Katalog

www.iku.edu.tr BİLİM KÜLTÜR VE EĞİTİM İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSfTESİ Bir Bilim Adamı ve Öngörüsü: Fritz Machlup Machlup'un çok sayıda eseri yayımlanmıştır. Ancak bunların arasından bir kitap, • bilginin ekonomideki yerini analitik olarak inceleyen belki de ilk çalışmadır: "ABD'de Bilginin Üretimi ve Dağıtımı". Inş. Yük. Müh. Fatih Ertimur üstanbui Ktıitür üniversitesi) The Production and Distribution of Knouledge in the United States T he Economist dergisi Eylül 2000'de "Yeni Ekonotni" adlı bir rapor yayımladı. Birçok araştırmacının görüşlerinin yer aldığı rapor ağırlıklı olarak Bilgi Teknolojsi ve İnternet alanla- rındaki gelişmelerinin ekonomi iizerindeki etkilerini incelerkcn, bilginin cn önemli ekonomik kaynak- lardan biri durumuna geldiğini belirtiyor, bu duru- mun işgücü iizerindeki etkilerini de ele alıyordu. Benzer incelemeler daha önce de yayımlanmıştı. Örneğin 1996 yılında MIT'ten Lester Thurovv "Kapitalizmin Geleceği" adlı kirabında karşılaştır- malı üstünlükler açısmdan bilginin temel ekonomik kaynak durumuna geldiğini belirtiyordu. Gelişmiş ekonomilerde bilgi ürerimin ve fikri ser- mayenin ön plana çtkışı 9O'lı yıllarda ortaya çıktı. 6O'lı yı1ların başına dönersek, ekonomilerin gücü sa- nayi sekrörii ve fiziksel ürerim ile ölçülüyordu, bilgisayarlar henüz emekleme çağında idi, internet bir askeri pro- je olarak bile gündetne gelmemişti. İşte bu yıllarda, bilginin ekonomideki yerinin gelecekte çok farklı olacağını öngö- ren iki düşünüre rast- lıyoruz. Biri modern Fritz Machlup'un "ABD'de Vö n e ,t i m b i l i m i n e k a t ' Bilginin Uretimi ve k l l a n l I e tanuıan Peter Dağıtımı" isimli kitabı. Drucker. Ikincisi ise bu- rada sözünü edeceğimiz kişi Fritz Machlup. İKİ DÜŞÜNÜR Drucker Avusturya'da doğdu. 1937'de ABD'ye gitti. 1950 1971 arasında New York Universitesi'nde yer aldı. Birçok büyük şirkete yö- netim danışmanhğı yaptı. Çok sayıda kitabı ve Wall Street Joumûî'deki yazıları ile geniş kitlclere ulaştı. "Bilgi Çalışanı" deyimini ilk kullanan kişi olarak da bilinir. Machlup da Avusturya kökenli. 1902'de doğdu. Viyana Üniversitesi'nde öğrenim gördü. Doktora ça- lışmasını Ludwig von Mises'in yönetiminde yaptı. Bir süre ailesinin kartotı imalatı işinde çalıştı. 1933'te bir Rockfeller bursu ile ABD'ye gitti. Columbia, Harvard ve Chicago üniversitelerini zi- yaret etti, bir dizi önde gelen iktisatçı ile tanıştı. 1935'te Buffalo Universitesi'nde öğretim üyesi ola- rak göreve başladı. 1947'de Johns Hopkins Üniversitesi'ne katıldı. 1960 - 1972 arasında Princeton Üniversitesinde yer aldı. 1972'den son- ra ölümüne kadar New York Universitesi'nde ders vermeye devam etti. Akademik çahşmaları uluslararası para sistemi başta olmak üzere bir dizi alanı kapsamaktadır. Machlup'un çok sayıda eseri yayımlanmıştır. Ancak bunların arasından bir kitap, bilginin eko- nomideki yerini analitik olarak inceleyen belki de ilk çalışmadır: "ABD'de Bilginin Üretimi ve Dağıtımı" Princeton University Press, 1962. 10 BÖLÜMLÜK KİTAP Kitap 10 bölümden oluşuyor, 400 sayfa uzunlu- PETER DRUCKER Fritz Machlup ğunda. Machlup 1958 yılı Milli Gelir hesaplarını esas alarak ABD'de Bilgi Üretimi'ni beş sektör altında in- celer: Eğitim, Araştınna-Geliştinne, İletişim/Medya, Enformasyon Makineleri ve Enformasyon Hizmetleri. Her sektör için 1958 GSMH hesapları ayrıntı- lı olarak ele alınmıştır, örneğin eğitim sektörü için İlk ve Orta Öğretim, Kilise ve Ordu'nun eğitim prog- ramları, Meslek Okullan, Şirketlerin eğitim harca- maları ve Yüksek Oğrenim incelenmişir. Araştırma - Geliştirme faaliyetlerinin incelen- mesinde ilgili harcamaların yanı sıra fikri mülkiyet ve patentler üzerinde geniş bir bölüm yer almaktadır. ARGE harcamaları ve mühendis-bilim adamı sayı- larındaki gelişmeler ile patent başvurusu sayıları in- celenmiş, bir yandan büyük şirketlerin ARGE har- camaları, diğer yandan küçiik şirketler ve bağımsız araştırmacıların buluşları ele alınmıştır. Enformasyon Makineleri sektörünün durumu gü- nümüzün "Bilgi Endüstrisi" kavramı açısından il- ginçtir. Bu sektörün büyük bölümü muhasebe ma- kineleri, hesap makineleri ve daktilolardan oluş- maktadır. 1958 yılında ABD'de yalnızca 859 adet bil- gisayar sistemi satılmıştır BİLGİNİN DAĞITIMI Kitap adına uygun olarak bilginin üretimi yanı sıra dağıtımını da kapsamaktadır. Ancak bilginin ta- nımı tartışılabilir düzeyde geniş tutulmuştur. Bunun sonucu olarak İletişim / Medya Sektörü için Kitap, Süreli Yayın ve Gazetelerin yanı sıra Posta ve Telefon harcamalarından, Radyo -TV istasyonları- nın gelirlerine kadar birçok unsur sektör gelirine da- hil edilmiştir. Enformasyon Hizmetleri olarak ta- nımlanan sektörde ise mesleki danışmanlık harca- malarının bir bölümü, ayrıca güvenlik, uluslararası ile- tişim gibi konulardaki bazı devlet harcamaları yer al- maktadır. Yukarıdaki beş sektörün harcamaları bilgi üre- timininin GSMH içindeki payını temsil etmektedir. Toplam tutar 136 milyar dolardır. Eğitim sektörü 60 milyar dolar ile en büyük bileşeni oluşturmaktadır. En küçiik bileşenin 9 milyar dolar ile Enformasyon Makineleri sektörü olması dikkat çekicidir. Toplam harcamalar 1958 Yılı GSMH'sinin %29'u dolayın- dadır. Machlup, Bilgi Üretim ve Dağıtımı harcama- larının 1954-1958 arasındaki büyüme hızını % 8.8 ola- rak tahmin etmektedir. Aynı dönemde milli gelir ar- tışı %5.1'dir. Kitabın son bölümünde bilgi üretimi açısından işgücünün yapısı incelenmiştir. 1959 yılında ABD iş- gücünün %42'si "beyaz yakalı" kategorisindedir. Ancak Machlup belirli varsayıınlarla, bu işgücücü için- den bilgi - öğrenim düzeyi yüksek de olsa iş alanı bil- gi üretimi ve dağıtımı ile ilgili olınayanları ayımıakta, buna karşı "mavi yakalı" kategorisinden baskı-mat- baacılık alanında çahşanları eklemektedir. Bu analiz sonucunda 1959 itiban ile işgücünün %32'sinin bilgi üretim ve dağıtımnda çalıştığı orta- ya çıkmaktadır. Bu kesimin milli gelir içindeki payı 1940- 1950 arasında %18.5 iken 1958'de %27'e yük- selmiştir. BÜYÜK ESERİ Machlup 1970'lerde aynı konu üzerinde, fakat çok daha geniş ölçekli, ansiklopedik nitelikli bir çalış- manın hazırlıklarına başladı. Çalışmanın genel adı "Bilgi: Oluşumu, Dağıtımı ve Ekonomik Önemi" idi. 1980 yılında yayımlanan birinci cilt "Bilgi ve Bilgi Uretimi"; bilgi türlerini, bilginin niteliklerini ince- ler, bir ürün olarak bilginin değerlendirmesini yapar. Çalışmanın ikinci cildi "Bilginin Dalları" 1982'de yayımlandı. Bu kitabın birinci bölümü bilim dallannın sıntflandırılması ve bilim feLsefesi üzerinedir. İkinci Bölüm üniversiteler, akademiler ve kütüpha- neleri ele alır. 30 Ocak 1983'te bir kalp krizi sonucu hayatını kaybettiğinde üçüncü cilt "Enformasyon ve Insan Sermayesi Ekonomisi" baskıda idi. Machlup 10 cilt olmasını planladığı bu kapsamh eseri bitiremedi, ama öngördüklerinin başlangıcına tanık oldu. Peter Drucker'ın bu açıdan daha şanslı olduğu söylenebilir; 2005 yılnda 96 yaşında ölen Drucker ön- gördüklerinin tümüne tanık oldu. CM KULTUR