Catalog

Cumhuriyet Strateji 19 Ocak 2009/238 ST R A T E J İ c edebileceği hem de kontrollü tepkilerin gerçekleşmesiydi. İsrail’in Gazze’ye yönelik operasyonuna tepki verirken Azerbaycan yönetimi olayın dış politikasına yönelik olası etkilerini de dikkate aldı. Sahip olduğu enerji kaynakları ile ve İranİsrail gerginliğinde sahip olduğu jeopolitik konumundan dolayı İsrail’in Azerbaycan’ın desteğine ihtiyacı bulunmaktadır. Azerbaycan’ın ise ABD’deki Ermeni lobisini dengelemek ve silah teknolojisi açısından İsrail’e ihtiyacı bulunmaktadır. Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ gibi bir sorunu vardı ve bu yöndeki Ermenistan’la arasındaki propaganda mücadelesinde Yahudi lobisinin yanı sıra Arap ve İslam dünyasının da desteğine ihtiyacı vardı. Ermenistan’ın son dönemlerde Arap dünyası ve İsrail’e yönelik bir açılım ve Yahudi lobisi ile yakınlık kurma çabalarını dikkate aldığımız zaman Azerbaycan’ın yapacağı bir hata Ermenistan için bir fırsata operasyonlarına destek verdi. Gürcistan Dışişleri Bakanı olayların, Hamas’ın İsrail’in sivil insanlara yönelik düzenlediği roket saldırılarından kaynaklandığı şeklinde bir açıklama yaparak İsrail’in Gazze operasyonuna açık destek verdi. 5 Ocak’ta yani İsrail’in Gazze’ye kara operasyonun devam ettiği ve bundan dolayı İsrail’e karşı tepkilerin arttığı bir tarihte Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te, İsrail’e destek gösterisi yapıldı ve göstericiler “İsrail’in Terörizmi Durdurma ve Kendini Savunma Hakkı Var” sloganlarıyla gösterilere katıldı. Gürcistan’da çoğunluğu Tiflis’te 10–12 bin arasında Yahudi yaşamaktadır. Gösteriye İsrail'in Tiflis Büyükelçisi İsak Gerberg de katılarak Gürcü halkının ülkesine destek vermesini çok önemsediklerini vurguladı. Gürcistan yönetimi gibi Gürcü halkı da İsrail’in Gazze’daki operasyonunu destekledi. Gürcistan’ın İsrail’in yanında yer alması Tiflis’in küresel güç dengesindeki yerinden 5 Saakaşvili, “İsrail’in verdiği silahlar çok etkili oldu” açıklamasını yaptı. Savaş sırasında Rusya ağrılığını hissettirmeye başlarken TelAviv’deki Rusya büyükelçiliğinin önünde İsrailliler tarafından İsrail ve Gürcistan bayraklı protesto düzenlenerek Gürcistan desteklendi. RusyaGürcistan savaşında çatışma bölgesinde yaşayan Gürcistan Yahudileri İsrail’e göç etmiş ve İsrailHamas savaşı öncesinde Hamas’ın füze saldırıları yapıldığı bölgeye yerleştirilmişti. Savaş devam ederken Gürcistan İsrail’den Rusya’ya baskı yapmak için destek istedi ve İsrail’de bazı yazarlar İsrail’in Gürcistan’a silah satmamasını eleştirdi. 12 Ağustos’ta Gürcistan Başbakanı Vladimir Gurgenidze, İsrail’e özel bir çağrıda bulunarak, Haredi cemaatinin önde gelen hahamlarından ve ruhâni liderlerinden biri olan Aaron Leib Steinman'ın Gürcistan için dua etmesini istedi. Aynı gün İsrail Gürcistan’a insani yardım yapan ilk devletlerden biri oldu. GürcistanRusya Savaşı’nda İsrailli subayların da Gürcistan’a büyük desteği oldu. Temmuz 2006’da Lübnan sınırındaki İsrail kuvvetlerini kumanda eden General Gal Hirsch Lübnan Savaşı’ndaki başarısızlıktan sonra ordudan istifa ederek Gürcistan’a gitti ve Gürcistan ordusunun yeniden yapılanması ve silahlanmasında danışmanlık, savaş ve istihbarat dersleri verdi. RusGürcü Savaşında Moskova’da basın açıklaması yapan Rusya Genelkurmay Başkanı Anatoliy Nogovitsin düzenlediği basın toplantısında İsrail'in en az sekiz adet insansız UAVs model uçak, tank ve çeşitli modellerde ağır silah satarak Tiflis'e destek sağladığını açıkladı. Nogovitsin'e göre, Gürcü ordusunu eğiten İsrail, Tiflis'e bomba, mayın, mayın temizleme gemileri ve çeşitli saldırı silahları da sattı. İsrail Gürcistan’a, 2000 yılında itibaren Gürcistan’dan İsrail’e göç eden Yahudilerin özel çabalarıyla silah satmaya başlamıştı. Son olaylarla ilgili bir Ermenistan dışişleri bakanlığı, yüzlerce insanın öldüğü bu durumdan endişelendiğini, şiddetin bir an önce biteceğini ve diplomatik görüşmelerin başlanacağını umut ettiğini açıkladı. Ermenistan’ın Dağlık Karabağ politikası açısından değerlendirdiğimiz zaman her iki devletin davranışları saldırgan niteliktedir. Sözde Ermeni soykırımını İsrail parlamentosunda kabul ettirmek isteyen Ermeniler, ABD’deki Yahudi lobisi ile yakın ilişkiler kurmak istemektedirler. Bu durumda Türkiye’nin İsrail’e karşı sert açıklamaları ABD’de Yahudi lobisinin desteğini almak ve İsrail parlamentosunda “soykırımı” kabul ettirmek isteyen Ermeniler için bir fırsattır. Türkiye’nin sert eleştirileri İsrailAzerbaycanTürkiye ilişkilerinden rahatsız olan Ermeniler için bir fırsat olabilir. Bölgesel güç dengeleri açısından değerlendirdiğimiz zaman Gürcistan ABDİsrail denkleminde yer alırken Ermenistan tam tersi kutupta Rusyaİran denkleminde yer almaktadır. Sonuç olarak Güney Kafkasya devletleri İsrail’in Gazze operasyonunu farklı değerlendirdi. Ermenistan “konuşmak gümüşse susmak altındır” mantığından hareket ederken, Azerbaycan iç ve dış dengeleri gözeten bir yaklaşım sergiledi, Gürcistan ise daha önceki dış politika yaklaşımlarının bir benzerini göstererek “duygusal” davrandı. Filistin’i destekleyen açıklamalar yaptı. Azerbaycan dışişleri bakanlığından gelen "Azerbaycan bölgede barış ve istikrarın yanı sıra Filistin’in bağımsız bir devlet kurmasını destekliyor”, açıklamasında İsrail ve Hamas’tan bahsedilmemesi dikkat çekiciydi. Azerbaycan’ın barış ve istikrar deyimleriyle İsrail’i değil de Filistin’i bir arada kullanması İsrail’i memnun etmedi. 7 Ocak’ta konuyla ilgili açıklama yapan Kafkas Müslümanları Kurumu Başkanı İslam Konferansı Örgütü’nü acil toplantıya davet edeceklerini ve toplantıda İsrail’i kınayan bir karar aldırmaya çalışacaklarını açıkladı. Ayrıca Bağımsız Devletler Teşkilatı’nın (BDT) din adamları toplantısında bu konuya gündeme taşıyacaklarını ifade etti. Türkiye’den farklı olarak Azerbaycan yönetimi sert açıklamalar yapmadı ve hatta bu konuda açıklama yapmamaya çalıştı. Dışişleri bakanlığı tarafından yapılan açıklamayla yetindi. Aslında dışişleri bakanlığının yaptığı bu ılımlı açıklama biraz da iç kamuoyunun iktidara yönelik tepkilerini susturmaya yönelikti. İÇ ETKİLER Son olayların nüfusunun çoğunluğu Müslüman ve çoğunluğun da İsrail’e gerginlik yaşayan ve Hamas’ı destekleyen İran’la aynı mezhepten olduğunu düşündüğümüz zaman iç siyaseti açısından da çok büyük etkileri söz konusudur. Fakat diğer taraftan Azerbaycan’da mecliste bir milletvekili olan 16.000 Yahudi yaşamaktadır. İsrailAzerbaycan ilişkilerinin gelişmesinde bu Yahudi toplumunun ve Azerbaycan’dan İsrail’e göç eden Yahudilerin büyük rolü vardır. Hükümet kanadı bu konuda açıklama yaparken toplumu daha çok radikalliğe itmemenin ve iç siyasette olayları dini açıdan değerlendiren bir taban yaratmama endişesinde olmuştur. Nitekim Türkiye’den farklı olarak tepkiler bütün sıradan vatandaşlar değil ağırlıklı olarak dindar kesimlerden geldi ve olayların Muharrem/Aşure ayına denk gelmesi de bir tedirginlik kaynağıydı. Azerbaycan içinde kendi etki alanı oluşturmak isteyen ve Hamas’ı destekleyen İran’ın da bu olaylardan yararlanarak tepkileri kendi lehine çevirmesi tehlikesi de bulunuyordu. Tahran, İsrailİran gerginliğinde taraf tutmak istemeyen Azerbaycan hükümeti üzerinde bu olaylar üzerinden kamuoyu aracılığıyla baskı yapma peşinde olabilirdi. Ayrıca İran’ın, Ortadoğu gerginliğinden bağımsız olarak nüfusunun çoğunluğu Şii’lerden oluşan Azerbaycan’da bazı çalışmaları tespit edilmiştir ki tepkiler bu açıdan da İran için fırsat olabilir. Nitekim en çok tepki de İran’la bağlantısı olduğu düşünülen Bakü’nün Nardaran kasabasında bekleniyordu. Azerbaycan’ın en büyük endişesi bu olsa gerek ki, genellikle birçok konuda iktidarla farklı düşüncede olan Azerbaycan muhalefeti iktidarın gösterilere izin vermemesine karşı çıkmamakla birlikte ne iktidarın İsrailFilistin açıklamasını eleştirdi ne de İsrail’in Gazze operasyonuna tepki verdi. Bu muhalefetin ABD ile özel ilişkilerinden de kaynaklanabilirdi. Azerbaycan yönetimi son olaylarla ilgili tutum belirlerken nüfusun çoğunluğunun tepkilerini çekmemsi gerektiği gibi bu olay üzerinden radikalliğin yükselmemesi ve antisemitizmin gelişmemesi inancıyla hareket ettiğini görmekteyiz. Önemli olan hem toplumun duygularını tatmin Aliyev Saakaşvili Sarkisyan İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırıları, birçok devleti, ‘diplomasinin hassas dengesi’ nedeniyle tavır belirleme sıkıntısına soktu. Azerbaycan, kamuoyunda yükselen tepkinin ardından tavır geliştirmekte zorlandı. Gürcistan ise İsrail’e açık destek verdi. dönüşebilirdi. Fakat Azerbaycan açısından bu konuda bir avantaj Arap dünyasının Gazze savaşını Hamas’a karşı bir operasyon olarak değerlendirmesi ve Hamas’ı tasfiye edilmesinden yana olmasıydı. Buna rağmen İsrailFilistin konusunda yönetimlerinden farklı düşünen Arap kamuoyunun da tepkisi dikkate alınmalıydı. Tabii ki, Hamas’a destek vermek sadece “radikalliği” desteklemek anlamına değil İran’ı desteklemek anlamına da gelmekteydi. Bu durum İranABD ve İranİsrail gerginliğinde hassas konuma sahip olan Azerbaycan’ın tarafsızlığını da etkileyebilir hatta küresel güç dengesinde bir taraf yapardı. Her ne kadar İsrailHamas çatışmasında ikinciyi destekleyen İran tarafında yer almak istemese de bu konuda İsrail’in de yanında yer almayı doğru bulmadı. kaynaklanmaktaydı. Ermenistan ve Azerbaycan’dan farklı olarak Gürcistan küresel güç dengesinde ABD ve İsrail’le aynı safta yer almaktadır. Tabii nüfusunun çoğunluğunun Hıristiyan olması, Ortadoğu’ya uzaklığı da rahat bir şekilde İsrail’e destek vermesine neden olmaktadır. Saakaşvili iktidara geldiği günden itibaren Gürcistan’ın ABD yanlısı olduğu bilinse de İsrail’le yakın ilişkileri Ağustos 2008’de GürcistanRusya Savaşı’nda ortaya çıktı. Savaştan birkaç gün önce Rusya Gürcistan’a silah desteği veren ülkeler arasında İsrail’i de gösterdi. Bu açıklamadan sonra İsrail Gürcistan’a silah vermeyi durdurdu. Fakat Savaş sırasında İsrailli subayların Gürcü askerlerini eğittiği ve savaş sırasında İsrail silahlarının Gürcistan için çok yararlı olduğu ortaya çıktı. Gürcistan’ın Yahudi asıllı Devlet Bakanı Timur Yakobaşvili İsrail’in askeri radyosuna verdiği demeçte “İsrail Gürcistan askerlerini eğiten İsrailli subaylarla gurur duymalı” derken, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail GÜRCİSTAN’DAN DESTEK Diğer iki Kafkasya ülkesinden farklı olarak Gürcistan doğrudan İsrail’in bu