Katalog

Ç EV I İnsanoğlunun intihar hazırlığı Tropikal ormanların sistemlİ olarak tahrip edilmesi şimdiden birçok tarım alanını verimsiz kılarak toplu açlık bölgeleri yarattı, dolayısıyla ekonominin dengesıni bozdu. Atmosferdeki karbondioksit gazının oranı sürekli artıyor. Amazon ormanlarının katledilmesi devam ettiği takdirde, Güney Amerika'da yeni bir Büyük Sahra oluşacak. Bizler ise güneşten kavrulup gideceğiz... Çeviri: Füsun Yasar erkuresı uzerındekı sera O'MSI tehlıkesı tropikal ormanların yok edılmesı toprak ve kıyıların aşınması Bılım laboratuvarları dunya sağlığı için alarm veren bu konuları sureklı ırdelıyor Çunku tehlıke herkes ıçın soz konusu Pekl, tam olarak tehllkeyl tanımlayabillr mlyız? Sanayı atıkları mO Ozon tabakasındakı delık m ı ' Hayır, hayır, tek başına hıçbırını suçlamak mumkun değıl Aslında ın sanoğlunun karşısında olduğu sorun, çok daha karmaşık ve ne yazık kı, henuz tum verılere sahıp değılız Ayrıca gozle görulen bu tehlıkelerın yeryuzu çapında ne tur olumsuz yankılar uyandıracağını da henuz tam olarak tahmın edemıyoruz Bılım adamlarının yanı sıra, bır suredır çevrecıler ya da "Yeşlller" olarak adlandırılan kımı gönullu, kımı sıyası gruplar, dunya sağlığını tehdıt eden tehlıkeler konusunda aktıf çalışmalara gırıştıler Bu grupların ele aldığı en onemlı konulardan bırı de ormanların blllnçll bir şekilde yok edilmesi. Her yıl bınlerce kılometre karelık orman alanı ınsan elıyle tahrip edılıyor Dunya bugune dek bu katlıam karşısında nasıl kayıtsız kalabılır^ Or manların katledılme olayı ilk kez 1960'larda Afrika'da başladı Fıldişi Kıyısı'nda son ağaçlar yaşam savaşı verıyorlar Nljerya ıse dış ulkelerden odun ıthal etmeye başladı Bugun Afrıka topraklarmda, başlangıçta var olan tropikal ormanlardan ancak yuzde 20'slnln kaldığı tahmın edılıyor Y Ağaç köklerınden geçerek hava ıle toprak arasında surup gıden bu kesıntısız akım sırasında ana madde olan su, ağaçlara besleyıcı elementler ıçeren ozsuyu taşır Peki, bunca su nereden gellyor şeklınde bır soru akla gelıyor Tabıı kı "havadan" dıye yanıt verebılırız Ama gerçekte suyun başka kaynakları da vaM Tropikal orman dedığımız kendıne ozgu özellıklerı olan bır ortamda, buharlaşmaterleme (evapotranspıratıon) dedığımız olay temel rolu ustlenmektedır Her yaprak, orman alanlarının uzerındekı bulutları besleyen su buharı ureten ku çuk bır fabrıkadır Amazon ormanlan uzerıne duşen yağmurların yuzde 60'ının bu yoldan oluştuğu hesaplanmıştır Yağmurların gerı kalan bolumu ıse okyanuslar uzerındekı buharın su halıne gelmesınden oluşuyor Öyleyse, ıkı değışık kaynaktan gelen yağmur suları nasıl bırbırınden ayırt edılıyor? Tropikal ormanlar uzerıne duşen yağmur damlacıklarının tahlılı sonucunda okyanuslardan gelen suyun, ormandan gelene oranla "döteryum ' yonunden daha zengın olduğu anlaşıldı (su molekulundo tazladan bır nötron ıçeren hıdrojen atomu) Işte bu farklılık yağmurlar konusunda ormanların önemlı rolunu ortaya koymuştur mesı ıçın ıç tuketım maddesı olarak kullanı lır Bu nedenle tropikal ormanların "bencıl' olduklarını açıkça soyleyebılırız Amazon ormanlan gerçekten dünyamn ciğerleri mi? Kapladıkları genış alan ve urettığı oksıjen nedenıyle, Amazon ormanlarının dunyanın akcığerlerı olduğu soylenıyor Bu kanı ne dereceye kadar gerçeğı yansıtıyor? Aslında ormanların urettığı oksıjen, kendı bunyesı ıçınde yaşayan mılyarlarca canlı tarafından kapılarak yenıden kendısıne döner Dolayısıyla bu uretım bu dev bıtkısel mekanızmanm yuzyıl.lar boyunca kendı kendını besleyebıl Pekı öyleyse bu telaş neden dıye bır• sorı gelıyor akla Çevrecıler alarm nedenlerın şöyle açıklıyorlar Bu son derece dınamık bıt kısel ortam, aynı zamanda çok da nazıktır Bu doğal çevrıme dışafıdan yapılan her tur lu mudahale doğanın kurulu dengesıni bo zabılır Landsat adlı uydunun yaptığı goz lemlere gore, her yıl 157 bın km 2 tropika orman tahrip oluyor Bu kıyım, aynı hızla de vam ettığı takdirde, 2000 yılında yeryuzun dekı tropikal ormanların yarısı, sonrakı 50 yı ıçınde ıse tamamı yok olacak Tropikal or man alanları her kıtada aynı değıldır Yeryu zundekı toplam 11 6 mılyon km 2 tropikal or manın yuzde 50'sı Guney Amerika'da, yuz de 30'u Guneydoğu Asya ve Avustralya'da yuzde 20'sı ıse Afrika'da bulunuyor "Yeşil altın" sanayinin hizmetinde Önlerınde Afrıka gıbı, ağaç kıyımı yuzun den çöle donuşmuş bır kıta bulunmasın; rağmen, ınsanlar tıcaret amacıyla orman ları tahrip etmeye duvam edıyorlar Ağaçlar dan elde edılen ticarı yağ ve esanslar, he uç kıtada da katlıamın başlıca ve ortak ne deni olarak belırlenıyor Guneydoğu Asya' dakı ormanlar ıse randıman yonunden dun ya şampıyonluğunu temsıl edıyorlar Bu bol gedekı ağaçların çoğunlukla çok lyı kalıte dıpterocarpacees" turunden olması soı buyuk bır hızla yok edılmelerının tek nede nıdır Afrıka kıtasında sanayıde ışlenebıle ağaç hacmı hektar başına 45 m 3 olmasın karşın, Asya topraklarmda ağaçlar 20 kat d< ha fazla (hektarda 100 m3) randıman ve mektedır Işte bu verımlılık, balta gırmeye ormanlara, uygarlıkla bırlıkte, buldozerlerı gırmesıne yol açmıştır. Ormanların rolleri Orman katlıamı konusu yeryuzunün her bölgesınde aynı şekilde ele alınamaz Bu konu 3 ayrı grupta ıncelenebılır Afrıka, GuneyDoğu Asya ve Guney Amerıka Bu talanın neden ve sonuçlarını sıralamadan önce ormanlann yeryuzundekı rollerını hatırlayalım Keslf Ekvator ormanlan, ısı derecesı yuksek ve yıl boyunca değışmeyen (+ 25°C) ıklım kuşaklarında gelışmıştır Bu bölgelerde atmosferdeki nem oranı çok yuksektır ve yılda 2000 ıle 5000 mm yağmur duşer Bu zengın orman alanlarını oluşturan çeşıtlı turde ağaçlar,yuksek ısı ve nemln etklsiyle çok hızlı buyurler. Ağaç yapraklarının havadakı karbon dıoksıt gazını organık rnadde ve oksıjene dönuşturmesı olan fotosentez olayı, guneş ışınlarından alınan enerjıyle gerçekleşır Bu organık madde yere dustuğu andan itıbaren, oksıdoreduksıyon tepkımelerı sonucunda, topraktakı her turlu canlının (bakterı ve mantarlardan fareler ve yılanlara kadar) yaşaması ıçın gereklı mınerallerı (fosfor, azot, vs ) oluşturur Ağaçlardan toprağa ve yenıden topraktan ağaçlara geçen yaşam ıçın gereklı bu maddeler sureklı bır çevrım ıçındedırler. Ormanlar düzenli şekilde yok edillyor Malezya ve Fılıpınler'den sonra şımdı d sanayı ulkelerı yenı orman madenı olare Endonezya'yı seçtıler Dunya çevresım 1/8'ı uzerıne uzanan yedı adanın tum alaı ları "ormancı" şırketlerın sömurusune sı nulmuştur Endonezya hukumetı her ne k dar çıkardığı yasalarla bu somuruyu sınırl mışsa da (şırket başına 105 bın hektar), V mı şırketler özel ızınler alarak 4 mılyon he tara kadar ışletme yapabılıyorlar Bu yörı den elde edılen ağaçla uretılen kontrple mıktarı, Ortak Pazar ulkelerı toplam uretım nın 5 katıdır Bu amaçla Endonezya'da yı bancı sermaye ortaklı dev kontrplak fabrıkı larının kurulmasına başlandı Ulkenın e onemlı ve en kalabalık adası olan Java'd orman kıyımı nedenıyle göç edenlere ekıl bılecek tarım alanları vaat edıldı Aynı 6B{ şım Guney Amerıka kıtasında da yaşanıy ve "atıl" ormanlar düzenli bır şekilde yok eı lerek yerıne tarım ve hayvancılık yapılabıl cek alanlar yaratılıyor Ancak bu tablonı aradan yıllar geçtıkçe, duşünulduğü kad lyı nıyetlı ve venmlı olmadığı ortaya çıktı B gün Amazon topraklarmda şu olay yaş nıyor