdlere göre Guneş'ten oldukça uzaktı, fakat bir kuyrukluyıldıza da benzemıyordu, çunku kuyruğu yoktu Bugun gökbılımcıler Chiron'un çok ıstısnaı olmakla bırlıkte bir kuyrukluyıldız olduğuna ınanıyor Keşflnden sonra Guneş'e yaklaştıkça Chiron'un çevresınde gaz ve tozdan dev bir kuyruk oluştu Chıron'u 1 Kasım 1977'de Calıfornıa Hale Gözlemevı'nde Charles Kovval keşfettı Kowal, Koç (Arıes) takımyıldızının fotoğraf klışelerını almıştı Bu klışelerı pırıltı karşılaştırma makınesınde (film karelerı gıbı ıkı klışeyı hızla geçıren makıne) ınceledı Gökyuzunun aynı bölgesınden farklı zamanlarda alınmış klışelerı kullanıyorsanız, herhangı bir hareket eden nesne (kuyrukluyıldız, asteroid ya da gezegen) bir klışeden ötekıne atlıyormuş gıbı gözukur Sabıt olan yıldızlarda ıse bir değışıklık gözlenmez 1930'da Clyde Tombaugh, Pluton'u bulmak ıçın bu tur bir pırıltı karşılaştırıcı kullandı Kovval, klışelerde yavaşça ılerleyen bir nesne gözledı Yavaş hareket etmesı uzakta olduğunu gösterıyordu, Uranus'un yakınlarında bulunuyordu Pek seçılmıyordu, o zaman bırkaç yuz kılometre çapında olmalıydı, bir gezegenden oldukça kuçuk, fakat bir asteroid (kuçuk gezegen) ya da kuyrukluyıldız olamayacak kadar da buyuktu Chıron'u 1977 yılında Amerikalı gökbıllmcı Charles Kovva/ buldu G Yeri belirleniyor Kovval'ın keşfını açıklamasından sonra gökbılımcıler, eskı fotoğraflara dönerek bu gökcısmının bunlarda yer alıp almadığını araştırdılar Yer alıyordu, ılk fotoğraflar 1895 tarıhlıydı Bu gözlemlerden yararlanan HarvardSmıthsonıan Astrofızık Merkezı'nden Brlan Mareden, bu gökcısmının Guneş çevresındekı yörungesını 50.7 yılda tamamladığını belırledı Bu süre Saturn'un 295 yıl suren dönuşuyle Uranüs1 un 84 yıl stıren dönuşunun tam ortasında Gökcısmının Guneş'ten ortalama uzaklığı 13 7 astronomık bırım (AB Astronomıcal unıt 1 AU=AB Yer'ın Guneş'ten uzaklığına eşıttır) Gökcısmının Guneş'ten uzaklığı yıne Saturn (96 AB) ıle Uranus (19 2 AB) arasında bulunuyor Marsden, gökcısmının yörungesının elıps bıçımınde olduğunu da belırledı, dolayısıyla Guneş'ten uzaklığı değışıyor Guneş'e en yakın olduğu zaman, uzaklık yalnızca 85 AB Bu dönemde Guneş'e Saturn'den daha fazla yaklaşıyor Guneş'ten en uzakta bulunduğu zaman 189 AB ıle Uranus'un yörungesıne yaklaşıyor Gökcısmı, 1970'te bu en uç noktada bulunuyordu 1977'de Kovval keşfettığı zaman ıse hâlâ çok uzakta, Guneş'ten 18 AB uzaklıktaydı Bundan sonra Guneş'e yaklaştı ve bugun 11 AB uzaklıkta bulunuyor 1992'de 96 AB'de Saturn'un yörungesıyle kesışecek ve Guneş'e en yakın olacağı noktaya 1996'da ulaşacak koyar Kovval, Chiron adını seçtı Yunan mıtoloıısınde Chıron, Kronos'un (Romalılara göre Saturn'un) oğlu ve Uranus'un torunuydu, dolayiıyla gökcısmıne koyduğu ad Guneş sıstemındekı yerını temsıl edıyordu Chıron, adını aldıktan sonra bıle gökbılımcıler onu nereye koyacaklarını bılemedıler Bazı gazetecıler, Chiron'un 10. gezegen olduğunu ıleri surdu, ancak gezegen olamayacak kadar kuçuktu Gökbılımcıler bunun farkındaydı, ancak Chiron'un asteroid mı, kuyrukluyıldız mı olduğuna karar veremıyorlardı Asteroid ıse ötekılerden çok uzakta bulunuyordu Asteroıdlerın çoğu Mars ve Jupıter'ın arasındakı bir kuşakta Guneş'ın çevresınde döner Bununla bırlıkte bırkaç ıstısna vardır Hldalgo adlı asteroid, yörungesı boyunca asteroid kuşağından geçtıkten sonra Saturn1 un yörungesıne kadar ulaşır Chıron bir asteroid ıse Hıdalgo'dan çok daha uç bir örnek oluşturacaktı Chıron, Guneş'e yaklaştıkça buzu buharla. ken bir kuyruklu yıldız olduğu böylece ort Yersiz yurtsuz Öte yandan kuyrukluyıldız olmadığı konusundakı kuşkular da fazlaydı Kuyrukluyıldızlar, Ruton'un ötesınde bulunan bir bölgeden gelen, Guneş'ın çevresınde donen gökcısımlerıdır Guneş'e doğru ılerledıkçe ısınırlar, Guneş sisteminin ıç kısmında, yuzeylennı kaplayan buz buharlaşır Böylece kuyrukluyıldızın göstergesı olan gazdan ve tozdan oluşan uzun bir kuyruk oluşur Sonra kuyrukluyıldızlar Guneş'ın çevresınde dolaşarak Plüton'un ötesıne yönelırler Fakat Jupıter ya da Saturn gıbı bir gezegenın gravıtasyonel çekımı, kuyrukluyıldızı daha kısa perıyotlu bir yörungeye oturtabılır Halley Kuyrukluyıldızı'nın başına başına gelmış olan da budur Bınlerce yıl önce Halley, Plüton'un ötesınden geldı ve oraya gerı dönecektı, fakat dev gezegenlerden bırının yakınından geçtığı ıçın yörungesı değıştı Bugun Halley, Neptunun bıraz otesıne kadar uzaklaşabılıyor ve Guneş'ın çevresındekı dönuşunu 76 yılda tamamlıyor Chıron, btr kuyrukluyıldız mıydı? Pek benzemıyordu Her şeyden önce kuyruğu yoktu Ote yandan tum kuyrukluyıldızlar Adı konuyor Chiron'un yörungesı, gezegenlennkınden farklı olarak daıre bıçımınde değıl Guneş'ten en uzak olduğu durumda Uranus'un yörungesıne yaklaşıyor Guneş e en yakın olduğu konumda, Saturn'un yörungesının ıç kısmına gırıyor Hıdalgo asteroıdı ve ScfnvassmannVVachmann I kuyruklu yıldızı, Chıron gıbı da ha basık bor yörunge ızlıyorlar Bu gökcısmı bir kuyrukluyıldız olsaydı, Kovval kuyrukluyıldızı adını alacaktı Ancak bılım dunyası böyle bir kuyrukluyıldızla karşılaşmayı beklemıyordu bu nedenle "Asteroid 2060" adıyla sınıflandırıldı Kuy rukluyıldızdan farklı olarak asteroid onu bulanın adını almaz, ancak bulan kışı adını Guneş'e Chiron'dan daha fazla yaklaşıyo du örneğın Halley, Venus'un yakınına kc dar gelırken Chıron, Saturn'den öteye gec mıyordu 80lı yıllarda Chıron yavaş yavaş Gı neş'e yaklaştıkça gökbılımcıler fızıksc özellıklerı hakkında daha fazla bılgı to| lamaya çalıştı Herhangı bir gezegende oldukça kuçük olmasına karşın Chıron'ı yaklaşık 200 kılometrelık çapı bir asten ıd ya da kuyrukluyıldız ıçın buyuk Yalnı ca 2030 asteroid Chiron'dan daha buyu örneğın en buyuk asteroid Ceres yakl şık 900 km çapında öte yandan Chıro bir kuyrukluyıldız ıse en buyuk kuyruk yıldız Halley'ın çapı sadece 12 km Chiron'un yüzeyınde parlak ve koyu ty geler var Parlak bölgeler bıze dönuk c duğu zaman parlak, koyu bölgeler bıze d < nuk olduğu zaman karanlık gözukuyc Araştırmacılar farklı zamanlarda Chıroı un parlaklığını ölçtuler ve ne kadar zamaı da kendı çevresınde dönduğunu buldula 5 saat 55 dakıka Ancak bu da Chıron'u ne olduğuna bir yanıt getırmıyor, çunku b dönuşun bırkaç saat surmesı, kuyrukluyı dızlarda ve asteroıdlerde tıpık bir özellık Chıron, asteroıdlerın ve kuyrukluyıldı. ların çoğu gıbı koyu bir kutle Guneş ışığ nın yalnızca yuzde 10'unu yansıtıyor Ct res'ın yansıtma oranı da aynı, Halley'ın I ıse yalnızca yuzde 4 Guneş'ten çok uzat ta bulunduğu ıçın Chıron soğuk Sıcaklı en uzak olduğu noktada 210°C ıken e yakın noktada ancak i80°C'ye yukselır 12