Katalog

D Ü Ş Ü N B U L SORUN CEVAP VERELİM Yankı Yazgan*dan blr bllmecâ '"DOKTOR ŞE/ONA NE DEDINIZ ? „ Termoslar, sıcaklığı nasıl sabit tutar? Şışlı Istanbul'dan Alişan Atas soruyor Bildiğimiz ev araçlanndan biri olan termoslar, suyun ya da dlğer ıçeceklerln sıcaklığını nasıl, yaklasık 24 saat sablt tutabiliyor? Sorunuzu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumu oğretım uyelennden Doç. Dr. ömur Akyuz yanıtlıyor Sıcaklık değışıklıklerı, cısımlenn ısı enerjısı kazanıp kaybetmelerıyle olur Her cısım, sıcaklığı kendınden daha duşuk olan cısım veya çevresıne ısı verır Isı alışverışı 3 genel bıçımde olur 1 ILETİM Sıcaklığı yuksek olan bır cısmın molekullerının hareketlılıklerı dolayısıyla ortalama enerjılerı de fazladır Bunlar kendılerı ıle değme durumunda bulunan daha az sıcak (daha soğuk) maddelerın, daha az hareketlı yanı daha duşuk enerjılı molekullerıne enerjl aktarırlar Bu aktarma, bırbırlerıyle etkıleşen tum molekuller aynı ortalama enerjiye vanncaya kadar surer 2 DOLANIM (Konveksıyon) sıcaklığı artan akışkanların yoğunlukları azalır ve Arşımet ılkesı uyarınca yukselırken, yuksektekı soğuk bolgeler de çoker. Boylelıkle sıcak bır cısım daha çabuksoğur (ruzgârlı havalarda daha çok uşümemız bu yuzdendır) 3 IŞIMA Her madde molekullerının devamlı hareket halınde olması ve sıcaklığın da bu hareketın verdığı ortalama enerjıyle özdeş olması yuzunden devamlı olarak elektromanyetık ışıma yapar Çunku molekullerdekı elektnk yuklerının sureklı hız değıştırmelerı, ılgılı doğa yasaları uyarınca elektromanyetık dalga yaratılmasına yol açar Bu dalgaların "renk" dağılımı, maddenın sıcaklığına göre değışır Daıma bellı bır renk cıvarında daha çok enerji verılır Bu renk, sıcaklıkla değışme gosterır Örneğın 6 bın °C cıvarında sarı renk baskındır, boylece guneşın yuzey sıcaklığı anlaşılır Bır başka örnek de kar rengıdır caklık değışmesıne yol açar Ancak buzun erımesı veya suyun donması gıbı olaylarda sıcaklık değışımı olmadan da ısı alışverışı olur "Derece" olçulen sıcaklıkta ısı ıse 'kalorı' ya da 'jul' adlı bırımlerle ölçulur U Pi sayısı Sakarya Muhendıslık Fakultesı'nden Mehmet Assan'ın sorusu şoyle Carl Sagan'ın "Mesa|" adlı kitabının içindeki konunun ana teması olan "pi" sayısının uzantısından doğan üçgenael dizınin tamamını veya örneklerle blr kısmını açıklayarak gösterir mislnlz? Sorunuzu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bölumu'nden Doç. Dr. Ömur Akyuz şoyle yamtladı Adı geçen kıtabı okumadım Uçgensel dıziyı de bılmıyorum Ancak daırenin özeilıklerıyle ılgılı olan " p ı " sayısını hesaplamak ıçın yararlanılabılecek bırçok sayı dızısı bılınmektedir En basıtlerinden bırkaç örnek r+"3+5~7+9ir 2= 4* • 1 • • 'İ . + 1 2 , 1 23 3+ 3 5 3 5 7 3.5 7 9 + 1 1 32 â" Genç Okurlar İçin Kaybolan Çizgi Işte sıze ılgınç bır paradoks Aşağıdakı şeklın bır bolumunu yerınden oynattığınızda çızgılerden bın kayboluyor Buna daha lyı gorebılmek ıçın (a) şeklınde olduğu gıbı 13 çızgı çızın Daha sonra, kâğıdı MN doğrultusunda kesıp, ust bolumunu (b)'de olduğu gıbı sola doğru kaydırın Çızgılerden bın kaybolacak Nasıl? Ancak, labırenttekı açık kapılardan sekızınden geçıp, kapalı bır kapıyı açmak olanaklı En alttakı ışaretlı odadan başlayarak, aynı odadan ya da aynı kapıdan ıkı kez geçmeden (buna karşılık her odadan geçıp, her kılıtlı kapıyı açmak koşuluyla), en ustte soldakı odadan çı kacak bıçımde bır plan yapabılır mısınız? D Bu dızılerın toplamları herhangı bır yolla yapılarak, 'pı' sayısı ıstenılen haneye kadar hesaplanabılır Elektronık hesap makınelerının bazıları, sınayabıldıklerı hane sayısına göre sonuncuyu yuvalamak uzere bır "pı" değerını "ezbere" bılmektedırler Bır ıkı örnek T I30 M 3 1415927 H P 31415927 U 1 • 1 +2 32 5 Kutuplarda 6 ay gece ay gunduzun nedenleri nedir? IZMIR ödemış'ten Ahmet Appak soruyor "Dünyanın kutuplara yakın olan kesimlerlnde blldlğim kadarıyla, bir yılda 6 ay gece ve 6 ay gunduz olmaktadır. Bunun nedenleri ve hangl ülkelerde bu ozelllğln görüldüğünü belirtirsenlz sevlneceğlm." Ahmet Appak'ın yukandakı sorusunu Deniz Billmlerl ve Coğrafya Enstltusu'nden şoyle yanıtiadılar Yerkurede 6 ay gece 6 ay gunduz durumu, kutuplardakı 90 derece enlemlennde gorulur 90 derece enlemınde 180 gün gunduz, 179 gun ıse gecedır Bu durumun nedenı, guneşlenme suresının farklı olmasındandır Guneşlenme suresı, guneşın ufuk uzerındekı maksımum yukseklığıyle doğru orantılıdır Mevsıme ve cografı enleme göre bu yukseklık değışır Yukseklık arttıkça ısınma suresı de artar Guneşlenme suresının farklı olmasının nedenı, yerın şeklı ve ekvator duzlemı ıle eplıktık duzlemın bırbırlerıne yaptıkları açıdan kaynaklanır Bu açı, 23 derece 27 dakıkadır Bu açı nedenıyle farklı guneşlenme surelerı oluşur Kutuplardakı 90 derece enlemınden 66,5 kutup daıresıne kadar gunduz ve gece durumları azalarak surer Bu du rumdan etkılenen ulkeler ıse şunlardır Norveç, isveç, Fınlandıya, Sovyetler Bırlıği, Grönland, Amerıka Bırleşık Devletlerı'nın Alaska eyaletı ve Kanarla D 75 ödüllü bulmaca 145 Kapılı Labirent Aşağıda, ortaçağdan kalma bır labırentın planı goruluyor Buradakı odalar arasında 145 kapı var, bunlardan (kalın çızgılerle gösterılen) dokuzu kılıtlı +4++++++L 1 J 1 1 1 1 1 Yukarıdakl bllmvceyl doğru bllen 5 okurumuza Pratık Bılgıler Ansıklopedısı' armağan edeceğlz. Geçen haftamn çözümleri Saatll Bulmaca zaten zayıf olduğu ıçln çok para sürmeyecekler Karesıyle iddialı olan Gürkan, en çok parayı kaybedecek. En kötü el o Beş elma Dört kardeşın elıne bırer elma verılır Beşıncı kardeşe elma sepetle verılır En kötü el klmde? Gurkan'ın "kare dokuz"u en kötu el. Oyunu Cabır'ın "flos ruvayal"ı kazanacak. Ama uner, Güler ve Vedat'ın elleri Kazanan Okuyucularımız Azra özturk izmir, Ömur Umut Ankara, Berkman Gokpınar Istanbul, Murat Demır Ankara, Ozan Yurdagül Bursa TERMOS Çıft katlı duvarlarının arasındakı hava boşaltılmış bır kaptır Havanın boşaltılması ıletım ve buna bağlı olarak aktarımla çeperlerının cılalı metal ya da sırlı cam olması da gerek dışardan gerekse ıçerden salınan ışınımı yansıtarak ısı alışverışını lyıce engeller Boylelıkle kap ıçındekı maddelerın sıcaklık değışmesı çok az çok yavaş olur Bu vesıleyle uzerınde önemle durmak ısterım kı, ISI ve SICAKLIK bırbirine çok yakın kavramlar olmakla bırlıkte, kesinlıkle aynı şey değıldırler Isı alışverışı, sıcaklık farkhlığından doğar ve sı