Katalog

PS İ K İ Y A T R İ Zamanın 'çarpılması' ve şizofreni D Zamanın "yavaşlaması"nın ve "durması"nın, ruhsal tedavide etkisi var mı? D "Donakalma süreci"nin bireye sağtadığı kazanç. D "Sanki zaman durmuştu"nun anlamı. • LSD'nin yaşattığı yapay psikoz ve geçmiş zamana yolpuluk. D Elektromanyetik alanların genetik bozukluktaki rolü. Yankı Yazgan aman bır ınsan ıçın ne zaman ışlemeye başlar? Buna pek çok cevap verılıyor Zaman dendığınde anlaşılan o kadar çok ve farklı kavram var kı Ama ınsanın zamanı tanımasına daır ılk verılerden bırıne Yuşa Peygamberin Tann'ya yakarışında rastlarız "Guneş, Gabaon ustunde hareketsız dur, sen de, Ay Azalon vadısının ustunde kal oylece " ve guneş ıle ayın hareketlerı durmuş Ta kı, Yuşa'nın halkı duşman karşısında ustun duruma geçene kadar Zaman tekrar ışlemeye başladığında ortalık sut lımanmış çoktan Fetusun ana rahmındekı zaman kavramından yoksunluğuna açıklayıcı pek çok etken bulmak mumkun Ana rahmınde yuzergezer vazıyette, ıçı amnıyon sıvısıyla dolu bır balonda yaşayan fetusun şımdı, geçmiş, gelecek kavramları yok Nesne ılışkısı kurduğu ve mesajlar yollayıp, gerı aldığı başkaları, ona var olduğunu hıssettırenler, dolayısıyla da zaman kavramı yok Sadece kendısı ve anne var Ona zaman ayarı veren bır anne Şımdıkı bılgılerımız bu kadar Tabıı bu, bılgılerın doğrudan gozleme dayanan kısmı Oysa psıkıyatnkgöruşmelerde artık gozlenebılır olmaktan çıkmış ve geçmışte kalmış hayat dönemlerıne bugunku verılerden kalkarak ulaşmayı denerız Örneğın, psıkotık donemlerdekı kışılerden çoğu "ana rahmlne geri donme" ısteğını çokça duyarlar Bunun ıma ettığı şeylerden bırısı de zamanın olmadığı, (bu arada her şeyın her an yolunda gıttığı) o ılk döneme duyulan özlem Bu kestırme yargıya nasıl varıyoruz? toptan ya da geçıcı olarak çekılmek ve toparlanma ıçın zaman kazanmak başlıbaşı na tedavı edıcı bır rol oynayacaktır Ruhsal bozukluklarda zaman kavramının değişimi Zamanın durması ve psikolojik etki Zamanın yavaşlamasının ya da durdurulmasının ruhsal bozukluklarda tedavı edıcı etkısı olduğunu duşunduren çok şey var Psı koz sırasında ıç ve dış olaylar bırbırıne karışır, duygu ve duşunceler aıt oldukları yerlerden ve dönemlerden kopmuş olarak rasgele ortalıkta gezınmeye başlarlar Geçmiş, şlmdlkl zaman ve gelecek bırbırınden kopar Bu da bılıncın duzenlenışını altust eder Boyle bır durumda olayların ıçınde yerleştığı matrıksın, yanı zamanın, durdurulması çozum olabılır Benlığın ıç ve dış yonlerı arasındakı uyumsuzluk özellıkle gelen uyarıların altından kalkamamayı getırır Bunun doğurduğu dağılmaya bır alternatıf, 'katatoni' denen donakalma surecl olabılır Tam da zaman ve uzay boyutlarında bır hareketsızlığı, durgunluğu getıren bu zaman durdurma suresınce bıreyı bır bakıma ne olup bıt tığını anlamak ıçın mola almış kabul etmek mumkun Zıra, benzer şekılde oznel olarak zaman çarpıtma ve durdurmaların ortaya çıktığı bır başka durum analıtık psıkoterapı sureçlerı Iç dunyaya yoğunlaşılan bu zaman dılımını pek çok kışı "adeta zaman durmuştu"... ya da "sanki zaman işlemlyordu" dıye tarıf eder Tıpkı Yuşa'nın yenılmek uzere olan halkına guç toplama fırsatı yaratmak ıçın Tann'dan dıledığı zamanın durdurulmasını dılemesı gıbı terapt surecınde de zaman bır şekılde durur ve hasta o "50" dakıkayı bır guç toplama dönemı olarak yaşar Zamanı hayatın ışleyen boyutlanndan bı rı olmaktan çıkardıgımızda, hayata entropı kuralları egemen olacak ve duzensızlık mad denın tercıhh halı olacaktır Maksımum du zensızlık ıçerısınde butun zamanların birbırıne karıştığı bır duzen' de yaşamak her zamandan ve her konumdan bır uyaran bombardımanı altında kalmak çekılmez bır durumdur Bu duzensızlık ve altust oluştan Z Medıtasyonla ya da hallusınoıen ılaçlarla (orneğın LSD) oluşturulan zamana aıt değışımler de çarpıcı Olayları zaman ıçındekı dızılışlerınde algılayamayız Öncekıler sonra, sonrakıler önce oluyormuş gıbı algılanır Zaman kavramı altust olur Işın ılgıncı, şizofrenisi olan hastaların bu maddelerı kullandıklarında zaman algılarının pek bozulmamasıdır Bu da, ıster ıstemez zaman algısı bozukluğunun şizofrenik psikozun temel bir özelllği olduğunu duşunduruyor Içımızdekı saatın ayarında bır bozulma olduğuyla ılgılı teorıler sadece şızofrenıde değıl depresyon ve manik depreslf hastalıkta da son yılların en çok emek harcanan araştırma konularından bırısı Tekrar LSD'ye donersek LSD etkısı altında, adeta yapay bır psikoz yaşarken ınsanlar zamanın akış yonunun de değışebıldığını soyluyorlar Sanki zaman gerıye akıyormuş gıbı ya da gelecektekı olayları bugunden yaşıyormuş gıbı Her ne kadar zaman ılerıye doğru ve tek yonlu olarak tanımlanmışsa da, örneğın antıtanecıkler zaman ıçerısınde gerıye doğru hareket eden unsurlar gıbı gorulebılırler Elektronla aynı kutleye sahıp olan pozıtron, zamanı ters yonde "yaşayan" bır elektron olarak kabul edılebılır Elektron ve pozıtronun bırleşımıyle or taya çıkan gama ışını, uygun ortamda tam tersı sureçle tekrar elektron ve pozıtrona dondurulebılır Tabıı, bunlar metafor ve unutmamak getekır kı, atomun alt duzeylerınde zamanın yönu dıye bır kavram mevcut değıl Bu karışıklıktan bıraz sıyrılmaya kalktığımızda zaman kavramının çarpılmaya ("dıstortıon") uğradığı bır dığer ılgınç durumla karşılaşılıyor Uzay mekiği sıfır çekim alanındayken Uzay mekığındekıler, yeryuzunden yaklaşık 100 km yukarıda 'sıfır' yerçekımı alanına gırdıklerınde zamanla ılgılı algılarında değışıklıkler ortaya çıktı Dıkkatlerınde bır dağınıklık vardı, ışlerı planlamada guçluk çekıyorlardı Mekık 'sıfır' alanında ıken "daha once, dunyadakı deneylerde yaşadığım zamanın çok hızlı geçtığı duygusu yerını zıhınsel faaiıyetı yurutmenın her zamankınden çok vakıt aldığı duygusuna bırakmıştı " Hareket halındekı bır saat, durmakta olan bır saate göre daha yavaş çalışır Hızı arttıkça rıtmı yavaşlar ve ışık hızına ulaşıldığında durur Lorentz transformasyon postulasının bu açıklamasından kalkarak zamanın yavaşlamasına baktığımızda, ışık sınyallerının frekanslarının algılanışının gozleyıcın.n ışık kaynağına gore hızına bağlı olduğu anlaşılır Hangısının hareket halınde olduğu onem taşımaz Bazı bılgınler uzay mekığının ınış kalkışındakı zamanın sıkışması duyumunu başa çıkılmayacak çokluk ve çeşıtlılıktekı sınyale bağlıyorlar Bu aşırı yuklenme dayanılmaz duzeylere varabılır ve ışte o anda zaman çarpılmaya başlar Yerçekımı alanı ıle sıfır' çekım alanları arasındakı gıdıp gelmeler de duruma katkı da bulunur Bu uyaran yağmurunun mekık Pek çok araştırmacıya gore, vucudumuzdakl bıyolojlk saat, dollenme ıle çalışmaya başlar Fetusun saatı, annenın bıyolojık saatınden ayar alır Hormonal, psıkolojık, fızyolo|ik etkıler gelışen felusun zaman duzenlemesını sağlar Zaman duzenlemeden ote bır kavram olarak ana rahmınde mevcut mu'> Zamanın kavramsallaşmasında en önemlı mekanızmalardan bırısı ıstek (orn besın) ve ısteğın doyurulması arasında geçen zaman Oysa, ana rahmınde anneyle bebek arasında doğrudan damarsal bağlantı vardır Istekler, ıstemeye mahal vermeksızın karşılanır Zaman kavramsızlığını değıştırebılecek tek şey, annenın beslenmesındekı bozukluk ve yetersızlıklerın annenın aldığı çeşıtlı zehır et kılı maddelerın (aşırı alkol tutun, çeşıtlı ılaç lar vs) bebeğın duzenlı beslenmesını ana rahmınde de akaatmasıdır Bu bebeğın ılerıdekı psıkolojık ve fızıksel ıstek ve ıhtıyaç larının yeterınce karşılanamayacağının ılk habercısı de sayılabılır dışındakı ortamlarını kestırmeye çalıştığımızda, LSD vb hallusınojen madde kullanımları ve psıkozlar, özellıkle şızofrenı, karşımıza çıkıyor Uyaranlara karşı duysal "kapı" ışlevını yuklenen hucre zarlarının, bu ışlevı madde etkısıyle geçıcı olarak ya da yapısal bozukluk nedenıyle ufak bır yuklenme anında yerıne getırememelerı ortalığın uyaranla dolmasına neden olur Işlemeyen "kapı", organızmaya doluşan uyaranlar zamanın adeta genışledığı duyusunu doğururlar Zaman gıderek yavaşlıyor ve "duruyormuş gıbı" gelır kışıye Dış dunyadan gelen uyaranların nörofızyolojık soyutlamalardan geçtıkten sonra değerlendırılmesı, o dunyanın algılanmasını ve şekıllenmesını sağlar Ancak bu soyutlama surecının yapılabılmesını sağlayan sıstem lere aıt yapısal bozukluklar, dış dunyadan gelen uyaranların doğru ve uygun bıçımde (hemen herkesın yaptığı gıbı) değerlendırılmesını aksatabılır Örneğın, psıkozu olan kışılerın yaşantıladığı algı bozuklukları ve bunun eşlığındekı duşunce bozuklukları ıle oluşturdukları dunya, gerçek dunyadan gösterdığı farklılık olçusunde hastalık belırtısı sayılır Bu değerlendırme bozukluğuna neden olan yapısal bozukluğun genetik temelı olduğunu one suren H.C.B. Denber (Ottawa, Kanada) dunyanın elektromanyetik alanlarının buradakı rolu ustunde duruyor Denber'e göre, çok uzak bır geçmışte şıddetlı bır elektromanyetik alan değışıklığı hucre zarları uzerınde etkı gösterdı ve bu arada bır DNA bozulmasına yol açtı Bu DNA arızası gunumuzde şızofrenı olarak tarıf edılıyor Hucre zarları uzerınde et kılı olabılen, bunun ıçın çok guçlu olması da gerekmeyen çeşıtlı hucre dışı elektromanyetik alanların varlığı bılınıyor Yazımın oncekı kısımlarında sozunu ettığım uzay mekığı personelının ' sıfır" çekım alanında yaşadıkları değışıklıkler (zaman algısının çarpılması gıbı) bu konudakı sayısız verıden bırı Dığer bır bulgu da sıfır alanı ıçerısınde ıken personelın EEG'lerınde alfa rıtmınde bozulmalar olması Norotransmıter (beyındekı kımyasal ıletıcıler) salgılanmasında onemlı değışıklıklere yol açan elektromanyetık alan değışıklıklerının davranışlarımız uzerınde önemlı etkılere sahıp olduğunu duşunduruyor Şızofrenı nedenı DNA değışıklığı de ınsan kuşakları boyunca aktarılagelıyor Tabıı, şızofrenın genetik temelıne bır açık lama gırışımı olan bu yaklaşım butun şızofrenıyı açıklama ıddıasında değıl llgı çekıcı olan zaman algısının bozulması ve zamanın "durması" ıle şızofrenı arasındakı ılışkı araştırılırken sadece analltik, biyokimyasal ya da hormonal verllerle yetınılmemesı Kuvantum fızığının, olasılık hesaplarının, hucre zarı ve elektromanyetik alanlar ılışkısının de yaklaşımları çeşıtlendırmesı Önumuzdekı yazılarda, elektromanyetik alan ıle hucre arasındakı ılışkıye bır başka ornekten kalkarak değıneceğım n KAYNAKLAR ADEY WR The Cellular Mlcroenvlronment and signaling through cell membranes. In Electromagnetıc waves and Nevvobehavısral Functıon LOVELY RH (Ed ) NY Llss, Alan R 1985 FRASER JT The Genesls and Evolutlon of Tıme The Unlv of Massachussettes Press 1982. PIAGET J The Chıld s Conceptıon ol Tıme NY Ballantlne Books 1969 SEEMAN MV , Time and Schlzophrema PsychlatryJ9 1976 Dr HCB Denber'ın The Matler ol Tıme ın Psychıatry' adlı vazısından alınmış notların da bu yazıntn oluşumund buyuk katkısı oldu Ancak ya zının kopyası el mde olmadı£|indan net kaynak ve remıyorum Ozur dıleyerek 10