Katalog

ASTROFİZİK Yeni galaksi ve Bîiyiik Patlama Kuramı Bir galaksinin doöuşunun gözlenmesi, Evren'in kökeni hakkında bildiğimizı sandığımız her şeyi değiştiriyor. Eğer gözlem doğruysa, Biıyük Patlama kuramı yanlış. Çeviri: Murat Arın merıkalı gökbilımcıler Rlchardo Glovanelll ve Martha Hayes'tn bırkaç hafta önce gözlemledıklerı dev bır hıdrojen bulutu buyuk bır surprız oldu Evren'in bu bölgesı bugune kadar boş kabul edılıyordu Ustelık bu hıdrojen bulutu, 100000 ışık yılı çapındakı Samanyolu'ndan on kere daha buyuk bır alana yayılıyor Bugune kadar gözlemlenmemışolması.hıçbıryıldız ıçermemesınden ılerı gelıyor, bu durum, ıkı Amerıkalı gökbılımcının, bu bulutun oluşmakta olan bır galaksi oldugunu ortaya atmalarına yol açıyor Gökbılım tarıhınde ılk kez gerçekleşen böyle bır gözlemın çok temel değışıklıklere yol açacak sonuçları olabılır Hatta uzmanlara göre, buturolaylar Buyuk Patlama kuramını, yanı Evren'in kökenını ve evrımını açıklayan kuramı bıle sarsabilk A nunkiyle karıştırılıyordu 1924'te, Hubble ötekı galaksilerin uzaklığını belırledı Bunun ıkı sonucu oldu Evren'in boyutu ve doğası değıştı Orada burada tek başına olarak dağılmış yıldızlardan oluştuğu sanılıyordu, artık, buyuk kozmık boşlukta madde adacıkları gıbı dağılmış galaksilerin bulunduğu biliniyor Fakat bu galaksıler rastgele dağılmamışlardı Teleskopların gelıştırılmesıyle Evren daha tyı gözlemlenmeye başladı Bugun galaksilerin gruplar halınde, grupların yığınlar, yığınların süper yığınlar halınde toplandıkları biliniyor (Samanyolu, bır duzıne başka galaksi daha ıçeren "yerel" olarak adlandırılan bır grubun uyesi) Superyığınlar, Evren'de gözlemlenen büyük yapılar Yassı ya da uzun bıçımlerde 300 milyon ışık yılı genışlığıne ulaşabılırler Superyığınlar arasındakı boşluklar da yıne 300 milyon ışık yılına erışebılır Surprızın buyukluğune bır neden de, bugune kadar gerçekleşen buyuk buluşlarda olduğu gıbı gözlemın şans eserı yapılmasıydı Porto Rıco'dakı Arecıbo Astronomık ve lyonosferık Merkezı'ndekı araçlarını ayariamak ısteyen ıkı uzman, uzayın "boş" bır bölgesıne odaklandılar Amaçları, Evren'in dıbınden gelen gurultuyu kayıt ederek, bunu daha sonra ızleyeceklerı nesnelerden ayırt etmektı Fakat merkezın buyuk parabolık antenıne, beklenen gurultunun yerıne guçlu radyo sınyallerı ulaştı Verıler doğrulandıktan sonra, hıçbır kuşku kalmamıştı Evren bılmecesı, 65 milyon ışık yılı uzaklıkta yenı bır parça sunuyordu Bu yenı parça, bır boşluk okyanusunda yalnızca kuçuk bır damla olmasına karşın temel bır parçadır En çok kabul edılen kurama göre, Evren'de görulebıien ve belırlenmış madde, Evren'in ıçerdığı lum maddenın ancak kuçuk bır yuzdesını temsıl eder Bugun Evren'dekı parçaların yalnızca o/o1O'u gözlemlenebılmıştır Bırçok araştırmalara karşın, bazı bolçeler bugune kadar boş olarak tanımlanmaktadır Gökbılımcılerın saklı madde olarak adlandırdıkları belkı de bu olayla bırlıkte saptanmaya başlamaktadır. Bu buluşun, ustundekı örtuyu kaldıra cağı ötekı gızem, Evren'de maddenin dağılımıdır. Aslında, görulebıien maddenın bırkaç parçası özel bır bıçımde dızılmıştır Genış boş alanlarla bırbırlerınden ayrı halde gruplaşmışlardır Boş olarak btlinen bir bölgede dev bir hldro/en bulutu bellrlendi Bu bölge, blze en yakın olan Andromet galaksısı (kuçuk, ustte) lle gözlenebılen en uzak nesne 192873 kuazarı (küçük, altta) arasında bulunuyor Bugun kabul edılen kurama göre, ıkı galaksinin evnm derecesı aynı olduğundan, Evren'in başlangıcında, aynı anda oluşmuş olmalan gerekır O halde, gözlerimizın önunde bır galaksinin oluşumu nasıl yorumlanabılir? Galaksiler hangi tarihte gerçekleşti Evren'in yapıları ustüne yapılan araştırmalara koşut olarak, gökbilımcıler galaksilerin oluşumunun hangı tarihte gerçekleştığı sorusuna da yanıt bulmak durumundalar Işte bu noktada, Amerıkalıların buluşu önem kazanıyor Işık sonlu bır hızda (sanıyede 300000 km ) ılerledığınden, daha uzağı gördukçe zaman ıçınde de ılerlenmış olunuyor Oysa, 15 mılyar ışık yılı uzaklıktakı en uzak galaksilerin gözlemlenmesı, bunların yakın galaksılerle aynı evrımı ızledıklerını gösterıyor Dığer bır deyışle, doğuşları, supernova olarak ölumlerı ve yaşamları gozlemlenebılen yıldızların aksıne, galaksılerde hıçbır evrım ızı saptanamamıştır Gökbilımcıler buna dayanarak, galaksilerin Evren'in ılk anlarında aynı zamanda oluştuklarını duşunuyorlardı Fakat, Amerıkalı gökbılımc.lerın buluşu bu sava bır ıstısna oluşturuyor Galaksilerin oluşumu konusunda uzman olan fızıkçı Richard Schaeffer şöyle dıyor "Bu buluşun en önemlı yanı, bugune kadar boş kabul edılen bölgelerde maddenın aranması çalışmalarına olan ılgıyi arttıracak olmasıdır Oncelıkle, bu hıdrojen bulutunun doğasının lyıce tanımlanması gerekır Bugune kadar yapılan gözlemler, galaksilerin, Evren'in başında oluştuklarını gösterıyorsa da, bazı kuram lar, ötekilerle bırlikte oluşmuş olması gereken, fakat hıçbır zaman yıldızların doğuşu ıçın gereklı gelışme eşığını atlayamamış olan 'yenık galaksilerin' varlığını ılerı suruyor Bugun elde bulunan verılerden hıçbirı bu savlardan (yenık galaksıler ya da oluşum halındekı galaksıler) bırını öne çıkarmıyor " Eğer ılk çözum Evren'in evrımının standart açıklamasıyla uyumlu ıse ikıncısı te mel bır sorunda bır gerıye dönuş oluşturacak Bu noktada akla şu soru gelıyor Bır gözlem, galaksilerin aynı anda doğuşu savını çurutebılır ml? "Soruya henüz bır yanıt bulunabılmış değıl, fakat bırçok gerecın, buluşun yapıldığı bölgeye ya da otekı boş alanlara çevrıldığını bılıyorum Açıklamalar bırbırı ardı sıra gelecek ve bu soruya bır yanıt bulunacaktır" dıyor Schaeffer D ayı Tıtan'a 1996'da gönderılecek araştırma uydusu Huygens ıçın aku gücu sağlanmasıdır Araştırma uydusu uzay aracından ayrıldığında, tek guç kaynağı bu akuler olacak Bu yuzden guvenılırlığı garantılenmelı ve araştırma uydusunun 6 yıl boyunca uçuşunda tum enerjı ıhtıyacını karşılamak zorunda Araştırma uydusunun Tıtan'ın at mosferıne gırışınde ve konmasından sonra gereklı olan 5 amperlık akımı sağlayabıle cek 10 ampersaatlık pıller gerekıyor Uzay aracının dığer tum parçalarında olduğu gıbı pıllerın de ağırlık ve boyutları çok önemlı Uçuş ve konma sırasında herhangı bır şoka karşı dayanabılme ozellığı çok gereklı, 30, 30 dereceler arasında çalışabılmelı Lı SO2'nın seçılme nedenı yuksek kapasıte yeteneğı ve duşuk ısıda çalışabılmesıdır (z.e) Araştırma uydularına yeni güç kaynağı Sulfur Dıoksıt (Lı/S02) uzerıne çalışmalara başlandı Bu çalışmayı ingılız Dovvty Batterıes şırketı ustlendı Ilk olarak rnekanık ve elektrıklı cıhazldrın uzayda olası ıhtıyaçlarını karşılayabılecek prototıp pıllerın gelıştırılmesı gerekıyor Daha sonra, uzay uygulamalarında kullanılabılmesı ıçın tasarımın resmı onay alması gerekıyor Avrupa Uzay Ajansı (AUA) çeşıtlı uzay uygulamalarında kullanılabılecek bır pıl ıstıyor, fakat ılk amaç Saturn'un en buyuk guç U zayın derınlıklerındeuzere kaynağı olarak kullanılmak Lıtyum Galaksilerin varlığı biliniyor Bır yuzyıldan daha yakın sure öncesıne kadar, Evren'in sınırları Samanyolu' 11