Katalog

AIDS ARAŞTIRMASI 5 milyon AIDS'li var! • Kesin bulaşma şekli: Cinsel ilişki, enjeksiyon ve kan nakli. • Yiyecek, su, öksürme, aksırrna ve böcek ısırmasıyla bulaştığına kanıt yok. • Okul, işyeri gibi sosyal ortamlarda da bulaşmıyor. Çeviri: Gülşat Aygen salgınının varabıleceğı boyutlar, hastalığın ılk teşhıs edıldığı 1981'den berı gerektığı kadar cırldıye alınmadı Henuz salgının başlangıc aşamalarını yaşadığımız duşunulecek olursa, ılerıde varabıleceğı olağanustu boyutlarla, dunya sağlığını tumden tehdıt ettığı soylenebılır Bılındığı kadarıyla şu ana kadar 250000 vakaya rastlanmış Enfekte olmuş ınsan sayısının ıse beş ıle on milyon arasında olduğu sanılıyor Onumuzdekı beş yıl ıçınde bır milyon kışının daha enfekte olabıleceğı de hesaba katılırsa, bır sure sonra salgının denetlenemeyecek boyutlara varabıleceğı soylenebılır Bu saptamanın dayanak noktası AIDS'e neden olan vırusun (HIV) dunyadakı dağılımı ve bulaşma yollarıdır Hastalığın dağılımına ılışkın verıler Dunya Sağlık Orgutu ne (WH0) bağlı GPA'da (Global Program on AIDS), Cenevre'de toplanmakta Ulkelerın sağlık bakanlıklarından ve VVHO'nun yerel orgutlerındon gelen raporlar bu merkezde değerlendırılıyor Bu raporların doğruluğu ulkeler arasında farklılık gosterıyor Gelışmıs ulkelerın çoğunda hastalık buyuk oranda ılgılı ulusal kuruluslara bıldırılmekte Oysa gelışmekte olan ulkeler AIDS olaylarını ya teşhıs edemedıklerı ya da dıkkate almadıkları ıçın gereken duzeyde bıldırmemektedırler turduğu sırada, enfeksıyondan ıkı hafta ıle uç ay sonrası arasında goruluyor Bu noktadan ıtıbaren hastalığın belırmesı ıçın sekız veya dokuz yıl geçebılıyor AIDS'de oıum oranı %100'e varacak kadar yuksek Teşhısle olum arasındakı sure ıse değışıyor Gelışmıs ulke lerde hastaların %50'sı teşhısten sonrakı on sekız ay ıçınde olurken bır kısmı 36 ay kadar sonra olmekte Afrıka ve Haıtı'de bu sure çok daha kısa Ancak bunun nedenı teş hıste geç kalınması veya yetersız tıbbı bakım olabılır Şu ana kadar hıçbır ırkta HlV'e karsı dırence rastlanmadığı da bıldırılıyor Hastalığın enfeksıyondan uzun bır sure sonra ortaya çıkması nedenıyle salgının dağılımını AIDS vakalarına ılışkın raporlardan çıkartmak doğru değıl Bunun ıçın gereklı olan HIV enfeksıyonunu tasıyan ınsanlann bılınmesıdır Bu saptama kanda HIV maddelerının gorulmesıyle yapılabılıyor Bu rapor lara ve bıldırılen AIDS vakalarına gore salgının dunyadakı dağılımı ve bıldırılen AIDS vakalarına gore salgının dunyadakı dağılımı uc grup altında toplanmış Bınncı grupta çok sayıda AIDS vakasımn bıldırıldığı gelışmıs ulkeler bulunmakta Örneğın ABD, Meksıka, Kanada, pek çok Batı Avrupa ulkesı, Avustralya Yenı Zelanda ve Latın Amerıka'nın bazı kısımları Gelışmıs olmamasına karşın Kuzey Afrıka'nın bazı bölgelerı de bu gruba gırmekte Bu grupta HIV ın 1970'lerde yayılmaya uaşladığı sanılmakta Vakalardan çoğu homoseksuel veya biseksuel erkeklerle, damar ıçı enjeksiyon yapan ılac bağımlılarında gorulmekte Heteroseksuel bulaşma kuçuk bır oranda olmakla bırhkte gıderek artmakta Kan transfuzyonuyla bulaşmanın onlenmesı ıçın kanlar HIV testınden geçırılmış ve yuksek rısk gruplarından ınsanlardan kan alınmaması yoluna gıdılmış Erkekten kadına bulaşma oranı 1/10 ıle 1/15 arasında değışmekte Enfekte olan kadın sayısı az olduğundan anneden bebeğe geçış yaygın değıl Bu ulkelerde genel HIV enfeksıyon oranı %1 olmasına karşın, yuksekrıskgruplarını oluşturan, çok sayıda erkekle ılışkısı olan erkekler ve sterıl olmayan ığneler kullanan ılaç bağımlılarında bu oran %50'ye çıkmakta Ikıncı grupta Orta, Doğu ve Guney Afı ıka: nın bazı bolgelerı, bazı Latın Amerıka ulkelerı, o^ollıkle Karayıbler bulunuyor Bu grup ta da 1970'lerde yayılmaya başladığı sanılan HIV, bınncı gruptakının tersıne en çok heteroseksuellerde goruluyor Erkekten kadı na bulaşma oranı ortalama 1/1 Homoseksuel ılışkı vtya ılaç bağıııılılığı yoluyla bultisma oranı ISP ya çok az ya da hıç yok Anrak kadınlar J ı AIDS oranı yuksek olduğu ıçın anneden bebeğe bulaşma yaygın Uçuncu grup Doğu Avrupa, Kuzey Afrıka, Ortadoğu, Asya ve Pasıfığın bazı bolumlerını (Avustralya ve Yenı Zelanda harıç) kapsıyor Bu grup ulkelerın HlV'le 1980'lerde karşılaştığı sanılıyor Bıldırılen AIDS sayısı çok az Soz konusu vakalar da 1 veya 2 grup ulkelere seyahat etmış veya o bolgelerden ınsanlarla ılışkı kurmuş olanlarda goruluyor Dığer yollardan bulaşma vakaları ıse çok ender Bu tabloya gore AIDS salgınından en çok zarar goren kıta AFRIKA Orta ve Doğu Afrıka ulkelerınden Kongo, Zaıre Tanzanya, Uganda ve Zambıa'nın şehırlerınde cinsel olarak aktıf nufusun %520'sı enfekte olmuş durumda Fahışelerın arasındakı oran ıse bazı bolgelerde %88'e kadar çıkıyor Çocuk doğurabılecek yaştakı kadınların %1025 ınde HIV bulunduğu duşunulurse, çocuk ölumlerının %25 artacağını duşunmek yanlışolmaz 1990'a gelındığınde bu bolgede ınsan olum oranı ıkı veya uç katına çıkacaktır Salgın su anda nufusun %1025'ını barındıran şehırlerden, nufusun yoğun olduğu kırsal bolgelere yayılırsa durum daha da acı olacaktır 1988 ortalarında yapılan bır tahmıne gore Afrıkadakı AIDS lı sayısı 100 000 avarında Zaten ^ağlık koşulları yetersız olan bu bolgelerde onumuzdekı beş yıl ıçınde ortaya çıkacak 400000 yenı vakayla nasıl başa çıkılacaktır1? Ayrıca 1 grup ulkelerde hastalığa en çok erkek homoseksuellerde rastlanırken dığer ulkelerde durumun farklı olmasındakı etken nedır? Bu soruları yanıtlamaya çalışan bazı araştırmacılar soz konusu farklılığın nedenını genetık temelde açıklamaya çalışmışlarsa da bu doğrultuda hıçbır verı elde edememışlerdır Hastalığın neden Afnka'da yoğunlaştığını anlamak ıçın seksuel davranışlar ıncelenmış, vajınal ılışkının yeğlendığı dışında bılgı edınılememıştır Bu konuda bılınen bır başka nokta da kronık hastalıklar nedenıyle bağışıklık sıstemı aktıve olmuş ınsanlann daha kolay enfekte olduğuna ılışkın verılere dayanıyor Yıne Afnka'da yapılan bır araştırmaya gore bu tur hastalıklan olan, ozellıkle frengı gıbı genıtal ul Hastalığın uluslararası yaygınlığı Her yıl WHÖ'ya bıldırılen vakalar 1970'leıde yayılmaya başlayan vırusun sonuçları I flV'e ılışkın en eskı taııh 1959 Zaıre'de 19S9 da depolanmış bır kanda HIV antıkorlarına rastlandı 1985'te Afnka'da saptanan HIV2 nın HIV1 kadar etkın olmadığına ılışkın verıler bulunuyorsa da bu henuz kesınleşmıs değıl Bu nedenle salgını değerlendırırken her ıkısını de aynı cıddıyetle ele almakta fayda var Artık HIV ın nasıl bulaştığı kesın olarak saptanmış durumda Cinsel ilişki (vajınal veya anal), en|eksiyon veya kan transfuzyonu ve anneden bebeğe. Yiyecek, su, oksurme, aksırma veya bocek ısırmalanyla da bulaştığına ılışkın henuz hıçbır kanıt yok Da ha da onornlı olan nokta, okullar, ışyerlerı ve benzen sot>yctl ılışkı ortarnlarında bulasmadığı ke n Enle u » olan bır ınsanın yıllarca hıçbır semptoı, ı yostermeden yaşayabıleceğı de kesın olar ik bılınıyor Bu ınsanlann bılınmeyen bır oranı ateş kırıklık ve derıde kızarıklık gı bı tıpta ıpusme hastalıgı' olarak bılınen 'mononu^ Vısıs' bonzerı bır rahatsızlık geçırebılıyor '^o/ konusu sempiomlar vucudun HlV'e karşı ılk karsı maddelerı (antıkor) oluş Nasıl bulaşıyor? serasyonlularda enfeksıyon olasılığı yuksek Asya ve Pasıfık ulkelerınde salgın daha da hafıf Buna ısiısna ıkı ulkede Avustralya'da 813, Yenı Zelanda'da 77 vaka gorulmuş Avrupa'da ıse salgının epıdemıyolojısı farklılıklar gostermekte Batı Avrupa'da salgın ABD benzen bıçımde homoseksueller arasında sıklıkla gorulurken Italya, Ispanya gıbı guney ulkelerınde ılaç bağımlıları arasın da yoğunlaşmakta Doğu Avrupa'da ıse butun Avrupa'dan bıldırılen AIDS vakalarının sadece % 5'ı gorulmuş Doğu ıle Batı arasın dakı bu farklılık ancak farklı sosyokulturel yapıyla açıklanabılıyor AIDS Latın Amerıka Karayıbler ve dunyanın dığer bolgelerınde buyuk şehırlerde gorulmekte Bu ulkelerdekı durumun ılgınçlığı heteroseksuel ılışkıyle bulaşma oranının homoseksuel ılışkı ve ılaç bağımlılığıyla bulaşmanın onunde seyretmesı Şu ana kadar VVHO'ya AIDS vakası bıldıren ulke sayısı 175 Hastalığın saaece yedı yıldır goruluyor olması ve araştırmalarda ornek alınabılecek benzer vıral ınsan hastalığının bıhnmemesı çalışmaları guçleştırmekte Tahmınlere gore şu anda %10 olan enfeksıyon oranı beş yıl ıçınde %30'a çıkacaktır Bu konuda bılınen lere bulaşıcılığın HIV enfeksıyonunun son ' aşamalarında daha yuksek olasılık taşıdığını da ekleyelım Artık hıç kımse enfekte olmasa bıle, onumuzdekı beş yıl ıçınde 1 ve 2'ncı grup ulkelerde 2049 yaş arası nufus ta olum oranı artacaktır Durumun acılıyetı karşısında WHO uç te mel karar almış bulunuyor 1. Yeni enfeksiyonların onlenmesi: Kan transfuzyonlarının HIV testınden geçırılmış kanlarla yapılması, herkesın bu konuda eğı tılmesı enfekte olan kadınların hamılelıkten vazgeçırılmesı veya kurtaj, gebelıkten korurıma gıbı yontemlerın benımsetılmesı 2. Zaten enfekte olanlara gereken desteğin gosterilmesi: Sosyal dıştalamaya karsı mucadele edılmesı, bu ınsanlara herhangı bır salgına yakalananlara uygulanan ınsanı bakım ve ılgının gosterilmesi 3. Butun ulusal ve uluslararası guçlerın AIDS'e karşı mucadclede biraraya getırılmesi: Bu konuda şu ana kadar atılan adım larla 150 ulke ulusal AIDS komıtelerı kurmuş bulunuyor WH0 duzenledığı uluslararası bı lımsel toplantılarla AIDS'e karşı ılaç ve dsı calışmalarını koordıne etmekte Tarıhı boyunca karşılaştığı salgınlarla ba şa çıkabılmış ınsanoğlu, bugun de gereklı eğıtım ve çabayla sorunu bır gun çozebıleceğınden elbette umutlu (Scientific Amerlcan, ekim '88) AIOS vırusunun bulaşma alanlan uç gruba aynlmıştır 1 grup ulkelerde, vakalann %90 ı er kek homo:eksueller ve damardan uyuşturucu alanlardır 2 grup ulkelerde. vırusun yayılma seh lı, başlıca ^iLterosoksuel sekstır 3 grup ulkelerdekı vaka sayısı cok azdır ve vırus, 1 ve 2 grup ulkelerlo , ı^hler^'on aktanlmaktadır 20