Katalog

10KASIM1993ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN vietnam • Insan haklan sicüi düzelmiyorİnsan haklan gruplan Vietnam'ı seçkin bır siyasal tutukluya kötü davranmakla suçluyor. İnsan haklan savunuculan ve yabancı dıplomatlar. Vietnam'ın hükümete karşı yönelttiği sert eleşüriler ve demokratık bir harekeü örgütleme çabalan nedeniyle son on beş y ılın büyük bır bölümünü hapishanede geçıren seçkin bır sı>asal tutuklusuna kötü davrandığına ilişkin raporlar almakta olduklan belirtiliyor. Söz konusu hükümlü Nguyen Dan Que'nın sağlık dunımu oldukça kötü. İnsan haklan savunuculan ileQue'nin ABD'deki ailesı, 51 yaşındaki radyolojı uzmanının Güney Vietnam'daki bir tutukevınde hücre hapsine aüldığı ve ağır ış görmek zorunda bırakıldığına ılışkın guvenılır haberler aldıklannı söylüyorlar. Que hakkındaduyulan kaygılar ağustos ayında, o sırada Vietnam'a bir ziyaret yapmakta olan Senatör Charks S. Robb'ın Que ile yapacağı görüşmemn Vietnamh yetkiülerce kesin olarak iptal edılmesı üzenne yoğunlaşmışü. Devlet Bakanlığı ve Robb, Que'nin ıçınde bulunduğu kötü durumu Vietnamlı yetkihlerle yapüklan son görüşmelerde gündeme getirip, Que'ye yönehk kötü tutumun Vietnam'la ABD arasındakı dıplomatik ve tican ilişkilerin normalleştırilmesi sürecinı yavaşlatacağını behrttiler. Que'nın ailesince, hapishaneden dışan kaçınldığı belirtilen 29 ağustos tarihlı. elle yazılmış bır mektupta Que, Ross'la yapacağı görüşmenin iptal edilmesının kamuoy unda varatlığı kötü etkiden dolayı. Hanoi hükümetinın kendisinden "öc" almaya çalıştığını dile getiriyordu. Quemektubunda, "Hûkümet, Senatör Charies Robbia yapacağım görüşmenin gerçekleşmemesinden sonra. siyasal tutuklulara karşı birçok baskı ve terör önlemleri uygulamaya başladı" diyordu. Vietnamriükumetiıse doktora kötü davrandığını reddediyor. Gecen hafta Hanoi'de yaptığı açıklamada Dışişleri Bakaru, Que'nin durumunun gayet iyi olduğunu. normal olduğunu ve ağır iş görmeye zorlanmadığını söyledi. Vietnam'ın komünist hükümeü son yıllarda yüzlerce siyasal tutukluyu serbest bıraİcarak imajını güçlendirmekle birlikte, Que'nın de aralannda bulunduğu demokrasi yanhsı etkın kampanyalar yürüten muhalıflerini tutuklamayı sürdürüyor. Robb geçen ay Vietnam Dışişleri Bakan Yardımcısı Le Mai iİe yaptığı görüşmede. "Dr. Que'nin sağlığı ve huzuruna du>duğum derin ilgiyi bir kez daha dile getiriv orum. Komünist yetkililer Que\ i ağır iş görmeye zorlaınaktadır. Acımasız koşullar, hiç kuşkusuz sağlığmm bozulmasına yol açmaktadır" dedi. Llusal İlerleme Cephesi olarak adlandırılan demokrasi yanlısı bir gnıp kurduktan sonra 1978'de "isyancı" suçlamasıyla tutuklanan Que, yargılanmaksızın on yıl boyunca hapishanede kalmıştı. 1988'de serbest bırakılmasından sonra demokrasi ıçın mücadele edecek yeni bir grup kurdu ve 1990'da yenıden tutuklandı. Bir sonraki yıl yapılan yargılanmasında "Halk İktidarTnı devirmeye çabşan etkinliklerT yüzünden suçlandı Queşuanda. yargılaması sonucu giydiği yirmi yıllık hapis cezasını çekiyor. The New York Times Avrupa Konseyi Kredilerde yolsuzluk STRASBOLRG (AA) - Avnıpa Konseyi'nin, Sosyal Kalkınma Fonu'nda yolsuzluk vapıldığı. kredilerin ciddi projeler ıçın veril- mediği, verilen kredılenn de ülke- ler tarafından öngörülen projeler- de kullanılmadığı ileri sürülüyor. Avrupa Konseyi'nin direktifi üze- rine, konu ile ilgili olarak araştı- rma yapan uzmanlar komitesinin, Sosyal Yardım Fonu'ndan verilen kredilerde yolsuzluk yapıldığı yo- lunda rapor hazırladığı bildirili- yor. Raporda, verilen kredilenn dogru yerlerde kullarulması için fon ta- rafından gerekli deneümin yapı- lmadığı da ıleri sürülüyor. Usulsüz kredi verilmesinde, 1979yılından buyana, Sosyal Kalkınma Fonu Genel Müdürü olarak çabşan, Ro- ger Van Den Branden suçlanıyor. Sosyal Kalkınma Fonu Yönetim Kurulu'nun, bu hafta Strasbo- urg'da yaptığı toplanülara katılan Van Den Branden'in suçlamalan kabul etmedıği bildınlıyor. Banş,Hamas'ıngücünü azaltiyor Shc Jfa» JJork eûncs -m- zak Rabin ve Yaser Arafat'ın I banş pakünı mühürlemek A amaayla Washington'da el sıkıştıklan gün, Gazze kutlamalara sahne olurken, Atıf Advan aynı kentte yer alan İsrail ordusuna ait bir merkezde gözleri kollan bağlı oturuyordu. Atıf Advan. "Hapishaneran dışın- dan şarkılar söyleyen kalabahğın sesi geüyordu. İçerde ise Arafat yanlısı tutuklulann sevinç çtğlıkları işjtüi- yordu" sözleriyle anlatıyor o günü. Tarih. 13 eylülü gösteriyordu. Ha- mas adıyla bilinen Filistin İslami İsrail ile FKÖ arasındaikiyıl boyunca süren ve hiçbir sonuca varmayan görüşmeler, Hamas'ın Filistinliler arasında sevilmesini sağlamıştı. Ancak FKÖilelsrail'inbir anlaşmaya vardığı şu günlerde, Hamas giderek gözden düşüyor. Direnış Hareketi'nin önderlerinden biri olan Advan, sürgünde bulundu- ğu Güney Lübnan'dan döndüğü 9 evlülden sonra birkaç gün gözaltın- da tutulmuştu. Geçtığirnız aralık ayında Filistinliler tarafından dü- zenlenen bir dızi saldınntn ardın- dan, İsrail tarafından sürgüne yolla- nan 400 İslama militanın neredeyse yansı da onunla birlikte ülkeye geri dönmüştü. İsrail. sınırdışı edilen di- dün'de eğitilmiş Filistin polisinin, o ülkelerde kullanılan yöntemlerin eşini şeriatçılara karşı kullanabilece- ği uyansında bulunuyorlar. Hamas tetikçilennin İsrailli askerlere ve göçmenlere yönelttiği saldınlar po- lis tarafından engellenmeye çabşıb- rsa çatışma olma olasıbğının yüksek olduğunu belirtiyorlar. Sınırdışı edildikten sonra geri dö- nen İslam Üniversitesi akademik ılişkiler dekanı Salim Salamah, "En önemli konu. polisin halk için mi çah- şacağı yoksa Mısır ya da Cezayir'de olduğu gibi halka karşı mı çalışaca- ğı" dı>or ve eklıyor: "Karşıt grupta olduğumuz için mezunlarunıza hükü- mette iş verilıneyeceğinden ve halkı- mıza izin, nıhsat ve ehlivet gibi hak- ların tanınmayacağından korkuyo- rum." İ Hamas seçimlere katılacak mı? Hamas örgütü tsrail ile FKÖ arasında imzalanan banş antlaşmasım çeşitli gösterilerle protesto etmişti. (Fotoğrai: RELTERj ğer kişılenn de bu yıl sonuna kadar gen dönmelerine izin verdi. Gazzedeki İslam Üniversitesi'- nde polıtika bilimi ve tarih dersleri veren Advan. döndüğünde bambaş- ka bir kent buldu. Gazze'nin her yarunda Filistin bayraklan dalgala- nıyordu. Binalar, Ârafat'ın resimle- riyle süslenmişti. Binlerce Arafat yanbsı yürüyüşlere ve toplanülara katıbyordu. Sokaklan Filistin Kur- tuluş Örgütü taraftarlan doldur- muştu. İsrail'le yapılan banş antlaş- masına şiddetle karşı çıkan Hamas, bir anda kendini savunma durumu- nadüşmüştü. İsrail ve Filistin arasında hiçbir sonuç vermeden iki yıl boyunca sür- dürülen görüşmeler sırasında halkın umutsuzluğu arttıkça. Hamas'ın da popülerliği artmıştı. Filistinliler'in Gazze şeridindeki özerkbği konu- sunda anlaşmaya vanlması Ha- mas'ın popülaritesini büyük ölçüde sarstı. Hamas, İsrail ve Filistin ara- sındaki anlaşmayı hızlandırmak ça- basıyla İsrailli askerlere ve sivillere yönelik kimi zaman öldürücü ola- bilen düzenli saldmlarda bulunduy- sa da. örgüt şu anda politik bir şaşkınbk içerisınde. ısraıl'in Gazze'den çekılmek için hazırlıklanru sürdürdüğü şu günler- de Hamas, İsraıl'ın FKÖ'ye meşruı- yet tanıdıjn ve İslama mılıtanlara karşı örgütle ışbırbğı ıçıne girmeyı umduğu yeni bir politik sahneye uyum sağlamak zorunda. Hamas önderleri, FKÖ'nün Mısır ve Ceza- yir'deki laik hükümetlenn yapuğı gibi, gelecekteki özerk bır düzenle- me içinde, yetkisinı İslamcı muhalif- lennı bastırmak ıçın kullanacağın- dan endişe ediyorlar Mısır ve Ür- Hamas'ın yayımladığı bildirilerde özerklik planlanna karşı ödün ver- meyen mücadele yeminleri edilmesi- ne ve Filistinülerin İsrailli askerlere ve göçmenlere saldmlarda bulun- malan için teşvik edıhneye çalışıl- masına karşın, ortaya çıkmaya baş- layan yeni pobtik düzenın dışında kalmama ısteğini yansıtan bazı ya- tışüncı sesler de var. Geçenlerde bır Fibstin gazetesi, Lübnan'dan dönen sürgünlerin ara- sında yer alan ve İslam dünyasının önde gelen din adamlanndan olan Şeyh Hamit Bitavi'mn "FKÖ'nûn iilkemizin bir bölümünü ele geçirme çabalanna karşı değiliz" şeklındeki sözlenne yer verdi Şeyh. öte y andan Filistin'in hıç bir bölümünden vaz- geçemeyecekleri konusunda da ısrar ediyor. Advan, Hamas'ın "oylamanın bir polirjka ortaya koyabilecek yetkiye sahip bir hükümet ve Parlamento için yapdması koşuluyla" önümuzdekı yıl düzenlenmesi planlanan seçimle- re katılabileceğini bebrtiyor. Italya, Aldo Moro dosyasını yeniden açtı S avaş sonrası İtalya'sına en bü- yük darbeyi indiren Aldo Mo- ro'nun kaçınlması ve ardı- ndan da öldürülmesi olayından on- beş yıl sonra, araştırmacıİar cinayet- ten vanhş kişinin suçlandığı ve yargılamalardaki iddianamenin ha- talı kurulduğuna ilişkin yenı kanı- tlarla karşı karşıya kalmış durum- dalar. John F. Kennedy cinaycu nasıl Amerikalılann kafalanna kazıb ise, Moro davası da İtalyan- lann zihinlerinde sabit fıkre dönüş- tü ve 1963'de Teksas'daki cinayet gibi,eskı başbakanın 1978'deki katlı de sonu gelmez bir komplo kuram- lan dalgasına yol açtı. Eğer kanıtlanabilseler, sÖ2 konu- su kuramlann bugün halen hayatta olan pob'tikacılan da ışın içjne kanş- tıracak olması ilginç. Işte Italyanla- nn ülkenın büyük bır rüşvet ve yoz- laşma skandaiyla karşı karşıya ol- duğu, siyasal ve ekonomik değişıme gereksindiğı bir dönemde, söz ko- nusu kuramlan böylesine büyüle- yia bubnalannın nedeni de bu. Olay, buradaki .\merikan asker- lerine karşı Kızıl Tugaylar hareketi- nin yeniden gündeme geüyor gibi göründüğü şu sıralarda yeni bir önem kazanıyor. 1970'lerde Av- rupa'daki kent gerilla çetelerinin en acımasızlanndan bin olan Kızıl Tu- gaylar, o dönemde Moro'nun kaçı- nlması ve öldürülmesinden sorumlu tutulmuştu. Geçen ay Amerikan askerlerinin Bosna-Hersek üzerinde devriye uçuşlan yapmak için kullandıklan Aviano hava üssünde silahlar patla- dı. Kızıl Tugaylar'ın üç üyesiyle bir- likte dört örgütlü suç zanlısı iki haf- ALDO MORO STATO ASSASSINATO Kızıl Tugaylarm Aldo Moro'yu öidürmea ûlkede tepkiyle karşılanmtştı. (Fotoğraf:REUTER) ta önce tutuklandı; polis, üst düzey işadamlannm kaçınlmasını hedefle- yen, büyük bir beceriyle haarlanrruş planlar ele geçirdı. İçişleri Bakanı Nicola Mancino te- röristlen yetersiz kanıt nedeniyle serbest bırakırken, bazı yorumcular terörizmin yeniden canlanmasından duyduklan korkulan dile getirdiler. Geçen ay. içlerinde Kızıl Tugay- lar'a bağlı eski teröristlerin de bu- lunduğu. Moro cinayetınde rol oy- nayan kişilerin tanık olarak verdik- leri ifadeler, faıllerin yargılandığı sı- rada iddianamede yer alan olaylarla karşıtlıklar sergilıyordu. Tanıklann verdikleri ifadeler ara- sında en çarpıcı olanı da, Kızıl Tu- gaylar'a üye eski bir terörist olan Adriana Faranda'nın soruşturmayı Çingenelere Macaristan da yurt değil Slovak sınınnda eski bır en- düstri kenti olan Ozd'da yer alan büyük apartman bloku, kirb pencereleri ve çevredeki çöp yığınıyla boş ve sahipsız gibi görü- nüyor. Dört katlı binanın bahçesı insan- larla dolu. Çamaşırlar sıra sıra asılmış, çocuklar. geçen yıl sanbk salgınına yol açan fare yuvası çöple- rin ve pislığin içinde oynaşıyor. Bina sakınlerinin hemen hemen tümünü Çıngeneler oluşturuyor. Bu Çinge- neler, Ozd'un bir yüzyıldır geçimini sağlayan çelik fabrikası ve kömür madeni, üretimlerini yanya indirdi- ği ya da kapatıldığı zaman işten çıkanlmıştı. IÇalışma yaşına gelmiş Çingenelerin hepsi işsız Eskiden 2-3 bin kişiye iş olanağı sağlayan maden, 199İ'de kapatıldı. Bir zamanlar 14 bin işçinin çabştığı fabrikada şimdi 2 bin kişi çalışıyor. Komünistlerin tam istihdam po- litikasının yerini serbest pazar eko- nomisine bırakması ve hükümetin kar getirmeyen girişimlere yaptığı teşvikleri kesmesi üzenne Ozd'un 22 bin kişilık işgücünün yaklaşık yansı işinı kaybetmış. A^mlıklar kurulu başkanı Sandor Agyagasi. kentte ya- Tarih boyunca en son işe alınıp, en önce kapı dışan edilen Çingeneler, pazar ekonomisinin sosyalist sistemin yerini aldığı Macaristan'da da ekonomik zorluklann faturasınıödüyor. ÇoğuÇingene, sosyalizmgünlerini özlemle anıyor. şayan 8 bin Çingene arasındaki iş- sizlik oranının yüzde 90'dan fazla olduğunu söylüyor. Halen çelik fab- rikasında çalışan Agyagasi. "Çalı- şma yaşına ulaşmış iş sahibi tek bir Çingene bOe görmek olanaklı değil" 1 diyor. Mühendıs \e öğretmen olan Agyagasi, Çingene değil. Tarih boyunca işe hep en son ab- nan ve en önce işten çıkartılan Ma- car Çingeneleri arasındaki işsizlik oranı, yüzde 40-45'lere vanyor. Bu sayı. tüm ulus çapındaki işsizlik oranının üç katına eşıt. Hükümet yetkilileri ve Çingene örgütlerinin önderlen. 10.5 milyon nüfusluk bu ülkede yaşayan Çingenelerin sayısının 500 bin olduğunu söylü- yor. Geçenlerde bir öğleden sonra Sa- rolta Horvath (42). sekiz yaşındaki kızıyla. kendisi de sekız yaşında bir kız ^ocuğu annesi olan dığer bir kızını, Eva Bari'yi(25) ziyarete gıt- mişlerdi. Her iki kadın da bo- şanmıştı ve işsizdı. Kızına yemek olarak en son ne yediğini sorduğunda, Eva Bari yü- zünü elleriyle gizleyecek kadar utanıyordu. Itşsizlik parası kesilivorkesiliyor Annesi onu yüreklendirdi: "Anlat ona". Eva. sessızçe oturmaya devam ederken, annesi onun ve küçük kızının en son geçen sabah boğaz- lanndan bir şeyler gcçtığini söyledi. Kahvaltı. bir dilim ekrnek ve bır bardak kakaodan oluşuyordu. Bayan Bari kurye olarak çabştığı çelik fabrikasındaki işini, tüm bö- lümle birlikte 1992 kasımında kay- betmişti. Annesi de aynı tarihte işin- den çıkanlmıştı. Her ikisı de. gelecek mayısa kadar yaklaşık 68 dolarhk bır işsizlik aylığı alacak. Mayıs ayında a> lıklar 64 do- lara inecek. bu üç ay böyle sürecek. sonra da tamamen İcesilecek. Agyagasi kendısiyle yapılan gö- rüşmede. aylıklan da kesıldikten sonra kadınlann yabıızca beledıye- nin hayırseverliğine bağlı olarak ya- şayacaklannı belırtti. &d'daki Çin- genelenn çoğunun işsizlik ödenekle- rini tümüyle almış olduklannı da sözlenne ekledi. Agyagasi. "İnsanlar hırsızlık yapı- yorlar, çünkü açlar" dıyor. İki yıl önce madentn kapanması üzerine altı yaşındaki küçük çocuklann bile yiyecek çalarken yakalandığını da belirtiyor. Bayan Bari ile Bayan Horvath binalannm, işten çıkanlmalanndan hemen sonra h'arabeye döndüğünü söylüyor. Bari ve Horvath. bazı "kötü" Çıngelerin apartmanlann onünde bağdaş kurup ıçkı içtıklerinı ve kimı zaman bıçak bıle kullandı- klan kavgalara giriştiklerini anlatı- yorlar. Agyagasi. kentin yetersiz kaynak- lannın bu kış insanlann açbktan öl- meleri ya da soğuktan donmalanna karşı daha fazla önlem alınmasına olanak vermediğinı ifade ediyor. ISosyalizme duyulan özlem Bayan Bari oturduğu daireyı mutfağındakı ocakta odun yakarak ısıtmaya calışacağını söylüyor; an- cak, odununu hırsızlara karşı koru- yup koruyamayacağından kuşku duyuvor. Elektriklı bir ısıtıcısı var ama. elektrik faturalannı ve kirayı zaten aylardır ödeyemiyor. Bayan Horvath'a komünist reji- me geri dönüşü terah edip etmediğı sorulduğunda. "Elbette!"" dıyor. Her ıkıside bu soruya, sanki soru kendı kendisıni yanıtlıyormuşcasına içten bir şaşkınlıkla karşıbk venyor: "Eski hükümet zamanında çok daha iyi yaşı>orduk. yaşadığınuz çevre de çok daha iyiydi. Herkesin bir işi vardı. İnsanlar içki icmezlerdi. Sabah herkes işe giderdi; kimsenin hırsızlık yapacak zamanı yoktu. Şimdi ise, her şey çok daha kötüleşti." Henry Kamm The New York Times yoirütenlere. 55 gün süren bir tutuk- İuluktan sonra Moro'yu öldürmek- ten suçlu bulunan Prospero Galli- nari'nin (Bır Kızıl Tugaylar üyesi olarak kendisi de cınayetın sorum- luluğunu kabul etmekle bırbkte) bu cinayetı işlemediğinı söylemesiydı. Faranda, Moro'nun Roma'daki bır apartman dairesındekı tutsaklığı sırasındaki, dördüncü kişiyı de ta- nımladr Germano Maecari. Önce- den, Moro'nun başına gelen tüm bu olaylar sırasında faillerin yalnızca üçü tanımlanabilmişti. Maccan, o sırada Moro soruştur- masına dahil edilmemıştı. Şımdıyse Faranda'nın tanıklığı sonucu ola- rak kendisine yöneltilen cinayet, adam kaçırma ve terörist bır gruba üye olmak suçlamalannı reddettı. Faranda'nın verdiğı ifadelerin ak- sine. bır başka eski Kızıl Tugaylar teröristi olan Mario Moretti, uzun süren suskunluğunu iki hafta önce iki İtalyan gazetecisıyle yaptığı gö- rüşmede bozarak, öldürücü atışlan kendisinin tek başına yaptığını açık- ladı.Moretti "Bu işi kesinlikie bir başkasına btrakmazdHn" dedi. Fa- randa ıse tam tersine araştırmacıla- ra Moretti'nin cinayeti Maecari ile birlikte ışlediğini söyledi. Cinayetten suçlu bulunan Galli- nan sol içenkb İİ Manifesto gazete- sine gönderdığı bır mektupta bunun "halkın ağaçlardan ormanı göreme- mesini" sağlamak ıçın yapıldığmı behrterek. söz konusu çelişkileri bir kenara itti. Gallınari şu anda ömür boyu hapis cezasını çekiyor. Moro, 16Mart 1978'de, arabasıy- la Meclis'e giderken kaçınlmış, beş koruması öldürülmüştü. Moro, 55 gün sonra, tutsak olarak tutulduğu apartmanın garajında vuruldu ve cesedı daha sonra Roma'nın merke- zınde parkedilmış bır kamyonun kasasında bulundu. Bu gizemli gelışmelerin temebn- de, Moro'nun kendisini kaçıranlara ne söylediği sorusu yatıyor. Moro'- nun sorulara verdığj >anıtlardan oluşan bir çabşma hazırla>an Fran- cesco Bisctone'ye göre, 1978 ve 1990"da Milano'da Kızıl Tugaylar'a ait bir örgüt evinde bulunan belge- lerden. politikaanın yazdıklannın bir kısmının esrarengız bir biçimde çıkanlmış olabıleceğı anlaşıhyor Biscıone "Libya'daki gizli servis- ler ve Andreotti ile gizli servisler ara- sındaki ilişkilere değindiği iki bölüm- de, metnin eksik olduğu anlaşılıyor" diyor. Guiüo Andreotti kaçınlma olayı sırasında başbakandı; hükü- metten kendisini kurtarmak üzere Kızıl Tugaylar'la anlaşma yapması- nı isteyen Moro'nun yakarmalannı reddetmişti. Bıscione, "Bu yalnızca bir varsayım, bir şeylerin kaybolduğu konusunda kesin kanıt yok" diye sözlerini sürdürüyor. Moro'nun yanıtlannın tam met- nini gören iki kişi (Bunlardan bıri gazeteci olan Mino Pecorelli, diğeri General Cario Alberto Dalla Chiesa idi) daha sonra öldürülmüşlerdi. Bir Mafya muhbiri olan Tommaso Bus- cetto, Androetti'yi her iki cinayette de "vur" emrini vermış olmakla suç- ladı. Androetti bu suçlamalan "ger- çek dışı ve yalan" şeklinde tanımla- d l AlanCovvell The New York Times