Katalog

BİLİM KÜLTÜR sullaşır işçı ne denlı çok meta uretırse, kendısı o denlı ucuz bır meta olur Insanlar dunyasının değer yitirmesl, nesneler dunyasının değer kazanması ıle doğru orantılı artar Emek yalnız metalar uretmez Kendısını ve bır meta olarak ışçıyı de uretır, ve genelde aynı oranda uretır Bu olgu yalnızca şunu dışavurur Emeğın urettığı nesne emek urunu yabancı (alien) bir şey olarak, uretıcıden bağımsız bır guç olarak, ona karşı durur Emek urunu, bır nesnede somutlaşmış, maddeselleşmış emektır, emeğın nesnelleşmesidir. Emeğın gerçekleşmesı, onun nesnelleşmesidir Bu ekonomık koşullarda bu emek gerçekleşmesı ışçı ıçın kendl gerçekleşmesinln yltlml; nesnelleşme nesnenin yltlml ve nesneye kölelik; mal edınme yokaunlaşma, yabancılaşma (alienation) olarak görünür. Yabancılaşmanın özunde yatan, var olan bır yakınlığın yok olması veya yabancılık ılışkılerı bulunmayan bır durumdan öyle ılışkıler bulunan bır duruma geçmedır Yabancılaşma bırçok ılışkıde görulur Gunumuzde, ınsanlığın yarattığı bılım ve teknığın ınsanlıgı bırçok kez yok etmeye yeter sılah uretmış olması yabancılaşmadır Insan doğanın parçasıdır Çevre kırlılığı ınsanın doğaya, doğanın ınsana, ınsanın kendısıne yabancılaşmasıdır Savaş en korkunç yabancılaşmadır Yabancılaşma kavramı ılkın Almancada fremd (yabancı) sözcuğunden turetılmış Errtfremdung (yabancılaşma) ıle dıle getmlmıştır ingılızceye alienation Fransızcaya da alienation dıye çevrılmıştır Bu ıkı sözcuk kökendeş ve özdeştır Latıncede gelışmelerı şöyle ızlenır Kök alius'tur (başka, öbur, ötekı dığer), ondan allenus gelır (1 Başka kışının veya başka nesnenin olan, akrabalığı, yakınlığı, ılgısı, ılışkısı olmayan, yabancı, ecnebı, 2 Bır şeye yabancı, uygunsuz, elverışsız, karşıt, duşman, çılgın, delı), onu alleno ızler (1 Satarak vb elden çıkarmak, başkasının malı etmek, devretmek, terketmek, duşman etmek, aleyhıne çevırmek, soğutmak, yıtırtmek, çıldırtmak, delırtmek), ondan da allenatio turer Uç dıldekı karşılıklı durum şudur, (L) alıenus, alıeno, alıenatıo (F) aliene, alıener, alienation (i) alıen, alıenate, alienation Bu uçlude kok, tureme, anlam bırlığı vardır Bu bılgıler Entfremdung'un o ıkı dıle ozdeş ve bır bıçımde çevrıldığını gösterır (Dr Cangızbay'ın yazdıklarıyla karşılaştırınız) Yenı bır uçlu kuruyorum (A) fremd, Entfremdung (I) alıen, alienation (T) yabancı, yabancılaşma Çevırı bu uçlude duşunuş, kavrayış ve dı le getırış bakımından yetkın uygunluk gösterır Düşünce blrllğl ve uç ayrı dılde dll birliğl gıbı bıçımlenır Yabancılaşmayı tarıhsel gelışımıyle oğrenmemış bırı (Dr Cangızbay'ın kımı oğrencılerı gıbı) "uzun yıllar sonra köyune donen Alamancı ışçının durumunu" yabancılaşmaya ornek gösterırse bu, bırıncısı, onda gözlem gucu var, ıkıncısı, "yabancılaşma" sözcuğu ıle, düşunerek, "var olan bır yakınlığın yok olması" anlamında genel yabancılaşma kavramına ulaşıyor demektır Dılımızın daha lyı bır duşunme aracı olmasından anlaşılmak gereken de budur Entfremdung, alienation, alienation sozcuklerı, ılgılı dıllerı bılmeyen bır Turku böyle duşunduremez Goruluyor k ı ' yabancılaşma" sözcuğu, sanıldığı gıbı, kökunu ve eklerını bıldığımız ıçın bızı "alienation" kavramından yoksun bırakmış değıldır Tersıne, "yabancılaşma" ıle o kavrama kavuşup dılımıze ve kendımıze yabancılaşmaktan kurtuluyoruz D Robot mu, insan mı? Robot.. Amerikalılar, robotun daha iyi iş yaptığı kanısında... Şimdi de tarımsal robotların geliştirilmesine ağırhk veriliyor Vehbi Belgil m m • • I mı yaman, bey mı yaman El [ • yaman dıye bır sozumuz var • • B e y d e n maksat derebeyı, genelde, yonetıcı Soz, şunu demek ıstıyor Elın yaptığı kötuluğu bey bıle yapmaz Yazımızın başlığı da bu sozu anımsatıyor "Robot mu daha iyi ış yapar, ınsan m ı ' " sorusuna " R o b o t " yanıtını vermış Amerıka Bu yuzden, robotu gelıştırmeye gıttıkçe daha çok hız verıyor Örneklerı her alanda göruyoruz Fakat bugunku yazımızda daha çok "tarımda r o b o t " konusunu ele alacağız Robotun tarımda da öne geçırılmek ıstenmesı Sam Amca ıçın bır sorundan kaynaklanıyor Meksıkalılar sorunu ABD'nın guney komşusu Meksıka 85 mılyon nufuslu bır ulke işsızlık almış yurumuş Halkın bır kısmı, ış olanakları çok olan ABD'ye göç etmek ıstıyor Amcamız buna karşı koyuyor Kapıyı bır açsa, 85 mılyon Meksıkalının belkı yarısı göç edecek Tipkı bızım Ortak Pazar'a alınmayışımız gıbı Ortak Pazar, kapıları bugun açsa Turk nufusunun belkı yarısı, belkı daha fazlası Avrupa'da alacak soluğu Asıl sorun bu "Sız Muslumansınız, sızde tam demokrası yok, ınsan haklarına saygı yok, azgelışmış bır ulkesınız " gıbı laflar hep maval uzaklığına, boyuna yor göre ayarlama yapı Olgunluk ayrımı: Bugun meyve ve sebzeler ham koparılıyor, sandıklar^ ham yerleştırılıyor Yolda bozulmasınlar dıye Ama, bu durum, meyvenın de sebzenın de tatsızlaşması sonucunu doğuruyor Olgunları nasıl seçmelı? Renge göre mı? Şeftalının olgununu hamından nasıl ayıracak bılgısayarlı araç? Pembe ve yeşıl renk belkı bır ölçu Ama bu renklerde olduğu halde ham veya olgun şeftalı de var Bunu onlemek ıçın araç meyvenın genel rengıne gore ayırım yapıyor Hafızasına ışlenmış renge uyan renktekı şeftalılerı olgun sayıp ayırıyor Tabıı olgun meyve ve sebzeler, hemen, yakın pıyasalara gönderılıyor Uzak pıyasalara sevkıyat uçakla yapılıyor Uryanl eriğl: Kompostoda, pastada, belkı yemekte kullanılan uryanı erığı başka bır guçluk çıkarıyor Ham koyu sıyah renklı, buruşuğu bol erıkler (Bızde bunlar, bazı yörelerde, eskıden Istanbul'da, yağlı etlı yemeklerde kullanılırdı) Evet, uryanı erığının ayrılması da guçluk çıkarıyor Buruşuklukları yuzunden Uryanı deyıp de geçmeyın Dunya uryanılerının %70'ını Kalıfornıya uretıyor (240000 ton) Işın elle yapılması, astarını yuzunden pahalıya çıkarıyor Geçen yıl 400000 ınsan/saat gerekmıştı bu ış ıçın Kırmızı domates Domatesln olgunu: Domatesın olgunluğu başka sorun yaratıyor Sırf kırmızı renk pek bır şey demıyor Ya ıçı boşsa? Çurukse9 Bunu önlemek ıçın sebzenın ıç oluşumunu ıncelemek gerekıyor Bızde kullanılmayan avokado ıle bızde yetışmeyen hurma ve bızde en lyısı yetışen ıncırde de buyuk zorluklar çıkıyor (Avrupa'da bır zamanlar şoyle denıyordu Turk ıncır ve uzumu, altın çatal ve bıçakla yemek yenen sofraların meyvelerıdır") Evet bunlar yepyenı sorunlar Fakat Amerıka ıçın Meksıkalı ışçı sorunundan daha buyuk sorunlar değıl Çare, onunde sonunda bulunabılır ve bulunacak Akıllı araç"lar kalıte kontrolunun en lyısını yapacak ve yapmalı Turk ıncırlerının nasıl pa ketlendığını ıncelemeye gelen uç kışılık bır Amerıkan heyetının uyelerıne, en lyılerınden, uç kutu ornek verılmıştı Fakat, bunlar, kutuları tren penceresınden dışarıya atmışlardı Ambalajcı kızların ıncır ışleyen parmaklarının cılk yara olduğunu gormuşlerdı 13 Göç önleme yasası Amerıka, Meksıka sorununa karşı en ağır önlemlerı almış 1986 tarıhlı göçu önleme yasası, Meksıkalı ışçı çalıştıran tarım patronlarını ağır para cezası ve hapısle tehdıt edıyor Ne yapıyor Meksıkalılar Amerıka'da? Güneydoğu ıllerımızden Adanaya gıdenler ne yapıyorlarsa onlar da onu yapıyorlar Meyve, sebze ılaçltyor, topluyor, boylandırıyor, sandıklıyor, ambalajlıyor Bu yaz yururluğe gıren göç önleme yasası, robot kullanılmasını zorunlu kılıyor Bu yuzden saydığımız ışlerı yapacak bılgısayarların uretılmesıne bır tur teşvık getırıyor göç yasası Bır zamanlar "ınekler unıversetısı" (ınek, bol bol okuyan anlamında) dıye adlandırılıyor Kalıfornıya Unıversıtesı, (Davıstekı) tarımsal buluş yapmada dunya bırıncısı olmuş ilaçlama, ayıklama, boylandırma, yıkama, kurulama, olgunluk ve sağlamlık ayrımı, ambalajlama ıçın bılgısayarlı makıneler yapılmış Ama bunların yarım yamalak yaptıkları ışler var Buna rağmen robot yeğlenıyor Örnekler verelım flaçlama: İlaçlama makınesı ağaçların ıçınden, ılaç sıkarak geçıyor Bu durum ılaç savurganlığına ve çevrecılerın ıtırazlarına yol açıyor Savurganlık, ılacı az ve çok ısteyen ağaçlar ıle hıç ıstemeyen ağaçlar arasında ayrım yapılamadığı ıçın ortaya çıkıyor Çok meyvelı ağaçla az meyvelı ağaç, uzaktakı bır ağaçla yakındakı bır ağaç aynı mıktarda ılaç ıstemez tabıı Ilaç hortumu aza göre ayarlansa, bu sefer, ruzgâr ılacı alıp goturuyor, belkı de komşunun bahçesıne goturuyor Bundan da al kuzum bır kavga Bu guçluklerı önlemek ıçın ilaçlama hortumunun ucuna "akıllı suzgeç" takmışlar Araç, ağacın meyve mıktanna,