Katalog

BEYİN A R AŞT I R M A L A R I K I S A K I S A Edvvard Flynn'ın eşı 1981 yılında geçırdığı kalp krızı nedenıyle komaya glrmlş ve ölumune kadar yaklaşık bır yıl komada kalmış "Komadakl blr klşlnin beyninde olup bltenleri anlayabllecek geçerli bir teknlk olmadığını o zaman (ark ettim" dıyor Dr Flynn "Doktorlar beynın hangı alanlannın çalıştığını anlayabılmek ıçın hastanın gözune ışık tutup oluşan reaksıyonu ıncelemek gıbı ılkel yöntemlerle sınırlı kalmışlardı Flynn şımdı MEG ıle koma uzerınde çalışıyor Ve bu kışılerde yalnız refleks değıl, duşunce duzeyındekı cevapları da ölçmeyı umuyor New York Unıversıtesı'nden Samuel Wllliamson, bu bılgıden yararlanarak dıkkat konusunda ılgınç bır araştırma yaptı Deneğe aynı anda bırı ınce, dığerı kalın tonda ıkı ses uyguladı ve deneğın bunlardan bırıne konsantre olmasını ıstedı Sonuçta hastanın dıkkatını yoğunlaştırdığı ses tonuyla ılgılı beyın bölumunde, dığerınden daha yuksek dalgalı sınyaller oluştu Kısacası denek duymak ıstedığı sesı beyninde yukseltırken dığerını adeta kısabılıyordu Bır yandan MEG kullanım alanları genışlerken, öte yandan cıhazların gucu ve kullanım kolaylıkları da gıderek artıyor 1983 yılındakı tek kanallı magnetometreler, daha sonra yerını yedı kanallı, yanı 15 cm genışlığınde yedi farklı alanı aynı anda tarayabllen cıhazlara bıraktı Boylece beynın haritasını çıkartma surecı buyuk ölçude hız kazandı, buna karşın tam bır harıtanın çıkartılması hâlâ saatlerce çalışmayı gerektırıyordu Nıhayet VVıllıamson ve arkadaşları her bırı ayrı SOUID ıçeren 128 kanallı bır cıhaz önerdı Sıvı helyum ıle soğutma, önemlı gelışmeler beklenen dığer bır alan Superıletkenlığı sağlayan duşuk ısı sıvı helyumla oluşturuluyor Helyum bu ışlem sırasında çevreden suratle ısı alarak gaz halıne geçıyor Şımdıkı teknıklerle tekrar yoğunlaştırılarak ıkıncı bır kez kullanılma olanağı yok Böyle kapalı devre bır teknığın bulunmasıyla helyum tekrar tekrar kullanılabılecek ve malıyet buyuk ölçude azalacaktır H Yuvarlak kafalı öğrenci Ölçulen beyın dalgalarını aktıvıte harıtasına donuşturen bılgı ışlem sıstemı de gelışmeye açık bır konu Verıler belırlı bır matematıksei modele gore ışlem goruyor Bu malemalıksel model beynın karakterıstık şeklını ortaya koyan bır dızı denklemden oluşuyor Ne var kı bu hesaplamalarda kafa halen kure bıçımınde kabul edılıyor, çunku bu durum ışlemlen çok basıtleştırıyor Dolayısıyla sonuçlar ıstenen duyarlılıkta değıl Şu sıralarda New York Unıversıtesı'nden blr oğrenci, en populer durumuna gelmış Tum araştırmacıları peşınden koşturan ögrenclnin «n onemll özelliği, kafasının belirgin blçlmde kureye benzemesi. Gallen kafa şeklının kışıye özel detaylanntn hesaplamalarda goz önune alınmasıyla gıderek daha mukemmele ulaşılacagına dıkkatı çekıyor ve bu konuda bılgısayarlı tomografıden yararlanmayı umuyor Bılgısayarlı tomografıde kafa kesıtlerının net goruntulennı elde etmek ve bu göruntulerı bılgı ışlemden geçırerek başın ve beynın tam bır modelını ortaya koymak mumkun MEG'ın rutın klınık kullanıma gırmesıyle, örneğın 100 kanallı serı magnetometreler daha ucuz helyum soğutucuları, super bılgısayarlar ve çok daha duyarlı ölçümler gıbı gelışmelerın yolu da açılmış olacak Konunun öncülenne göre bugun dahılıye ıçın röntgen ya da patolojı ıçın mıkroskobun onemı neyse, yakın bır gelecekte MEG'ln pslkiyatri ve nörolojldeki yeıi de o olacak (Populer Sclence) astalıkların tedavısınde daha etkın yollar, ya deneme yanılma yöntemıyle ya da ınsan bıyokımyasına dayanan temel bır bakış açısı oluşturarak bulunabılır llk yöntem ınsanlığın başlangıcın dan bu yana yaygın olarak kullanılmaktadır Ikıncısı ıse daha yenı yenı işlerlık kazanmaya başlamıştır Bu tıp bır çalışma sayesınde, The Burroughs VVellcome Company'den Gertrude B Elıon ve George H Hıtchıngs ıle The University Of London's Rayne Instltute'danJames W Black, 1988 FızyolojıTıp dalınot'Nobel Ödulu kazandı Elıon ve Hıtchıngs, Burroughs'ta 1945'ten bu yana bırlıkte çalışarak normal ve kanserlı hucrelerın bakterı, vırus ve dığer patojenlerle yapısal ve ışlevsel farklılıklannı açıklayabılmek ıçın araştırmalar yapmakladırlar Elde edılen sonuçlar, dığer hastalıklara oranla 16semı, sıtma ve pnomonı ıçın, sağlıklı dokuya zarar vermeksızın zararlının bıyokımyasını bozan ılaçlar yapıtmasını sağladı Onların araştırmaları herpes tedavısınde kullanılan acyclovlrm ve AIDS ılacı olan azidothymidlne(AZT)nın gelıştırılmesı konusunda çalışan dığer araştırmacılara da yardımcı oldu Black çalışmalarını, vucutta çeşıtlı kımyasal maddelerın reseptorlerle sınır ve kas hucrelerınce emilımlerı konusunda yoğunlaştırdı Araştırması, yuksek tansıyonun ve dığer kalp hastalıklarının tedavısınde kullanılan beta blokerlerl ve ulser tedavısınde genış bır kul lanım alanı olan H2 reseptör antagonıstle rını bulmasını sağladı Nobel komıtesı, Elıon, Hltchıngs ve Black'ı özgun ılaçlar yaratmalarının yanı sıra yenı yöntemler gelıştırme konusunda da oduilendırdı Insan organizması ilaçtan nasıl korunuyor? MEG'sı çekılen bır hasta Bu teknlk SOUID denen ultra duyarlı supenletken sıstomlerden yararlanarak beynın manyetık alan hantasını çıkartıyor Tumuyle zararsız ve rısksız olan yöntem dığer göruntuleme teknıklennden ustun Bırçok merkezdekı bılımadamı epılepsı, Parkinson hastalığı, narkolepsı ve dığer nörolo/ık bozuklukların nedenmı araştırmak ıçın MEG'den yararlanıyor şıtlı noktalara yerleştırılmesıyle b«ynln elektriksel haritası çıkartıhr Buna karşın MEG ınvazıf olmayan bır yöntem Yanı cerrahı gırışım ve dokulara zarar verme rıskı taşımıyor Ayrıca manyetık akıma kafatası ya da saçlı derının parazıt oluşturması söz konusu değıl Beynın manyetık alanı hıç bozulmaksızın kafatasının dışına ulaşıyor MEG laboratuvarı dışarıdan gelebılecek manyetık dalgalara karşı ağır nıkel alaşımlı duvarlarla yalıtılmış. Odada bulunan hasta yatağının ıskeletı de tumuyle ahşap. Çunku standart çelik hastane yatakları manyetık alanları etkıleyebılıyor "Başlangıçta tereddutlerımız vardı" dıyor Barth "Yenı teknığın yenı bılgıler vereceğınden emın değıldık Ancak onca deneyımden sonra şımdı artık kafanın ıçıne gırmeksızın çok daha duyarlı bılgıler alabılıyoruz Deşarjlar sırasında komşu beyın bölgelerının etkıleşımlerını daha net bır bıçımde görebılıyoruz Cerrahı yöntemın yerını almış değılız, ancak daha kolay ve duyarlı ölçümler gelıştirmeye çalışıyoruz " Epılepsı araştırmalarında sağlanan başarılar daha zor sorunlar uzerınde çalışan bılım adamlarını umıtlendırıyor Örneğın Dr Bloom ve Dr Gallen beynln dış tabakasının aktıvıte hantasını çıkartmak ıçın çalışıyorlar Amaç beynln normal aktivltesini anlamak ve daha sonra karşılaştırma yontemıyle normal olmayan aktıvıteyi saptayabılmek "Narkolepsi uzerınde çalışıyoruz" dıyor Dr Gallen Yurumekte olan bır hastanın anıden uykuya dalabıldığı bır hastalık bu, hasta bırden bıre yıkılabılıyor Uykuya dal dıklarında korteksın hangı bölgelerının sustuğunu anlamaya çalışıyoruz " Karanlığın hangı bolgeden başladığını bulmak, MEG ın yaratıcı kullanımına lyı bır ornek Gallen aynı zamanda Alzhelmer hastalığının beyın ışlevlerınde oluşturduğu değışıklıklerı de araştırıyor Gunumuzde bu hastalığa tanı koymak ıçın kesın ve kolay bır yöntem yok Kesın tanı, ancak olumden sonra beynın otopsıde ıncelenmesıyle konabılıyor Ancak Gallen, MEG ıle hastalığın erken evrelerı uzerınde çalışmayı umuyor Alamos Ulusal Lab 'dan nukleer fizikçı Dr. Patates dondurmasmı dener misiniz? Idaho Falls'da halk en son çıkan patates urunlerıne buyuk bır ılgı gosterıyor bunlardan bırısı de Reed's Daıry kuruluşunun pıyasaya surduğu patates dondurması Şırket Başkanı Alan Reed, suyu çıkarılmış ınce patates dılımlerı, sut ve kremadan oluşan bu tatlıyı uretme tıkrının babasından kaynaklandığını belırtıyor Az kalorıh (bıldığımız dondurmanın yaklaşık yansı kadar), şeker banndırmayan bu dondurma çeşıdı, özellıkle sağlık konusunda bılınçlı muşterılerın ılgısını çekıyor Reed ayrıca, 15 tatlandırıcıyla hazırlanan bu dondurulmuş urunun dığer dondurmalar gıbı yumuşak olduğunu ve patates tadı ıçermedığını vurguluyor Reed, dondurmanın nasıl yapıldığını tam olarak anlatmaktan kaçınıyor yalnızca patateslerın haslandıktan sonra soğutulup kurutulduğunu ve ıçındekı nışastayı doğal şekersız bır tatlılaştırıcıya donuşturen ozel bır ışlemle dılımlendığını açıklıyor (a.h.) 11