Katalog

www.jku.edu.tr BİLİMKÜLTÜRVEEĞİTİM TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Deneysel şiire örnekler Deneysel şiir, çoğunlukla sözcük deneyleri üzerine kurulan şiirtürü olarak bilinir. Bu yazının ama cı, dize içinde veya dizeden dizeye anlam ve duyguda değişimler ve aktarımlar içeren deney lerle şiiri büyütüp çoğaltmaktır. Prof. Dr. Erol Balkanay (Istanbui Küitürüniversitesi) Bir şiir nasıl 65536 şiir oluı? 2'nin 16'ıncı kuvveti, ya- ni 16 tane 2'nin çarpımı 65536 etmektedir. Bir şi- ir yazılsın, altmışbeşbinbeşyüzotuzaltı farklı şiire dönüşşün. Olabilir mi? Neden olmasın? İşte böyle bir şiir: 65536 Gönlüme düşüveren /sevdayı düşeveren kadın/bakınca sen /penceremden /sonsuzluk akargibi /rüzgâr/ toplar Ja1- gaları /gönlümde /fırtınalar kopar/sanki yüreğindcn /can yongalan sökülürcesine / bir kıvılcım çakar/yanar ucun ucun /sevda yüklü ezgiler/dökülür/dudaklarmdan /öpü- lür I ağlamakh sözcükler. Erol Balkanay On sekiz dizeden oluşan bu şiirde, dizelerden on altı- smda vurgu ve du- raklama, tercihe gö- re virgül veya nokta kullanılarak, her bir dize en az iki farklı anlama gelebilmek- tedir. Örneğin şiir, Gönlüme düşüveren sevdayı, düşeveren kadın... şeklinde oku- nabileceği gibi, bir başka okuyucu, Gönlüme düşüveren, sevdayı düşeveren kadın... biçinıini se- çebilir. Benzer olarak şi- ir, üçüncü dizeden itibaren,... Bakınca sen penceremden , sonsuzluk akar gi- bi rüzgâr... biçiminde söylenebileceği gibi, aynı dizeler... Bakınca sen, penceremden sonsuzluk akar...şeklinde oku- nunca, tamamiyle bambaşka bir anlam yüklenir dizelere. Benzer tarzda , Rüzgâr toplar dalgaları, gönlümde fırtına- lar kopar...demek yerine, rüzgâr toplar dalgaları gönlüm- de, fırtınalar kopar sanki yüreğimden...diyebileceğimiz gi- bi, rüzgâr toplar dalgaları, gönlümde fırtınalar, kopar san- ki yüreğimden canyongaları...diye okuduğumuzda başka bir ruh haline yanıt vermiyor muyuz? Tam onaltı dizeye buna benzer, okuyucunun kendi iç- sel durumunu yansıtan çeşitlilikte anlamlar yüklenebilir. On dördüncü dizeden itibaren,... Sevda yüklü ezgiler dö- külür dudaklarmdan. Öpülür ağlamakh, sözcükler, şeklinde okunabileceği gibi, tamamen farklı anlam taşıyan, sevda yüklü ezgiler dökülür. Dudaklarmdan öpülür ağlamakh söz- cükler, dizilişi de seçilebilir. Böylece toplam olarak, saymanın temel ilkesine göre, 2x2x2x2x2x2x2x2x2x2x2x2x2x2x2x2=65536 farklı şiir el- de edilir. Öyle bir şiir yazalım ki, dizeler veya dize grupları oluşturulup, bunların herhangi birinden okunmaya başlanabilsin. Yazıldığı şekliyle, son dizeye gelindiğinde başa dönülüp veya arada belirtilen bir dizeden bu süreç istenildiği kadar sürdürü- lebilsin. Üstelik şiir okunurken duraklan kendimiz belirtebile- lim, böylece de yeni anlamlar ve duyumlar oluşsun, istenen çoklukta ve uzunlukta şiire ulaşalım. Haydi şiiri kendimize göre, gerek gördüğümüz yerlere "virgül" veya "nokta" yerleştirerek yeniden okuyalım. Her gün yeni bir biçimini okusak, 179 yıl yetecek ve ar- tacak şiir var elimizde! Öyle bir şiir yazalım ki, dizeler veya dize grupları oluş- turulup, bunların herhangi birinden okunmaya başlana- bilsin. Yazıldığı şekliyle, son dizeye gelindiğinde başa dö- nülüp veya arada belirtilen bir dizeden bu süreç istenildi- ği kadar sürdürülebilsin. Üstelik şiir okunurken duraklan kendimiz belirtebilelim, böylece de yeni anlamlar ve du- yumlar oluşsun, istenen çoklukta ve uzunlukta şiire ulaşalım. SONSUZLUÖA RASTLAYINCA AKIŞINDA YAŞAMIN Bağımsız herhirimizdcn /geçip giderken günler / acı- lann danmıldığı her yerde /yannları çekip alırpişmanlıklar I ve de beklentiler/kederde yanan hayallerin /küllerin- de savrulur /tutsak edildiğin / bir yığm/umut eskisi kahr geriye / çaresiz sığmdığm /gegnişe takıhr aklm /kaçmıl- maz tepkiyle o an / yılgmhğm yerini alan / yeminler sen ve yalandır/verilen sözler katt /hayatı biçimlendiren /muş- tulardır hep beklenen / sevdalardır ömrümüze eklenen . Erol Balkanay Bu şiiri okumaya 1., 3., 5., 8., 11., 13., 15., 18., ve 19.in- ci dizelerin herhangi birinden başlanabilir. Böylelikle ye- ni bir şiire ulaşılır. Örneğin, üçüncü dizeden başlayıp, Acılann damıtıldığı her yerde / yannları çekip alır piş- manlıklar... şeklinde devam edebiliriz. Şiiri okunma sıra- sında, son dizeye gelindiğinde de bitirme zorunluluğu yok- tur, başa dönülerek devam edilebilir; ...Muştulardır hep beklenen / sevdalardır ömrümüze ek- lenen / bağımsız herbirimizden / geçip giderken günler.... Son dizeye gelindiğinde, başa dönmek yerine,3, 5, 8, 11,13,15,18, ve 19'uncu dizelerin herhangi birinden oku- ma sürdürülebilir. Her sona gelişte, yukarıda belirtilen, bir başka dizeden devam ederek yeni şiirlere varmak olası. Örneğin son dizeye gelindiğinde , beşinci dizeden devam ederek, ...muştulardır hep beklenen / sevdalardır ömrümüze ek- lenen / ve de beklentiler / kederde yanan hayallerin / kül- lerinde savrulur /... diye süren şiiri elde ederiz. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi ve yeni seçkiler oluş- turabilmeyi kolaylaştırmak için, dize veya dize gruplannı aşağıdaki gibi numaralandırahm: SONSUZLUÖA RASTLAYINCA AKIŞINDA YAŞAMIN ı Bağımsız herbirimizden /geçip giderken günler/ 2 acılann damıtıldığı her yerde /yannlan çekip alır piş- manlıklar./ 3 Ve de beklentiler/Kederde yanan hayallerin / küllerinde savrulur./ 4 Tutsak edildiğin / bir yığın / umut eskisi kahr geriye/ 5 çıresiz sığmdığm /geçmişe takıhr aklm/ 6 kaçmılmaz tepkiyle o an / yılgmhğm yerini alan/ 7 yeminler sert ve yalandır/ verilen sözler katı /hayatı biçimlendiren/ 8 Muştulardır hep beklenen/ 9 Sevdalardır ömrümüze eklenen/ Böylece dokuz grup oluşmuştur 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 rakamlarımn her permütasyonu ( her değişik sıralanışı) ye- ni bir şiir verir. Örneğin dize gruplarının rast gele 625381479 sıralamasıyla SONSUZLUÖA RASTLAYINCA AKIŞINDA YAŞAMIN Kaçmılmaz tepkiyle o an /yılgmhğm yerini alan/acı- îarm damıtıldığı her yerde/ yannları çekip alır pişmanlıklar / Çaresiz sığmdığm / gegnişe takıhr aklm / ve de beklentiler/kederde yanan hayallerin /küllerinde savrulur/muştulardır hep beklenen /bağımsız herbiriımzden /geçip giderken günler/ tutsak edildiğin /bir yığın /umut eskisi kahr geriye /yeminler sert ve yalandır/verilen söz- ler katı /hayatı biçimlendiren /sevdalardır ömrümüze ek- lenen şiirine varılır ki, ilkine göre anlam ve duyum açısından çok farklı hatta daha da güzel bir şiirdir. Bu yolla, 91=9x8x7x6x5x4x3x2x1=362880 farklı şiir elde edilir. Şiiri çoğaltma süreci bununla bitmiyor üstelik. Yukarıdaki yol- la elde edilen bir şiirin peşine başka çeşitlemeler eklene- rek, istenen uzunlukta bir şiir elde edilebilir. Örneğin (4739815672573) düzenlemesinin belirttiği şiir, bu numaralı dize veya dize grupları ardarda sıralanarak elde edilir ve Tutsak edildiğin / bir yığın / umut eskisi kahr geriye diye başlayıp, Ve de beklentiler / kederde yanan hayallerin / külle- rinde savrulur şeklinde sona erer ve 29 dizeden oluşur. Oysa şiirin as- lı 19 dizedir. Şiiri çoğatma sürecini, şiir içinde noktalama ve vurgularla, artırmamız olanağı da oldukça fazladır. Özellikle sekizinci dizeden itibaren bu seçeneğimiz artar. Örneğin, ...yılgınlığın yerini alan yeminler sert ve yalan- dır. Verilen sözler katı hayatı biçimlendiren muştulardır... demek yerine,... yılgınlığın yerini alan yeminler, sert ve yalandır verilen sözler, katı hayatı biçimlendiren muştu- lardır hep... denebilir, hatta ... yılgınlığın yerini alan, ye- minler sert ve yalandır. Verilen sözler katı. Hayatı biçim- lendiren muştulardır, hep beklenen sevdalardır... seçene- ğimiz olduğu gibi bu seçkileri diğer dizelerin bir çoğunda yapmak olanağımız da var. "SONSUZLUĞA RASTLAYINCA AKIŞINDA YA- ŞAMIN", sanırım şiirimiz kendine verilen adı hak ediyor. lo I nOtrt* KUUI (/(Otıttam «xuı