Katalog

T1P SAĞLIK HABERLERİ Denge bozukluğu gideriliyor D Su molekülleri beyin hücrelerinin reseptörlerini, sinyalleri düzenleyen ve gangliosid adı verilen yapılara bağlar. Suyun yerinı alan Etanol, bu bağı kırıp sinyalleri bozabilir. ^ "™ ' "• '™~ ' • ~ • enge duyusu bozulmuş kişiler başdönmesinden yakınır ve uzaysal yönelimle ilgili sorunlar yaşar. Bugüne kadar denge bozukluğunu kesin bır şekilde ölçmeye yarayan bir araç yoktu. Şimdi Tübingen'de EberhardKarl Üniversitesi'nde vestibularis stimulatörü (denge organını uyaran bır araç) ile araştırmacılar hastalarda denge bozukluklarını tam olarak ölçme olanağına sahip. Denge organı (vestibüler organ) insanda içkulakta bulunuyor. Denge organı, görme ve dokunmanın yanında insanın uzayda yönünü bulmasında (oryantasyon) ana bilgileri sağlıyor. Denge organıyla ilgili incelemeler amacıyla denekler değişik eksenlerde döndürülüyor. Vestibularis stimulatörü (denge organı uyarıcısı) adı verilen araçta, içine test edilecek deneğin kapatıldığı, penceresi olmayan bir kapsül var. Böylece deneğin görsel bilgilerle denge duyusunu düzeltmesi önlenmiş oluyor. Kapsülün asılı bulunduğu sistemde iki devinim ekseni bir motor tarafından harekete geçirilirken diğer iki eksen sabit kalıyor. İnsülin üreten Langerhans adacık hücreleri temız olarak bir hücre bulamacından elde edilerek transplante edilecek. Şeker nastalarına adacık nakli angerhans adacıkları, pankreasta yer alan ve yaşamsal öneme sahip insülin hormonu üreten hücre topluluklarıdır. Şeker hastalarında insülin hormonu yapımını sağlamak amacıyla pankreasın olduğu gibi nakli başarılı olmadığından bu organın transplantasyonundan çok yalnızca insülin yapma işlevi, yani Langerhans adacıklarının nakli üzerinde çalışılıyor. Pankreas hücrelerinden oluşan bır hücre "bulamacı" içinden adacık hücrelerinin "ayıklanması" bu yöntemin temel zorluğunu oluşturmakta, çünkü yaklaşık 200 gram miktarındaki pankreas hücre bulamacı içinde adacık hücrelerinin miktarı 1 santimetreküp kadar. Bir insanda yeterli insülin üretimi için 100 bin adacık hücresinin sağlam olarak bulamaçtan hızla elde edilmesi gerekiyor. Bu amaçla saniyede birkaç bin hücrenin ayırt edilebildiği akımeitofotometresi adı verilen aygıttan yararlanmak isteniyor. Boyları 0.5 milimetre çapındaki adacık hücre topluluklarının bu yöntemle ayrılmak için fazla büyük olması nedeniyle ayrım mikroskop altında elle yapılıyordu. Bu da ancak hayvan deneylerinde kullanılacak miktarda adacık hücresi elde edilmesine yanyordu. Langerhans adacıklarının akımsitofotometre tekniği ile ayrılması için önce hücrelerin nötral kırmızı renkte boyan* ması gerekiyor. Sözkonusu boyama işlemiyle hücreler immunojenitelerini yitiriyorlar, yani artık vücut bu hücreleri birer "yabancı cisim" olarak görmüyor. Bu şekilde kazanılmış hücrelerin böbrek kapsülüne implante edildiği hayvanlar şeker hastalığından kurtuluyor. Oxford'da bir şempanze, adacık naklinden sonra 4 yıldır pankreası olmadan ve dışarıdan insülin verilmeden yaşamını sürdürüyor. L H emen herkes sarhoş olmanın nasıl bir duygu oldugunu bilir, ama kimse ne kadar alkolün sarhoşluğa neden olduğundan emin değildir. Nörolog Bill Klemm'in yaptığı son çahşmalar ise ağız ıslatmanın beyin hücrelerini kuruttuğunu göstermiştir. Dışarıdan bakıldığında bir beyin hücresi, temel olarak yağdan oluşmuş bir zardır. Bu zarın üzerinde antene benzeyen reseptörler ve diğer moleküller bulunmaktadır. Etanol (içtiğimiz alkol) moleküllerinin bir ucu yağlı karbonhidrojenden oluştuğundan araştırmacılar uzun süre, hücrenin yağlı zarına bağlanan etanolün bu yolla içeri sızdığını düşünmüşlerdi. Ancak Klemm, bu iddiaya hep kuşkuyla yaklaştı; çünkü buna göre daha büyük moleküllü alkoller hücre zarını daha fazla yarmalı ve böylece insanı daha çok sarhoş etmeliydi. "Daha büyük moleküllü alkoller, rahatsızlığa yol açabilir, ancak hepsinin sarhoşluğa yol açması beklenemez", diyor Klemm. Klemm bu yüzden, sorunu çözebilmek içirthücrenin reseptörlerini ve bunların yakınındaki moleküllerini incelemeye karar verdi. Reseptörler, komşu hücrelerden gelen sinyalleri almakla görevli küçük protein çubuklarıdır. Her bir reseptörün yanında, gangliosid adı verilen yağ ve şeker molekülleri bulunur. Gangliosid, reseptörlerin aldığı sinyalleri düzenler. Gangliosidin yağlı tabanı hücre yüzeyine bağlıdır; şekerli olan üst kısmı da su mo İçki beyin hücrelerini kurutuyor lekülleri ile reseptöre tutunmuştur. Klemm, etanol molekülünün yağsız ucunun oksijen ve hidrojenden oluştuğunu biliyordu. Bu yüzden, bu ucun, reseptör ile gangliosid arasında bulunan H2O ile rekabet edebileceğini düşündü. Kuramını denemek üzere, farelere etanol enjekte ederek beyin dokularını analiz etti. Hemen hemen hayvanlarıntümünündokularındaki gangliosıdte şeker kaybı görüldü. Klemm şimdi, bir hücreye çarptığında etanolün oksijenhidrojenden oluşan ucunun, suyun yerini alarak gangliosid şekerine ya da reseptöre tutunduğunu; böylece yağlı ucunda bağı tamamlayamadığını düşünüyor. Bu da gangliosidin şekerli üst kısmının serbestçe dolaşmasına neden oluyor. Serbest dolaşan mokelülleri parçalamakla görevli beyin enzimleri de şekere saldırıyor. Etanol alımı kesildiğinde, beyin dokularındaki su, alkolü sürüklüyor ve hücre yeniden şeker üretiyor. Klemm'in elde ettiği bulgular, etanolün etkileriyle başa çıkabilecek yeni bir ilacın bulunmasını saglayabilir. iki ucunda oksijen ve hidrojen, öteki ucunda da yağ bulunan üç uçlu bir molekül düzenlenebilir. Yağlı kısım hücre zarına sıkı sıkı yapışır; oksijenhidrojen kısımları da, aynı anda hem protein hem de şekere bağlanarak etanolle rekabet edebilir. İlaç, suyun yerini alan alkolü dengeleyerek bir sarhoşu ayıltabilir", diyor Klemm. Vestibularis stimulatörunde denek, penceresi olmayan bir kapsülün içinde oturuyor. Bu sistemde çok düzenli üniform dönme hareketleri elde edilebiliyor, çünkü dönme ivmesindeki değişimler denge duyusunda hatalara yol açarak inceleme sonucunu etkiliyor. Ayrıca sistem çok hafif ve manyetik olmayan cam lifiyle güçlendirilmiş özel bir malzemeden yapılmış. Deneği inceleyen doktor, sistemin hızlanma ve dönme hareketlerini bilgisayar aracılığıyla yönetebiliyor. Tübingen Nöroloji Kliniği'nde sözkonusu araçla öncelikle temel bilimlere yönelik olarak görsel uyanların dengeyi ne ölçüde etkilediği araştırılacak. Devinim veya görsel uyan ile denge duyusunun uyarılması tipik göz hareketlerine yol açmakta. Bu göz hareketleri de vestibularis stimulatörü de manyetik bir sistemle ölçülebiliyor. Temel ve klinik araştırmaların dışında bu aygıt pilot ve astronot eğitimi ve bu mesleklere elverişlilik testlerinde kullanılabilir. (l.m. blld der wissenschaft 7/1990) Çinli doktorlann bu yolla bir hastayı iyileştirdiklerine ilişkin haberlere karşın adacık nakli konusunda henüz karar vermek için erken. Şayet yöntem başarılı olursa şeker hastaları için tedaviden öte tam bir iyileşme umudu belirecek. Adacık naklinin başarısıyla birlikte şeker hastalığının pahalı tedavisi yanında hastalığın körlük, kangren, böbrek hasarı gibi korkulan komplikasyonları da önlenecek. (blld der vtissenschaft 7/1990)