Katalog

KEŞİ I Pasifik'te bir "cennetin" dünii ve bugünü Cook ve ackadaşlannın gezılerı 18. yüzyılda ünlü denizci Kaptan Cook'un keşfettiöl Pa8İfik adalarına yapılan yeni bir gezi ile bu yörelerdeki değişiklikler saptandı. CooK'un ölumu (14M779) .GorevtK 'CkîiKenln ulumunder A vrupa'dan, dünyanın çeşitli bölgelerine yapılan keşif gezilerine katılanlann, keşfedilen yeni bölgelerle ilgili ilk izlenimleri oldukça büyük değişkenlikler gösterir. Keşfedilen yere olduğu kadar keşfedenin özelliklerine de bağlı olarak onemli farklılıklar gösteren ilk tepkiler, "barbar" bir ırkla karşılaşan "üstün" Avrupalının önyargılarından, yeni keşfodilen yöreyi sorunsuz bir cennet olarak algılamaya kadar çok geniş bir yelpazeyi kapsar. Bu değerlendirmelerin özü ne olursa olsun, hemen hemen hiç değişmeyen bir gerçek ise, bfnlerce yıllık geçmişi, onemli uygarlığı bulunan birçok yörenin, Avrupalılar tarafından "keşf'inden sonra genellikle hızlı ve birçok bakımdan olumsuz değışıme uğramasıdır. Bu tür değişımi görece daha hafıf yaşamış bölgeler ise, daha çok Pasifik'te, anakaralar dan oldukça uzak, ufak adalardır. Tahiti, Tonga Takımadaları, Yeni Hebrid Adaları, Paskalya Adası ve birçok ada uygarlığı, güç odaklarınaan uzaklıkları, somürülecek doğal kaynaklarımn kısıtlı ya da zor elde edilir oluşu ya da onemli iicaret yolları üzerinde bulunmamaları nedeniyle, eskiden beri süregelen yaşam tarzlarını ve doğal görünümlerini bir ölçüde koruyabilmişler. Bu yörelerin Avrupalılar ile tanıştıktan sonraki yüzyıllarda ne ölçüde ve nasıl değıştiklerinı değerlendirebilmek için, Geo dergisinden bir ekip, adaları ilk kez Avrupalılara tanıtan Kaptan Cook'un uğradığı yerleri yeniden gezmiş. Bugünü belgeleyen bu ekıp, geçmişle karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla, Cook'un gezisine katılan, şaır ruhlu bir gözlemcinın, İskoçya kökenli Alman George Forster'in o dönemdeki notlarından ve çizimlerinden yararlanmış. Kaptan Cook'un yaptığı, üç dunya keşıt gezlslnln rotalan Hk gezı (17681771) Gânay Georgıa ÛçOncü gezi 2. S*y»tni • •»>A » Forster, Macellan'ın dünya gezisinden yaklaşık 250 yıl sonraİspanyol, ingiliz, Portekizliler başta olmak üzere Avrupalıların okyanuslarda egemenlik kurmaya çalıştıkları; hububat, altın ve esir ticaretinden, doğa bılımlerine ilişkin araştırmalara kadar geniş bir alanda rekabete giriştikleri bir dönemde, Kaptan James Cook'un Pasifik'e yaptığı ikinci yolculuğun (17721775) bilimsel kayıtlarını tutmakla görevlendirilroişti. (Keşif gezileri, özellıkîe de Cook'un yolculukları içın yandaki köşe yazısına bakınız). "Resolution" ve "Adventure" adlı gemiler, 13 Temmuz 1772'de ingilız Kralıyet Donanması'nın kumandanlarından James Cook'un komutasında Plymouth'tan ayrılmıştı. Yolculuğun resmi görevi, Pasifik'in ortasında, 40. paralel dolaylarında bulunduğu düşünülen bir anakaranın, Terra Australis'in keşfiydi. İki gemi, güney kutbuna doğru yöneldiler; ocak ortalarında bir dizı buzdağıyla karşılaşıp yön değiştirmek zorunda kalınca da birbirleriyle irtibatı kaybettiler. Cook, "Resolution" ile güneye doğru yolculuğunu sürdürerek yaklaşık dört ay sonra Yeni Zelanda'nın güneybatısındaki Dusky Körfezi'ne demir attı. Burada bol miktarda su, balık, odun ve besleyici meyve yüklenen gemi, daha sonra, bugün Cook Boğazı olarak bılinen Kraliçe Charlotte Boğazı'na yöneldi. Burada onları büyük bir sürpriz bekliyordu: Kardeş gemi "Adventure" karşılarındaydı. 1773 ekiminde Tonga Takımadaları'na yapılan bir dizi yolculuktan sonra her iki gemi de Kraliçe Charlotte Boğazı na geri dönduler, Yolda karşılaştıkls şiddetli bir fırtına gemilerin gene birbi lerinden ayrılmalarına neden oluno Kaptan Cook yolculuğunu yalnız sü dürmek zoruncıa kaldı. 1774 yılının oc< ğında buzdağları yeniden önlerine çıl tı: Gemi yılın sonlarına doğru Paskaly Adası'na, daha sonra da Tahiti'ye ula; tı. Bir süre sonra da Yeni Hebrid Adc larına.Tanna veEfate'ye geri dönüldi Ancak Yeni Zelanda ile ikinci karşılaş ma ilki gibi dlmadı: Yerliler kaçıyor, ev lerıne gizleniyorlardı. Tüm ekim alanlaı terk edilmiştı. Adventure'dan ise ha ber yoktu. 1775'te ülkesine geri dönen Cook Terra Australis'i bulamamış, ancak bL anakaranın aslında Avustralya, Yeni Ze landa ve daha güneydeki buz kütlelerinden geri kalan topraklardan oluştuğunu ortaya çıkarmıştı. Bu yolculuğun da Yeni Kaledonya, Tonga Takımadaları, Sandvvich Adaları ile Güney Georgıa Adası'nı da bulan Cook, yolculuğu sırasında iskorbüt hastalığı konusundaki bir çalışmasıyla Royal Society'nin en onemli bilimsel ödüllerinden Copley Madalyası ile ödüllendirilmişti. George Forster ise yolculuğa ilişkin yazılarıyla Almanya'da büyük yankı uyandırmıştı. Bilim ve saray çevrelerının gözdesi durumuna gelen Forster'dan Goethe ve Schiller yakınlıklarını esirgememış, keşif gezileriyle ünlü Humboldt da onur etkisinde kaldığını belirtmıştı. Fotoğraflar Forster'in 18. yy'da keşfettiği ve Avrupalıların etkısıyle bozulacağından korktuğu "cennef'in dününü ve bugününü göstermektir. r> ^J^(^"fl * ^ ^ T İ ı ı • ^^^mm • p ^ ı • ' ~ • Tahıtı 'aokı kuçük OAitopteta Umanı 'm keateden horster. Ourayı anlatacak kallme bulamıyordu. Bugün aynı yerde kadınlar arabalannı ve çamaşıriannı yıkıyorlar. Gauguln 'in de geldiği bu adalar, Plerre Lotl'den Stevenson'a kadar birçok yazar tmrafından da zlyarmt adilmla. 1774'te Cook ve Forster Vanuatu'daki lanna Maasrna çıMh lar. Geçmlştekl bu saç btçlml (yanda) şimdl kaybolmuş. Sadece Malinezyalı bir kabile eski süsleri takıyor. Balina avcılannın, sandal ağacı satıcılannın ve pamuk tuccarlannın vanm yüzyıllık Iatllasından sonra bölge, 1980 'e kadar Fransız fnglliz sömurgesl olarak kaldı. Ressam \Nllllam Hodges'ln gözünden Cook'un karaya çıkısı.