Katalog

i cc cc Şeker veya yapay tatlandırıcı kullanmak, fark etmiyor mu? Yapay tatlandırıcılar üzerine tartışmalardan biri bitmeden diğeri başlıyor. Son bir araştırma, bağır- sakların yapay tadlandırıcıları tıpkı şeker gibi algıladığını ve zayıflattcı etkisi olmadığını ileri sürdü. Ancak bilim insanları, bunun kesinlik kazanması için daha çok araştırma yapılması gerektiğine işa- ret ediyor. Yapay tatlandmcıları hekimler genellikle tavsiye etmiyor. Bellek kaybı ve kemik erime- sine yol açtığı şüpheleri de var. Reyhan Oksay I B ilim insanları daha önce yiyeceklerin içerdiği şe- kerin incebağırsaktaki emiliminin bir protein -şe- ker taşıyıcı- aracılığı ile yapıldığını ortaya çıkart- mıştı. Bu proteinin miktan yiyecekteki şeker içeri- ğine bağlı olarak değişir. İncebağırsak, glikozu hisseden bir sistemden yararlanarak bu değişikliği kontrol altında tutar. İşte bugüne dek bu sistemin nasıl çalıştığı bilin- miyordu. Şimdi Liverpool Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi'nden Soraya Shirazi- Beechey'in öncülüğünde yürütülen bir çalışma, bu sistemin çalışma me- kanizmasını açığa çıkarttı. "Şekerin ta- dını algılayan reseptör (algılayıcı) ve tat taşıyıcı protein -gustducin' bağır- saktaki tat hücrelerinde de mevcuttur" diye konuşan Shirazi-Beechey, "İşte şe- kerin tadını algılayan bu proteinler, in- sanların ve hayvanların bağırsakla- rında glikoz olup olmadığını tespit edebiliyor" diyor. Shirazi-Beechey farelerde tespit edilen bu mekanizmayı şoyle açıklıyor: "Bu proteinlerden sorumlu genlere sa- hip olmayan fareler, incebağırsaklarında şeker taşıyıalannı üretemej;. Bunun sonucunda bağırsakla' nndaki şekeri emme kapasitesini düzenieyemezler. İlginç olan Soraya Shirazi-Beechey Bağırsak çıkıntıları Hormonlar bu reseptörün yiyecek ve içeceklerin içindeki yapay tatlandı- ncılan tespit etme becerisine de sahip olması. Ve bu, inceba- ğrrsakkmn yiyecekk vücuda giren şekeri emme kapasitesini an- ürır. Sonuçta yapay tatlandıncı kullman insanların niçin Jci- lo veremediğini daha ileri çahşmalarla çözebiliriz." Liverpool Üniversitesi'nin bu buluşu, kan şekeri anormal düzeylerde seyreden şeker hastaları gibi beslen- me şekline bağlı belirli hastalıklara sahip olan insanla- ra büyük yarar sağlayacak. Shirazi-Beechey bu çalışma- nın gelecekte ne gibi yararlar sağlayabileceğini şöyle açık- lıyor: "Bu tat reseptörlerini kıdlanmanın bir yolunu bulursak, ıjığı kısmaya yarayan elektrik anahtarları gibi, vücudun uy- gun miktarda şekeri emmesinin yolu açılacak. Şimdi ekibimiz büyük bir heyecanla bu hedefe uiaşmak için çabalıyor." Bu buluşun yarış atları üzerinde de büyük etkisi ola- cağını belirten Shirazi-Beechey, "Atlann, uzun yanşlar- da performanslannı sürdürebilmeleri için glikoz düzeylerinin hep yükseklerde seyretmesi gerekir. Yanjtan önce ve sonra yi- yecekler aracılığı ile bu reseptörleri faal hale getirebilirsek ba- ğırsaklarmm glikozu emme kapasitesini artarabiliriz" diyor. TÜRK BİLİM İNSANLARI TEMKİNLİ Bu araştırma ile ilgili görüşlerine başvurduğumuz bi- lim insanları, bu çalışmanın henüz bir hayvan araştırma- sı olduğunu ve ilk bulgulan ileri taşıyacak daha ayrıntılı çalışmaların henüz yapılmamış olmasından dolayı sonuç- lara temkinli yaklaşıyor. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroentroloji Bilim Dalı'ndan Prof. Dr. Neşe Lmeryüz, ilk sonuçlara ba- kıp yapay tatlandırıcılann kilo kaybına yol açmadığı gibi kilo aldırdığı varsayımını doğru kabul emenin tehlikeli bir yaklaşım olduğunu savunuyor. Dr. İmeryüz'ün görüşleri şöyle: "Ara$tırma^ı inceyince gördüm ki yapay uıılandırıcılar şeker emen pompanm yapımi' nı ve dolayısıyla şeker emihmini artünyorlar ama aynı zamanda kanda insülin salgısmı araran ve kanda dolaşan şekerin kas ve karadğer hücrelerrne girmesini sağfayan peptid hormonlann ya- pımını da uyanyorlar. Dolayısıyla insanda nihai etki ştsman- hğtn ve kan şekerinin artması mı, azalması mı yoksa değişme' mesi mi olur betii değil. Bu buluş kan şekerini kontrol etmek için kuilamlabilecek yeni bir mekanizmayı ortaya koyduğu için önemli." Marmara Üniversitesi Gastroentroloji Bilim Dalı'ndan Doç. Dr. Osman Özdoğan da aynı görüşte. Bu ilk bulgu- ların ileri çalışmalarla desteklenmedikçe hemen kabul edil- memesi gerektiğini söylüyor. Kaldı ki Özdoğan diyet ürünlerinin tüketilmesine sıcak bakmadığını şu sözleriye açıklıyor: "Nasılsa kilo aldrrmaz düşüncesi ile bu ürün- ler gereğinden fazla tükeütiyor ve sonuçta vücu- da giren kalori azalmıyor. En ideali hiçbirini lcul- lanmamak. Diğer taraftan sürekli tatlandırıcı kuüanan birinin kan şekeri düzeyini arttmyor ola- bilirler." Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Başkanı Prof. Dr. Sema Akalın, Shirazi-Beechey'in araştıımasıyla ilgili ileri ça- lışmaların yapılmasının gerekli olduğuna ina- nıyor. Bugüne dek yapay tatlandırıcılara tem- kinli yaklaştığına dikkat çeken Akalın, tat- landırıcı içeren yiyecek ve içeceklerin yalnızca içindeki tat- landıncı nedeniyle değil, diğer katkı maddelerine bağlı ola- rak da şeker hastalarına zarar verdiğini belirtiyor. Diyet kola başta olmak üzere tatlandırıcılı meşrubat- ların sağlık açısından tüketilmesini doğru bul- madığını açıklayan Akalın, "Ashnda âyabethastabnrnatatkmdınalan TATLANDIRICI NEDlR? hiçbir koşulda önermiyo' rum. Atadan, dededen Şeker hastalarınıntatlandırıcı ihti- kalma ayran en ideal Y a c ı n ı sağlamak üzere kullanılan kimyasal içecek" diyor. maddelere tatlandırıcı denir. Bunların kalorisi yoktur, şekertadı verirler. Gebeyken tatiandırıcı kul- lanılmamalıdır. Mecbur değilseniz tatlandırıcı kul- lanmayınız. Ancak kullanmak istiyorsanız daha çok tercih edilmesi gerekenler aspartam içeren tatlandırıcılardır. Ancak yukarıda ve- rilen yeni bilimsel gelişmeler bi- şekeri yükseltmeden şe- ker tadı vermesi oldu- ğuna dikkat çekiyor. "Bunların kalori ver- memesinden yararla- narak kilo kaybına yol açabileceğini de düşü- nüyoruz" diye konuşan Dr. Deyneli, Shirazi- Beechey'in araştırma- sından elde edilen so- nuçların, şeker emilimi mekanizmasının yal- nızca tek bir basama- ğında etkin olduğunu, bütün mekanizmayı na- sıl etkileyeceği konvi-' sunda henüz yeterli bil-j ginin bulunmadıginij] söylüyor. "Şekerle veya tatlandıncılar ile uyarılarak artan glikoz emiliminin sonuçları ile ilgili henüz bir yorumda buluna- bilmek mümkün değil" diye konuşan Dr. Deyneli, ancak bağırsaklardan glikoz emilmesinde rol oynayan bu siste- min, diyabet tedavisinde kan şekeri kontrolü için yeni çı- kışlar arayan bilim adamları için yeni bir utnut gibi gö- ründüğüne dikkat çekiyor. Dr. Deyneli bu alandaki öncü çahşmalara da değiniyor: "Daha önce böbreklerden glikozun geri emilmesini önle- yerek, glikozun (şekerin) böbrek araakğı ile dahafazla aübnasm sağlayarak kan şekeri kontrolüne katkıda bulunan ilaçlar di' yabet tedavisi için yeni bir seçenek olacabileceğini diyabetli bi- reylerde yapılan ilk çalışmalarda göstermişlerdi. Bu yeni grup ilaçlarla ilgili araşarmalar faz 3 aşamasında halen sürüyor (SGLT2 inhibitörleri http:llcme.medscape.comlviewa' rtkle/578176 ). Benzer şekilde bağırsaklarda yoğun olarak bu' lunan ve gUkozun emilmesinde rol alan SGLTî üzerinden ça- hşacak ilaçlar da yeni bir anüdiyabeük ilaç grubunun ortaya çıkmasına olanak sağlayabilirler. ŞimdiUk bu sadece bir öngö' rü, bilim dünyasmda düşündüklerinizin hayata geçmesi çok uzun sürmediği de unutulmamah." Kaynak: (www.pnas.org/cgi/doi/l 0.1073/pnas.O7O6678104) Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA DİYABETİK GIDALAR ZAYIFLATMAZ Endokrinoloji ve Metabolizma Uzmanı Prof.Dr. Metin Ozata ise söz konusu araştırmanın henüz hayvan ça- lışması olduğunu, insanlar üzerinde yapılacak ileri çalış- malardan sonuç alınmadan tatlandırıcılann vücutta ya- YAŞAMA GEÇIŞ S Ü R E S 1 UZUN Endokrinoloji ve M e t a b o l i z m a \ . » yapay tatlandırıcıların Hastahkları Uzmanı Doç. ^ % . kullanilmamasi ge- Dr. Oğuzhan Deyneli, yapay N * ^ rektiğini tatlandırıcıları temel işlevinin kanda önermektedir. Sorbitol, mannitol ve fruktöz sofra şekeri kadar olmasa da kalo- riye sahiptir. Piyasada satılan diyabetik gıdala- ra katılırlar. Fazla yenirse kilo aldırır ve ishal ya- pabilirler. Aspartam: Sofra şekerinin 200 katı kadartat ve- rir. Isıtıldığında tat verme özelliğini kaybeder. Sakkarin: Şekerden 200 -300 kat daha tatlıdır. Siklamat Şekerden 30 kat daha tatlıdır. Isıya da- yanıklıdır. pacağı tahribat konusunda kesin bir şey söylemenin doğ- ru olmayacağını vurguluyor. Bugüne dek yapay tatlandı- ncılar konusunda sürdürülen çalışmalarda bu ürünlerin kal- siyum atılımını artırdığı ve unutkanlığa yol açtığı yolun- da bulguların elde edildiğini söylüyor. Dr. Özata'nın di- yabetik ürünlerle il- gili görüşleri şöyle: "Üzerinde veya etike- tinde "diyet", "light" veya "diyabetik" yazan gıdaların esas özelliği düşük kalorili olmala- rı. Diyabetik olanlar tatlandırıcı ile yapı- lır. Bunların da kalo- risi var. Bu nedenle yi- yeceklere ilave etmek yerine yiyeceğiniz bir gıda yerine yenmesi gerekir. Diyabetik re- çelin 100 gramında 208 kalori, diyabetik çikolatanın 100 gra- mında 569 kalori ve diyabetik bisküvinin 100 gramında 538 kalori olduğunu unutmayınız." ZAYIFLAMAK İÇİN Gİ DİYETIYAPINIZ! Zayıflamak için tatlandırıcı veya diyet gıda yerine gli- semik indeks (Gİ) diyeti denilen beslenme tarzının seçil- mesinin daha doğru olacağını belirtiyor Ozata: "Gİ karbonhidratların kan şekerini yükseltme gücünü gösteren bir kavram. Gİ'ye dayalı beslenme kilo kontro- lü sağlıyor ve kronik hastalıklardan bizi koruyor. Özellikle kilo vermek isteyenler, atıştırma atakları, kan şekeri dü- şüklüğü, şeker hastaları ve metabolik sendromu olanla- rın mutlaka bu şekilde beslenmesi gerekir. Düşük Gİ'li gıdalar yemek gerekir. Örneğin beyaz ekmek ye- rine tam buğday ekmeği, pirinçpilavı yerine bulgur pi- lavı, patates yerine kuru fasulye yenmeli. Bal, pekmez, reçel yerine ise meyve yenmeli." KAYNAKLAR: Robcrt F. Margolskee ve arkadaşları, T1R3 and gustducin in gut sen.se sugars to regulatc exprcssion of Na_-glucosc cotransporter 1. PNAS, PNAS Scptember 18, 2007 vol. 104, no. 38, 15075-15080 Prof. Dr. Metin Özata, Diyabetle Kaliteli Yaşam Rehberi, Gürer Liverpool Üniversitesi'nden bilim insanları, şeker tadını algılayan tek organın dil olmadığını, bağırsaktada benzer tat reseptörleri bulunduğunu ortaya çıkarttı. Bu buluş, yapay tatlandırıcı içeren yiyecek ve içeceklerin insanları niçin zayıflatmadıöı konusuna açıklık getirebilir ve şeker hastalığında yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Yayınları, 2008 Prof. Dr. Metin Özata, Gİ Diyeti, Erko Yayıncıhk, 2008