Katalog

or! leme sokarken, temporal lobların dış kısımları nesnelerin anımsanması ve kavranması ile ilgilidir. KISA SÜRELİ Yolunuzu bulmak için bir haritaya bakarken, gideceğiniz yönü daha anlamlı kılmak için fiziksel olarak kendi yörüngenizde döner misiniz, yoksa dönme işlemini zihninizde yapabilir misiniz? Zekânın bu bileşeni navigasyon ve nesneleri farklı açılardan görme yeteneği ile ilgilidir. Günlük yaşantımızda sıklıkla kullanmak zorunda kaldığımız bir yetenektir. Örneğin evimizin yolunu bulmak, tanıdık nesneleri alışılmadık pozisyonlarda tanımak gibi… İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Beynin arkasında ve tepesindeki superior parietal korteks bölgesi bu işlemle ilgilidir. rtmanın bir odasında, içi altın anmış olduğunu ve sizin de bu ğunuzu varsayın. En iyi strate 4 ZİHİNDE EVİRİP ÇEVİRME i hazineyi gelişigüzel bir şekilde strateji kısa süreli bellek üzeoluşturur, çünkü ziyaret ettiğimak zorunda kalmak gerçekten u olanı aramayı bir düzen içinairedeki odaları tümüyle araezsiniz; ayrıca bir kattaki daia katları aramazsınız. Bu şekilde ni hiçbir zaman kaybetmezsiniz. ÖLGESİ: Frontal lop bölgesi haortamlarda belirli bir noktayı üyük sıkıntı yaşarlar. Bu da düzenlenmesiyle ilgili olduğunu arietal lop da frontal loba des Atalarımız hayatta kalma başarılarını, karmaşık bir çevrede önemli bir şekli saptama yeteneklerine borçludur. Bir aslanın uzun otlar arasında size yavaşça yaklaştığını veya bir dalın üzerinde dolgun bir meyvenin sallanmakta olduğunu varsayın. Bu süreçte zekânızın görseluzamsal işleme yeteneğini kullanırsınız. Bu yetenek günümüzde de çok yararlıdır. Örneğin yanmakta olan bir evde olduğunuzu ve kapıyı açıp kaçmak için anahtarınızı bulmak zorunda kaldığınızı varsayın. Bir taraftan alevler yaklaşmakta, siz ise diğer anahtarların arasında doğru anahtarı bulmaya çalışmaktasınız. İşte sizi kurtaracak olan bu yeteneğinizdir. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Parietal korteks ve beynin arkasındaki oksipital lobdaki yüksek görsel bölgeler bu işlemlerden sorumludur. “RESİMLER ARASINDAKİ FARKI BULUN” tarzı bulmacalara gazete ve dergilerde sıklıkla rastlarız. En genel şekliyle, aynı görüntünün çok az farklı iki versiyonu yan yana konur ve sizden aradaki farkları bulmanız istenir. Bu, karmaşık görüntüler üzerine dikkatinizi yoğunlaştırmanızı gerektiren algısal bir iştir. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Beynin arkasındaki ve en altındaki görsel bölgeler bu işlerden sorumludur. Size A’nın B’den büyük ve C’nin A’dan büyük olduğu söylenirse, sözel muhakemeniz size C’nin B’den büyük olduğunu söyler. Bu yetenek 1968 yılında Alan Baddeley tarafından geliştirilen Gramer Muhakeme Testi yardımı ile ölçülür. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Muhakeme gerektiren işler dorsolateral frontal korteksi harekete geçirir. Bu bölge frontal lobun dış yüzeyi üzerindedir. Telefon ederken aklınızda yeni bir numara tuttuğunuz zaman bu yeteneğinizden yararlanırsınız. Bir 8 GÖRSELUZAMSAL İŞLEME GÖRSEL Planlama yaparken son derece karmaşık bir bilişsel süreç işbaşındadır. İlk önce hedefin başlangıç ve sonuç noktaları ile ilgili bir düzenleme yaparsınız. Daha sonra bu iki noktayı birleştirmek için en uygun yolu bulup, olasılık hesaplarını yaparsınız. Bilişsel planlama insanları hayvanlardan ayıran son derece gelişmiş bir yetenektir; hayvanların çok azı 9 GÖRSEL DİKKAT MIŞ DİKKAT uğunuz zaman, sözcüğün otoda tekrar edildiğini duyarsınız. ncelikli tepkiye bir örnektir. Bu ki baskılanması neredeyse olaa kalktığınızda, dikkat ve you ikisi de odaklanmış dikkatin 11 SÖZEL KISA SÜRELİ BELLEK BELLEK *Frenoloji: 1810’da Gall tarafından ortaya atılan teori. Buna göre, insanların zihinsel yeteneklerinin beynin belirli bölgelerinde toplandığı ve kafatasının buna göre biçimlendiği, dolayısıyla kafatasının bu merkezleri örten kısımları da ona göre şekillendiği ileri sürülmektedir. Bu bölgelerin incelenmesiyle bir kişinin yeteneklerinin belirlenebileceği kabul edilmektedir. CBT 1234/11 12 Kasım 2010 kiyi baskılama yeteneği Stroop t ile ölçülür. Tipik bir Stroop in yanıltılmasıdır. Örneğin “yeürekkep ile yazılır. Testi çözurumda, sözcüğü okuyacağı yerde mürekkebin renginin adını söyler. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Bu oldukça karmaşık bir süreçtir, dolayısıyla beynin aynı anda farklı bölgeleri devreye girer. Örneğin sağ frontal korteksi hasarlı kişilerin bu testi çözerken zorluk çektiği görülüyor. Bu yetenek yalnızca görseluzamsal kısa süreli belleği değil, hedefin peşine düşmek için stratejiler geliştirmeyi ve uygulayabilmeyi de gerektirir. BEYİN BÖLGESİ: Birinci bileşenle aynıdır. Ancak daha karmaşık bilgilerin depolanmasını ve bunlara ulaşmayı hızlandıran ve kısaltan stratejilerin geliştirilmesini gerektiren koşullarda, frontal lobun daha büyük bir bölgesi ve şakakların arkasındaki dorsolateral frontal korteks adı verilen parietal lop devreye girer. 5 GÖRSELUZAMSAL KISA SÜREGÖRSELUZAMSAL Lİ BELLEK+STRATEJİ BELLEK+STRATEJİ 10 SÖZEL MUHAKEME İnsanları ve telefon numaralarını eşleştirmek gibi her gün belleğimizdeki bilgiler arasında bağ kurarız. Bu işlem bellekteki iki unsurun birleştirilmesine dayandığı için psikologlar bu süreci bağ kurarak öğrenme olarak nitelendiriyor. Kısaca bu yetenek birbiriyle ilgili kavramlar arasında bağ kurmayı sağlar. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Eşleştirme beyinde iki ağı harekete geçirir. Parietal lop uzamsal bilgiyi iş 6 BİRLEŞTİREREK, BAĞ BİRLEŞTİREREK, BAĞ KURARAK ÖĞRENME nın gerçek planlama yaptıklarına ilişkin belge mevcuttur. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Frontal lop planlama için en önemli bölgedir. 1930’lu yıllarda nöroşirurjist Wilder Penfield, kızkardeşinin frontal lobundaki bir tümörü çıkarttı. Bu, kadının davranışlarında çok büyük farklılıklara yol açtı. Örneğin bazı yemekleri pişirmekle birlikte, tam bir öğünü planlayamıyordu. Son yıllarda beyin taramaları, planlamanın beynin çeşitli bölgeleri arasında sağlam bir ağ olması gerektirdiğini gösteriyor. Bu bölgelerin başında beynin tepe ve ortasındaki ilave motor alanı, posterior parietal bölgeler ve beyincik geliyor. Reyhan Oksay Kaynak: New Scientist, 30 Ekim 2010 C MY B nesnelerin konumları ile ilgilleğe depolama ve ihtiyacımız ma konusundaki yeteneğimiz ile n ne denli önemli olduğu, bumunda yaşayacağımız kaosu düyi anlaşılır. Atalarımız bu yeyeceklerini depoladıkları yerrayı, bol meyve veren ağaçları göstermişlerdi. ÖLGESİ: İnsanlar görseluzami ile ilgili işlere kalkıştıklarında, kasındaki ventrolateral frontal ellikle de beynin sağ yarısının, ölgesindeki parietal lobun faa Bir dizi şekil arasında farklı olanın tespiti klasik bir muhakeme testidir. En basitinden 5 dairenin yanına kare geldiği zaman yanıt basittir. Ancak şekillerdeki çeşitlilik arttıkça, farklı olanı bulmak için aynı anda bilginin farklı yönlerinin değerlendirilmesi gerekebilir. Bu işleme tümdengelimli muhakeme adı verilir. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Bu yeteneği ölçen testler frontal lobların arka ve dış yüzeyinde kendine özgü bir hareketlilik şekli oluşturur. Son yapılan araştırmalara göre bu bölgeleri hasar gören insanların farklılığı bulma konusunda çok büyük zorluk çektiği gözlenmiş. 7 DEDÜKTİF (TÜMDENGELİMLİ) MUHAKEME miktar sözel bilgiyi, gerektiği sürece belleğinizde tutmaya yarayan bu yetenek, avukatların, bürokratların ve elektronik eşya üreticilerinin kullanmaktan hoşlandıkları jargondan anlam çıkartmanıza da yardımcı olur. İLGİLİ BEYİN BÖLGESİ: Frontal korteksin özellikle sol yarıküresindeki ventrolateral bölgesi sorumludur. Ventrolateral frontal korteks, kısa süreli anıların kaydedilmesinde ve lazım olduğu zaman da geri çağrılmasınd kritik bir rol oynar. 12 PLANLAMA Pek çok eylem doğru sıra ve düzen içinde yapılmalıdır. Pasta yapmak için önce içine koyacaklarınızı satın almalısınız; alışverişe çıkarken cüzdanınızda para olup olmadığını kontrol etmelisiniz; duvarları boyamadan önce delikleri kapatmalısınız. C MY B