Katalog

F İ Z İ K VE Y A Ş A M İnsan, kendi özü kaosa geri mi dönüyor? Yaşam ve düzen, kaosun bir ürünü. Kaosun en donammlı ürünü olan insanın, düzeni bozan "akıl dolu bir şapşallık" mekanizması kurmasını nasıl izah etmeli? Prof. Tolga Yarman vren'ın, yirmi mılyar yıl kadar önce "büyük patlamayla" oluştuğunu düşunuyoruz Bılımsel ışaretler, böyle bir modelı kuvvetle çağrıştırıyor Madde, yırmi milyar yıl önce bir "odak" dolayında, "topluca" bulunuyormuş Evren, o zaman aslında, ışte "oracıktan" ıbaretmış Sonra nasıl olmuşsa, bir "büyuk patlama" olmuş Madde, etrafa yayılmaya başlamış Daha doğrusu "etraf", yanı "evren" genışlemeye başlamış Bugun maddenın ıçınde bulunduğu ha. cım, gıtgıde buyüyor Dunyamızdan bakıldığında, "evren", her yöne doğru eşıt bir hızla genışlıyor Gökcısımlerı bızden, her yönde "aynı hızla" kaçıyor Kaçış hızı, sanıyede otuz kusur kılometre Maddenın, gitgide daha buyuk bir hacme yayılması "evrenın çurumesı" anlamına geliyor Enerjı korunuyor Ama enerjının gıtgıde daha buyuk hacımler ışgal etmesı, onun " daha az kullanılabılır hallere" düşmesı demek Dığer bir deyışle enerjı ko, runsa bıle değersızleşıyor Bunlar, Termodlnamlk Billml'nin temel yasaları Evren, gitgide daha çok çurüyecekse Her şey, karanlıklarla özdeşleşegıden bir ıssızlığa, "mutlak bir ölume" dönuşecek, demektır Böyle bir "olgu", evrenın yaşamsallığı açısından dünyamız ve ınsanlık açısından "hazındır" Evrende "hayat", bırkaç on milyar yıllık bir sürenın, bir "nefes" kadar kısacık bir yerlerınde "maytap" gıbı parlayıp yok olmaya mı mahkum acaba? Doğrusu bılmıyoruz Şu var ki bugün içın hiç tedırgın olmamalıyız Çünkü bir defa bızim yıldızımızın, Guneş'ın hâlâ beş milyar yıllık bir ömrü var gıbı görunuyorl E lar topaklanıyorlar Gezegenlef, gezegenlerde hayatın yapıtaşları oluşuyor Amıno asıtler, hücre şıfrelerı, hucre oluşuyor Mılyarlarca yıllık "hummalı bir etkınlık" uzantısında, ıleri duzeyde canlılar oluşuyor Nasıl acaba? Galaksilerin oluşumu Daha birikı yıl öncesıne kadar, "Büyük patlama sonrası, maddenın gitgide daha genış bir hacmı kaplamasıyla, galaksilerin oluşumu arasında bir zıtlık olmalı" dıye duşunüluyordu Galaksıler, uzaydakı "gökadalar" Maddenın topaklandığı, yumaklandığı oluşumlar Güneşimız, örneğın "Samanyolu" adını verdığımız gökada ıçınde bulunuyor Samanyolu'nda, Guneşımız gıbı yüz milyar cıvarında yıldız olduğu düşünülüyor Samanyolu gıbı mılyarlarca galaksi var teleskopların göruntu alanına gıren Evren şayet buyük patlamayla dağılmaya başiamıssa, madde ve enerjı gıtgıde "unufak" olacak demektır öyleyse nasıl oluyor da madde, "gökadalar" olarak duzenlenıyor, topaklanıyor, mılyarlarca yıldızı üretmeye geçebılıyor? Bu sorunun cevabı, Prınceton Ünlversıtesı'nde, dev bılgısayarlarla bulundu Bunlara, mılyarlarca gökmekanıksel cısmı, çekım yasalarıyla bırlıkte verır ve "büyuk patlamayı" canlandırırsanız O zaman, maddenın uzayda dağılma surecınde, yer yer "topaklanmaların" meydana geldığını çok meşakkatlı sayısal bir analız çerçevesınde görebılıyorsunuz "Büyuk patlama" demek, evrenın "düzensızlık artışının", dığer bir deyışle, "sonu olmayan bir kaosa dönuşümün" başlangıcı demek olduğuna göre buyuk patlamadan sonra olan "her şey" kaosun yanı başıbozukluğun, "doğurduklarından" olmaktadır Diğer bir deyışle kaos yanı başıbozukluk deyış uygunsa o kadar da "başı bozuk" değıldır Herhalde genel kaotık eğılım, yani "evrenın çürümesı" olgusu değişmemekte Ama bu arada genel çürümeyle zıtlık arzeden, hem de gökadasal boyutlarda "düzen ürunleri", meydana gelebılmektedır "Kaosun çocuğu" olarak "duzen", yalnızca gökmekanıksel, astronomik mekanların bir özellıği değildır ucundan kıyma konulunca, öbür tarafından but çıkıyor Böbrek, ıskelet yapısı çıkıyor Koyun çıkıyor Dahası otomobıl, uçak, uzay gemısı, kıtaplar, tapınaklar çıkıyor "Duşunce" çıkıyor Olay ışte, aynen budur ryıce basit bir örnek zıkredelım Lazer ışını Lazer bir ışıktır Atomdan çıkar Ama bundan ıbaret değıl Mılyarlarca ve mılyarlarca atom, sankı birbırlerınden haberlılermış gıbı "kusursuz bir orkestrasyonu" sergılemekte Soğurdukları "dağınık enerjiyi", aynı bir frekansta, şaşmaz aynı bir yönde ve aynı bir fazda olarak bir anda dışarıya boşaltabılmektedırler Burada aynntıya gırmeyeceğız Ama şurası önemlı kı, bellı bir atom aılesı, karıncalar gıbı, görkemlı canlı ınsan gıbı, "çok ılkel" sayılacak bir düzeyde, "duzensız bir gırdıyı, duzenlı bir çıktıya dönuşturebılme" hassasına sahıp bulunmaktadır Işte o nedenle, madde temel parçacık düzeyde, enerjiyi düzenleyebılmektedır, demekteyız reden yasalar" yaşıyorl Buraya kadar, gerçekten çok coşkulu Ama bir şey daha var Duzen de kaosu yanı darmadağımklığı, keşmekeşı, "huznü" meydana getırebılıyor "Kapalı sıstemlerde", duzenın bozulması, "termodınamık" bırolaydır Kaostan düzenın oluşması, muthış çarpıcı Anlaşıl ması zor Bunun ötesınde, bir de ' bılınç kazanmış duzenın" nasıl olup benzerlerinı, hatta kendını, tahrıp etme mekanızmalarını, bir de "bılerek" yurürlüğe koyduğunu anlamak, ınranın fevkalade daha zorl Uzun uzadıya tartışmayacagız Ama, harcı âlem, bırkaç örnek zıkredıverelım Taammuden cınayetler, dunya savaşları, bir yığın yerel hırlaşma O arada, sanayıleşmeyle gelen ve dünyayı mahvetme noktasına hızla yaklaşan "çevre kırlılığı" .. Dünyayı, bırkaç yuz defa yok edecek nukleer silahlar Başta silahlar, tum teknolojı urunlerı, dünyanın en pırıltılı beyınlerının, en dahı çocuklarının, nıce hayat boyunun, genış anlamda yuzyılları tutan emeklennın, keşıflerının, pırıltılı çalışmalarının urunudur Tüm teknolojı urunlerı, maddeyı şaşılacak derecede, âdeta ' eğıtmış" olarak, en ılerı bulgularla "şahane bir duzene" ulaştırmakta, kavuşturmaktadır Şu var kı, o dahıyane buluşları, yapıtlar ı uç uca ekledığımız zaman sanayıleşmede olsun, sılahlanmada olsun, hatta bir ölçüde kentleşmede olsur, "dahıyanebırahmaklık" dızgesı meydana çıkıyor Düzen öldüren, duzen katleden, duzen bozan, düzen düşmanı "akıldolubırşapşalhk" mekanizması çıkıyor ortaya "Kaos" mılyarlarca yıl surelede, düzen ycğurup düzen oluştururken kaosun en donammlı urunu ınsanoğlu, yeryuzündekı uğraşı, ıhtırasları, eğılımlerı ıtıbarıyla, "duzenın de âdeta ıntıhar eder gıbı kaosa dönuşebıleceğının" örneklerını, sergılıyebılıyor Ister gökmekanıksel "sonsuz buyuk" boyutta olsun ister temel parçacıklar düzeyınde "sonsuz küçuk" boyutta olsun Kaostan başlayarak düzen yapım faalıyetı, o duzenın uç yapıtları olan bizlere, arayışlarımız ıtıbarıyla en aşıkâr bir "yönelışı", bir "öğretıyi" ışaret edebılmelıdır belkı Düzen ustası kaos ananın, bızlere baş öğüdü, "duzenlılığın gelıştırılmesıne katkı vermek" olmamalı mıdır? "Doğa düzenını", tanınmazlaştırmak bızlere gerçekten yakışmıyor! insanların doğayı ve bırbırlerını yok ettıklerı yerda kaos ana, tabıat ana yenıden "görevdedırler" Evrenın, değışık sureçlerınde, çok değışık romanları var etmek ıçın Ama "akıldoluşapşallıklarınmımarları" olan bızlerı defterden sonsuza dek sılmış olarak Eğer dokumuzda "dehşetli bir kusur" mevcut değılse Kaos anadan öğreneceğımız, çok şey var, demektır D Yaşam, kaosun ürünüdür!.. Burada tartışma konusu yapmak istediğımız, "kozmık felaket" değıl Dikkate öncelikle getırmek ıstedtğımız öyle bir felaketten çok evvel "yaşamın" kaosun ürunü, yapıtı, çocuğu olduğudur Tuhaf ama öyle Insanoğlu, canlıyaşayan herşey, daha ara kademedekı fızıksel ve kımyasal yapılardan başlayarak ışte hep kaosun yoğurduğu urunler, yapıtlar olmakta Pekıyı, nasıl oluyor da acaba, evren çurumeye yuz tutmuşken madde gıtgıde daha buyuk bir hacme yayılır, yanı "duzensızlik" gıtgıde artarken bununla taban tabana zıt bir karakterde olarak "madde, duzen gelıştırıyor" Temel fızıksel parçacıklar, kapkaranlık uzay boşluklarının bir yerlerınde buluşunca evrenın, "üstyapıtaşlarım" meydana getırıyorlar Nötronlar, protonlar oluşuyor Atom çekırdeklerı oluşuyor Atom oluşuyor "Galaktık bulutlar" oluşuyor Burada, yıldız Kaos anadan öğrenmek... Esas olarak "madde", bızı şaşkınlıklara boğarak "enerjiyi duzenleyebılmektedır" Madde, yanı öyle bir "makıne" olmaktadır kı pek çok durumda, bir tarafından duzensızlik gırınce, öbür tarafından düzen çıkabılmektedır! Tersınden çalışan bir "kıyma makınesı" gıbı Makıneye, bir Madde, enerjiyi düzenleyebiliyor!.. Gerçekte "madde" ve "enerjı" eşdeğerdır Dolayısıyla maddenın kendısi, düzenlenmış enerjıden başka bir şey değıldir O halde Enerjı, madde olarak yoğuşmakta Maddeyse, bırçok halde, enerjiyi duzene sokmaktadır Işte, taa buralardan gelıyoruz Bir yandan "evren çürüyor" Ama öbür yandan, hem galaktık olarak topaklanmalar, düzenlemeler oluyor Hem de bir "düzen uretecı" olarak çalışıyor Kısaca öyle bir makıne kı kaostan gökada, yıldız çıkartıyor Enerjıden yoğuşan madde, ayrıca kaotık enerjiyi "düzene" sokuyor Mılyarlarca yıllık oluşumlar surecınde, organık moleküller bakterıler, denızanası, ınsan oluşuyor Daha daha, "düşunce" oluşuyor Bu açıdan bakıldığında bızim günün bırınde yaşlanıp son bulmamız, elbette ama, önemlı değıl Ne guzel kı "bızı va 10