Katalog

11 NİSAN 2010/SAYI 1255 PAZAR Bir direnişçinin hikayesiESRAAÇIKGÖZ "Hayatta en iyisini bulmak için, bütün pınarlarından içmeli insan." Böyle yazıyor Misak Manuşyan günlüğüne. Fransız DirenlşJ'ndeki faaliyetleri nedeniyle Naziler tarafından kurşuna dlzilecegini henüz bllmedigi yıllarda. Tarih, 21 Temmüz 1935. Yaşamak için tamı tamına 9 yıl, 4 ayı'var. Yine de 38 yıllık yaşamına derin mücadeleleri, aşkı, şjiri sıgdırıyor. Bu hayat, şimdi Aras Yayıncılık'tan çıkan, hayat arkadaşı Meline Manuşyan'ın kaleme aldığı "Bir özgürlük Tutsağı Misak lölanuşyan" kitabının ve Istanbul Film Festivali'ndeki "Suç Ordusu" filminin konusu... Adıyarnan'da, 1906'da başlıyor Manuşyan'ın hikayesi; dört çocuWu, köylü bir ailenin son çocugu olarak. Babasını 1. Dünya Savaşı'nda, annesini kıtlıkta kaybediyor. 1915'te dört kişilik ailesinden sadece iki kişi hayatta; Misak ve ağabeyi Garabed. önce bir Kürt ailenin yanına sıgınıyorlar, sonraysa ErmerV Kilisesi temsilcilerinin yardımıyla yetimhaneye. 1925'te Fransa'ya gelinceye kadarki evleri Suriye'deki bu yetimharje, "Yoksullugun ve hakaretin kırbacı altında/ Çıplak büyüdührı..." diyerek anlatıyor çocuklugunu Manuşyan. Bunlâjjn arasında onu hayatta tutan önemll şeylerden biri, şiir. Karidl de yazıyor. Digeri ise, idealleri. Meline Manuşyan'ın anlattflntyla, "1789'un peygamberleri ve ustaları Marat'riın, Robespierre'in, Danton'un, Saint-Just'ün, Ansiklopedistlerin isimlerini" dilinden bir an olsun düşiÜrrnÜyor. Artık Paris'te. Ancak'1927'de ağabeyini de kaybediyor. Fabrikada işçi olarak çalışması sınıf bilincini daha da perçinliyor. 1940'ta edebiyat dergisi çıkarıyor. Artık yalnız degil, âşık, kadının adı Meline. Kıvranıyor. Sonunda bir gün soruyor, "Sevdigim kızın fotografını görmek ister misin?" Evet, diyor Meline. Bir ayna çıkarıyor Manuşyan, kurşuna dizilene kadar hayatı paylaşacagı kadına aşkını böyle itiraf ediyor. Fransız aydınları ve sanatçılarıyla dostluklar kuruyor. Şiir yazıyor, yayınhyor. "An olmak istiyor ruhum tabiatın ortasında" diyor bir şiirinde, "Bal demlemek çiçeklerden/ vermek onu ebediyen insanlıga". Bunun için siyasi faaliyetlerine de dört elle sarılıyor. Tutuklanıyor, çıkıyor. Tarih, 1939. Paris'te Nazi subayları geziyor. Hiç nmeden direnişçilere katılıyor Manuşyan. önce Ermeniler arasında örgütlenme görevi alıyor, sonra silahlı eylem. Manuşyan Grubu daha sonra adını pek çok eylemle duyuruyor; bir SS taburunun bombalanması, infazların altındaki imza olan Von iı*ll ll^l II-. •-.hJ Man Grubu'nun, sırasında Naziler onları birer cani gibi göstermek için bu "Kızıl Afiş'i hazıriamıştı, ancak afiş tersi bir etki yaptı, zamanla faşizm karşrtlığının simgesi oldu. Schaumburg'un ve Hitler'in dostu, Zorunlu Çalışma Hizmeti'nin daire sorumlusu Julius Ritter'in öldürülmesi... Ta ki bir Fransız işbirlikçi tarafından ihbar edilene kadar... Manuşyan ve 23 direnişçi arkadaşı 16 Kasım 1943'te yakalanıyor, agır işkencelerden geçiriliyor. Meline bu süreci bakın nasıl anlatıyor: "Sorgulamalarda, eylemlerinden ve bunları niçin yaptıklarından başka bir şey söylemezler. Pişman olduklarına dair tek söz çıkmaz agızlarından; aksine, sırf görevlerini yerine getirdiklerini söylerler". 19-21 Şubat'ta mahkemeye çıkarılıyor. Manuşyan'ın son konuşması çoktan hazır. önce, Almanlara dönerek, "Size söyleyecek hiçbir şeyim yok. Ben size karşı koyup savaşarak görevimi yaptım. Yaptıgım hiçbir şeyden pişman degilim. Şimdi, rolünü oynama sırası sizde: Elinizdeyim" diyor, sonra Fransızlara; "Biz Fransa için, bu ülkenin kurtuluşu için Misak Manuşyan, bir komünist şair ve direnişçi. Türkiye'de doğdu. 1. Dünya Savaşı'nda babasını, 1915'te annesini kaybetti. Suriye'de bir yetimhanede büyüdü. Paris'te yaşadı. 2. Dünya Savaşı'nı orada karşıladı. Direnişçilere katılıp silahlı bir eylem grubunun liderliğini yaptı. Tutuklandığında, 37 yaşındaydı, kurşuna dizildiğinde 38. Manuşyan şimdi İstanbul Film Festivali'ndeki bir filmin ve Aras'tan çıkan bir kitabın kahramanı. savaştık. Sizse vicdanınızı ve ruhunuzu düşmana sattınız. Siz Fransız uyrugunu miras aldınız, bizse bu uyruğu hak ettik." Karar çoktan belli; aynı gün, 21 Şubat 1944'te kurşuna diziliyorlar, Olga Bancic hariç, çünkü Fransız yasasına göre kadınların kurşuna dizilmesi yasak. Bancic'in Almanya'da başı vuruluyor. Çogu 18-22 yaşlarındaki bu direnişçiler artık 23'ler olarak anılıyor. Nazi işgalinden sonra Direniş örgütleri Manuşyan ve grubu için tören düzenliyor. Bir sokaga, Manuşyan Grubu'nun adı bile veriliyor. Louis Aragon'un Manuşyan Grubu için yazdıgı şiir, Leo Ferre tarafından besteleniyor. "O her şeyden önce şairdi" diyerek anlatıyor onu Meline, "Hayatını dile döktügü kelimeler şiirlerinde akan kanıydı biraz da. Şiirde dile getirse de, hayatını yaşadığı yer ora degildi ama. Hayat kendini eylemlerde yaratır, yeniden üretir, sürdürür. Ve eylem onu var eden dünyadır da". • Dostun, yoldaşın, kocan "Canım Meline'm, sevgili küçük yetimim" diye başlıyor Manuşyan kurşuna dizilmeden önce yazdığı son mektubuna, "Birkaç saat içinde, artık bu dünyada olmayacağım. Bugün öğleden sonra 15.00'te kurşuna dizileceğiz. Başıma gelen bir kaza gibi bu. Inanamıyorum, ama yine de seni bir daha görmeyecegimi biliyorum. Sana ne yazabilirim? Kafamda her şey karmakarışık, aynı zamanda da çok açık. Gönüllü asker olarak Kurtuluş Ordusu'na girmiştim, Zafere ve hedefe iki adım kala ölüyorum. Bizden sonra yaşayacaklara ve yarının Özgürlügünün ve Barışının güzelligini tadacaklara ne mutlu... ölüme bunca yaklaşmışken, ne Alman halkına no de başka bir kimseye kin duymadığımı ilan ediyorum; herkes layık olduğu cezayı ve mükafatı bulacak. Alman halkı ve diger bütün halklar, çok sürmeyecek olan savaşın ardından barış içinde ve kardeşçe yaşayacaklar... Seni mutlu edemediğim için derin bir pişmanlık duyuyorum. Bir çocugumuz olsun çok isterdim, senin de hep istedigin gibi. Onun için senden ricam, savaştan sonra muhakkak evlenmen, beni mutlu etmek ve de son arzumu yerine getirmek için bir çocuk yapman... Hatıramı yaşatacak olan dostların yardımıyla, okunmaya değer şiirlerimi ve yazılarımı bastır. Anılarımı, mümkünse, Ermenistan'daki akrabalarıma ulaştırırsın. Birazdan 23 yoldaşımla birlikto, vicdanı rahat bir insanın dinginliği ve cesaretiylo ölecegim; zira kişisol olarak kimseye kötülük etmedim, ettimse de kin ve nefret duymadan ettim. Bugün hava günoşli. Güneşe ve onca sevdigim güzelim tabiata bakarak hayata ve sizlere, sen çok sevgili karıma ve dostlarıma veda edecegim. Bana kötülük eden veya kötülük etmek istemiş olan rferkesi atfediyorum, kendi postunu kurtarmak için bize ihanet edenle bizleri satanlar hariç! Seni ve ablanı, beni uzaktan veya yakından tanışım tüm dostları sıkıca kucaklıyor ve göğsüme bastırıyorum. Elveda. Dostun, yoldaşın, kocan. Manouchian Michel djanigıt (Ermenice "cancağızın" demek) ' i ' . ! . ' ' " - . V ' I ! •'.')[ : : ' . ' : : • • . ı ' ı i i I ' :• ı - ı A K . İ I i'AMİ.K./) f U i t î l V ' A I ' J İ V : ] i'.\-JVi: i ü l f . ' j V . j l l ' l \l ' V I I- ' V ''. I . I t I l'. II I U i j t , l ' - U ' ı l \y O l l ı j lı(>Vıi >ll ' i ıll II ı |iı ıı P t 4 l ' l l f > Cumhuriyet 1929'dan 2005e... Her gün için tek nüsha. Zamanın sararttığı gazeteler arşiv raflarından çıkarak armağana dönüşüyor... , ^ cumhuriyet, 1929 - 2005 yılları arası gazete arşivindeki basılı orijinal nüshaları meraklısı ile buluşturuyor. Siz de özel günlerinizi Cumhuriyet'in o günkü nüshası ile taçlandırabilirsiniz. O günün Cumhuriyet'ine özel deri cildi içinde ve bir soyağacı tablosu eşliğinde sahip olabilirsiniz. 12 Nisan 2010'dan itibaren 2004 yılı gazetelerinin satışı başlayacaktır. 2005 yılı gazeteleri 5 Nisan 2010'dan itibaren satışa sunulmuştur. Ayrıntılar kitap.cumhuriyeti.com.tr'de... Kampanyamız geçen yıllarda gazetenin yayınının yasaklandığı günler ile gazetelerin yayımlanmadığı bayram günlerini ve ekleri kapsamaz.