Katalog

B Ö C E K L E R D E Ç İ F T L E Ş M E Erkek cırcır böceklerinin isi zoıi. Bir tür cırcır böceği değişik bir yöntem sayesinde 3.5 saat çiftleşmeyi sağlayarak rekor kırıyor. Çeviri: Gülşat Aygen ğustos sonlanndan ekım başlarına kadar gecelerı, kırlarda cırcır böceklerinin melodık seslerı duyulur Bazı ınsanlara bu ses, yazın bıtmekte olduğunu, bazılarına ıse hâlâ doğal yaşamın, varlığını surdurebıldığı mujdesını verır Gece böceklerinin bu şarkıları entomologlara göre bir "kur" ışaretı Gecelerı öten böceklerın en belırgını ağaçta yaşayan cırcır boceği (Oecanthınae) turudur Daha çok tanınan sıyah cırcır böceklerıyle aynı aıleden olmalarına karşın (Gryllıdae) ağaçta yaşayan cırcır böceğı daha kuçuktur ve soluk, sarımsı yeşıl renktedır Cırcır böceklerinin Amerıka'da yaşayan 16 turunden ıkısını, David H.Funk yakından gözlemleyerek ınceledı 1) Genış kanatlı ağaç cırcır böceği, Oecanthus latlpennls; 2) ikı beneklı ağaç cırcır böceği, Neoxabea bipunctata. A Bu ıkı turun erkek ve dışılerı, 812 hafta suren ureme dönemlerınde defalarca çlftlesirler. Erkeklerın ön kanatları dışılerınkınden daha genış ve zarımsıdır Genışlemış, yapısal bir damarı bulunan ust kanat, kenarları sertleşmış alt kanat boyunca hareket edınce ses çıkar Sadece erkekler öter Ture özgu değışıklıkler taşıyan bu ses, dışılere erkeğın varlığını bıldırır Kur yapma dönemi Bu çağrıya karşılık vermek ısteyen dışı, erkeğe arkadan yaklaşır, çunku kanatların çıkardığı ses arkaya doğru yayıldığı ıçın en çok oradan duyurulur Erkek, dışının varlığını sezınce otmeyı keser, arkasına dönerek dışıye antenıyle dokunur Böylece 'tatma' yoluyla dışının kendı turunden, uygun bir eş olduğunu anlar Kur yapma surecının bundan sonrakı aşaması turden ture değışen, ınce bir rı tuelı ıçerir Erkek, öter, sallanma, dans etme gıbı davranışlar gösterır Eğer dışı, bu eşı benımsemışse, erkeğın sırtına tırmanır ve erkeğın boğazımn ust kısmına yakın bir yerdekı metatorasık bezlerınden salgılanan özel bir maddeyı yemeye başlar Söz konusu bezler salgılarını erkeğın arka kanatlarının tabanındakı çukura boşaltır Henuz bu salgılar kımyasal olarak araştırılmamakla beraber, dışılere çok cazıp geldığı kesındır Bu salgıyı yer yemez dışı, erkeğın kendısıyle çıftleşmesıne ızın verır Ağaçta yaşayan cırcır böceklerı spermlerını spermatofor adı verılen boş, besın değerı yüksek bir kurenın ıçıne doldurur ve çıftleşme sırasında bunu dışıye transfer eder Bu transfer sadece bırkaç sanıye surer, ama dışı 520 dakıka daha erkeğın ustunde kalarak beslenmeyı surdürur Beslenme sona erınce erkeğın ustunden ıner Erkek derhal yenıden kur yapmaya başlar Dışı yenıden kabul edene veya uzaklaşana kadar bu surer Çıftleşmenın yenılenmesı 20 dk kadar surebılır Bu sürenın, spermateka adı verılen dışının spermdepo organına yeterlı sayıda sperm geçışını sağlamak ıçın gereklı olduğu sanılmaktadır Çıttleşmeden hemen sonra dışı spermatoforu yer Dışıye transfer edemedığı koşulda erkek de, besleyıcı değerının yuksek olması nedenıyle spermatoforu yıyebıhr Çiftleşme yöntem leri Pek çok böcek (ve dığer hayvan) turunde erkek döllemeden hemen sonra dışısinden ayrılır Sadece yuva yapan ve bunu paylaşan hayvanlar ıstısna oluşturur Başka dışılerle de çıftleşebılek olan erkek cırcır böceği, spermatofor transferın Cırcır böcekleri spermlennl spermatofor adı veriien boş, besin değerı yuksek bir kurenln içıne doldrur ve çıftleşme sırasında bunu dışıye transfer eder Bu transfer bir kaç saniye surer ama dışı 520 dakıka daha kalarak beslenmeyı surdürur Oeeanthus Latlpennis türunun erkeklerl dişilerl ile 812 hafta süren üreme dönemlerlnde defalarca çıftleşırler Sadece erkekler öter, bu ses dlşılere erkeklerın varlığını blldırır den sonra dışıyı beslemeyı neden surdurmektedır? Beslenmesıne yardımcı olarak dışını daha çok veya buyuk yumurtalar uretmesını sağlamak ıçın olabılır Bir dığer önemlı neden ıse, ıçındekı spermler tamamen dışıye geçmeden dışının spermatoforu yemesını önlemek olabılır Çunku çoğu kez daha öncekı çıftleşmelerde yeterlı sperm almış dışılerın, salt bu besleyıcı kureyı yemek ıçın çıftleştığı saptanmıştır N. bipunctata erkeklerı, dışının erken uzaklaşmasını önlemek ve böylece ureme potansıyelını arttırmak ıçın bir başka stratejı gelıştırmışler Erkek kur yaparken bir yaprağa vs tutunarak sallanır ve dışının ustune tırmanmasına ancak bu şekıldeyken ızın verır Dışı tırmandıktan sonra spermatoforu transfer eder etmez, arka ayaklarını dışının gövdesı boyunca ılerı gerı hareket ettırır Bu hareket 45 dakıka kadar surer Bu sırada dışı erkeğın oluşturduğu bir kafestedır Sonunda erkek durur, dışı erkekten ayrılır ve derhal kıvrılarak spermatoforu yer Dışılerının spermatofor boşalmadan ay rılmasını önlemek ıçın dığer cırcır böceği turlerı başka yöntemler de gelıştırmışlerdır Örneğın çalılarda yaşayan cırcır böceği Haplthus agltatör erkeğı, dışıyı 10 dakıka kadar besleyerek oyalar Orocharis sultator ıse serı halınde, yırmıye varan spermatofor uretır Bunlar daha az sperm taşırlar Dışı ılk spermatoforu alır almaz erkekten ayrılıp karnını yaprağa surerek spermatoforu çıkarır ve yemeye başlar 12 dakıka sonra ıkıncı spematoforu uretmış olan erkek, ıkıncı kez çıftleşmeye çalışır Dışı bunu kabul ederse erkeğın sırtına tırmanarak bırıncı spermatoforu yemeye orada devam eder Yemesı bıtınce kı bu sırada erkek ıkıncı spermatoforu uretmıştır yıne ayrılır ve yeme başlar Bu sırada erkek uçuncu spermatoforu uretmıştır ve tekrar çıftleşmeye başlatır Böylece çıftleşme, 35 saat kadar surebılır Dışının bir spermatoforu yemesı 9 dakıka, spermatofordakı butun spermlerın dışıye boşalması ıse 4 dakıka surduğune göre bu yöntem başarılı sayıl malıdır (Sclentiflc American, Ağustos '89)